Three Generations, Three Perspectives: Islamists’ Discussions on “Islamic Civilization” in Türkiye

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 2, 263 - 276, 30.12.2022

İbrahim Durmaz

https://doi.org/10.37093/ijsi.1124717

Cited By: 1

Öz

This article examines the use of “Islamic civilization” by Muslim thinkers, undoubtedly, one of the most controversial concept for contemporary Islamic Thought in Türkiye. The main argument of the article is that the Islamic civilization discourse has evolved from an eclectic/defensive perception of civilization to an otherizing/exclusionist position, and from an otherizing political style to ontological awareness, over three generations of Muslim intellectuals in Türkiye. This process of change can be observed in the writings of first-generation Muslim intellectuals such as Mehmet Akif Ersoy, Şehbenderzade Filibeli Ahmet Hilmi; second-generation such as Necip Fazıl Kısakürek, Nurettin Topçu, and especially Sezai Karakoç, and third-generation intellectuals such as İsmet Özel and Ali Bulaç. Thesis aims to make a small contribution to the roadmap of the concept of "Islamic civilization" in Türkiye, based on the writings of the abovementioned thinkers.

Anahtar Kelimeler

Islamic civilization, Muslim intellectuals, contemporary Islamic thought, Islamism

Üç Nesil, Üç Perspektif: Türkiye’deki İslamcıların “İslam Medeniyeti” Üzerine Tartışmaları

Öz

Bu makale, Türkiye'deki çağdaş İslam düşüncesiyle bağlantılı olarak Müslüman düşünürler tarafından kullanılan “İslam medeniyeti” kavramını incelemektedir. Şüphesiz İslam Medeniyeti kavramı, Türkiye'de Çağdaş İslam Düşüncesi içindeki en tartışmalı kavramlardan biridir. Bu bağlamda makalenin temel argümanı, İslam medeniyeti söyleminin Türkiye'deki üç kuşak Müslüman aydınların söylemleri üzerinden eklektik/savunucu bir medeniyet algısından ötekileştirici/dışlayıcı bir konuma ve bu noktadan ontolojik farkındalığa doğru evrildiğidir. Çalışmada I. neslin İslam Medeniyeti kavramını savunmacı ve eklektik bir üslupla incelediği; II. neslin İslam Medeniyeti kavramını Batı’nın karşısına farklı ve bambaşka bir çözüm arayışı çerçevesinde ele aldığı, III. neslin ise kavramın sosyo-kültürel tutarlılıklara dikkat ederek bir açıklama getirme isteğinde oldukları savunulmuştur. Bu değişim süreci, Mehmet Akif Ersoy, Şehbenderzade Filibeli Ahmet Hilmi gibi ilk nesil; Necip Fazıl Kısakürek, Nurettin Topçu ve özellikle Sezai Karakoç gibi ikinci nesil ve İsmet Özel ve Ali Bulaç gibi üçüncü nesil Müslüman aydınlar üzerinden incelenmiştir. Makale, yukarıda adı geçen düşünürlerin yazılarından hareketle Türkiye özelinde “İslam medeniyeti” kavramının yol haritasına küçük bir katkı sunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslam medeniyeti, müslüman entelektüeller, çağdaş İslam düşüncesi, medeniyet, İslamcılık

Kaynakça

• Adamec, L. W. (2009). Historical dictionary of Islam. Scarecrow Press.
• Aktay, Y. (2005). Halife sonrası şartlarda islamcılığın öz-diyar algısı [Islamism's perception of self-land in post-caliphate conditions]. In Y. Aktay (Ed.), Modern Türkiye’de siyasî düşünce islamcılık (pp. 68–95). İletişim Yayınları.
• Barın, H. (2015). Sezai Karakoç ve Necip Fazıl Kısakürek’te medeniyet anlayışı: Karşılaştırmalı bir inceleme [The understanding of civilization in Sezai Karakoç and Necip Fazıl Kısakürek: A comparative study]. Muhafazakâr Düşünce, 12(45–46), 145–176.
• Baykara, T. (2007). Osmanlılarda medeniyet kavramı [The concept of civilization in the Ottomans]. IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Birgül, M. F. (2013). Modern olmayan bir islamcılık ve Nurettin Topçu tefekkürü [A non-modern Islamism and the contemplation of Nurettin Topçu]. In İ. Kara & A. Öz (Eds.), Türkiye’de islamcılık düşüncesi ve hareketi (pp. 257–288). Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
• Bora, T. (2017). Cereyanlar Türkiye’de siyasî ideolojiler [Flows Political ideologies in Turkey]. İletişim Yayınları.
• Bulaç, A. (2005). İslam’ın üç siyaset tarzı veya islamcıların üç nesli [Three styles of politics of Islam or three generations of Islamists]. In Y. Aktay (Ed.), Modern Türkiye’de siyasî düşünce islamcılık (pp. 48–67). İletişim Yayınları.
• Bulaç, A. (2012). Tarih, toplum ve gelenek [History, Society and Tradition]. Çıra Yayınları.
• Calabrò, A. (2017). Islamist views on foreign policy: Examples of Turkish pan-Islamism in the writings of Sezai Karakoç and Necmettin Erbakan. Insight Turkey, 19(1), 157–183.
• Çakır, R. (2013). Milli görüş hareketi: Dün, bugün, yarın [National vision movement: Yesterday, today, and tomorrow]. In İ. Kara & A. Öz (Eds.), Türkiye’de islamcılık düşüncesi ve hareketi (pp. 755–776). Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
• Doğan, D. M. (2005). Nurettin Topçu. In Y. Aktay (Ed.), Modern Türkiye’de siyasî düşünce islamcılık (pp. 438–450). İletişim Yayınları.
• Duran, B. (2005). Cumhuriyet dönemi İslamcılığı ideolojik konumları, dönüşümü ve evreleri [Ideological positions, transformation and phases of Republican Islamism]. In Y. Aktay (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce İslamcılık (pp. 129–156). İletişim Yayınları.
• Elias, N. (2004). Uygarlık Süreci Cilt I [The Civilizing Process V. I] (E. Ateşman, Trans.). İletişim Yayınları (Original work published 1939).
• Ersoy, M. A. (2007). Safahat [Phases]. M. E. Düzdağ (Ed.). Kapı Yayınları.
• Gencer, B. (2015). Çağdaş Türkiye’de İslam düşüncesi [Islamic thought in contemporary Turkey]. In B. A. Çetinkaya (Ed.), Doğu’dan Batı’ya düşüncenin serüveni medeniyet projelerinin inşa sürecinde çağdaş İslâm düşüncesi (pp. 13–45). İnsan Yayınları.
• Gencer, B. (2017). Ulemâdan üdebâya Necip Fazıl [Scholars to man of letters Necip Fazıl]. In B. A. Çetinkaya (Ed.), Doğu’dan Batı’ya düşüncenin serüveni medeniyet projelerinin inşa sürecinde çağdaş İslâm düşüncesi (pp. 417–425). İnsan Yayınları.
• Gencer, B. (2019). Gelenekten modernliğe Osmanlı [From tradition to modernity Ottoman]. Ketebe Yayınları.
• Göle, N. (1997). Secularism and Islamism in Turkey: The Making of Elites and Counter-Elites. Middle East Journal, 51(1), 46–58.
• Görgün, T. (2003). Medeniyet [The Civilization]. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA). (Cilt 28, pp. 298–301). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM).
• Gürcan, M. (2015). Seventh son of the East: Sezai Karakoç and his doctrine of revival. Turkish Studies, 16(1), 1–19. https://doi.org/10.1080/14683849.2015.1021245
• İbn-i Haldûn. (2004). Mukaddime [Muqaddimah]. (H. Kendir, Trans.). Yeni Şafak Kültür Armağanı (Original work published 1377).
• Kara, İ. (2005). İslamcı söylemin kaynakları ve gerçeklik değeri [Sources and reality value of Islamist discourse]. In Y. Aktay (Ed.), Modern Türkiye’de siyasî düşünce islamcılık (pp. 34–47). İletişim Yayınları.
• Kara, İ. (2011). Türkiye'de islamcılık düşüncesi: Metinler/kişiler 1 [The thought of Islamism in Turkey: Texts/persons 1]. Dergâh Yayınları.
• Kara, İ. (2012a). Cumhuriyet Türkiyesi’nde bir mesele olarak İslam 1 [Islam as an Issue in Republican Turkey 1]. Dergâh Yayınları.
• Kara, İ. (2012b). Din ile modernleşme arasında çağdaş Türk düşüncesinin meseleleri [Issues of contemporary Turkish thought between religion and modernization]. Dergâh Yayınları.
• Kara, İ. (2013). Türkiye’de islamcılık düşüncesi ve hareketi üzerine birkaç not [A few notes on the thought and movement of Islamism in Turkey]. In İ. Kara & A. Öz (Eds.), Türkiye’de islamcılık düşüncesi ve hareketi (pp. 15–43). Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları. https://zeytinburnu.istanbul/wp-content/uploads/2021/11/dokuman_islamcilik.pdf
• Kara, İ. (2014). İslamcıların siyasi görüşleri 1 Hilafet ve meşrutiyet [Political views of Islamists 1 Caliphate and constitutionalism]. Dergâh Yayınları.
• Kara, İ. (2017). Müslüman kalarak Avrupalı olmak çağdaş Türk düşüncesinde din siyaset tarih medeniyet [Being European by staying Muslim religion politics history civilization in contemporary Turkish thought]. Dergâh Yayınları.
• Karakoç, S. (2015a). Çıkış yolu II Medeniyetimizin dirilişi [Way out II The resurrection of our civilization]. Diriliş Yayınları.
• Karakoç, S. (2015b). Düşünceler I Kavramlar [Thoughts I the concepts]. Diriliş Yayınları.
• Karakoç, S. (2015c). Fizik ötesi açısından ufuklar ve daha ötesi I [Horizons and beyond in terms of metaphysics I]. Diriliş Yayınları.
• Karakoç, S. (2015d). Gün saati günlük yazılar IV [Time of day diary entries IV]. Diriliş Yayınları.
• Karakoç, S. (2016). Fizikötesi açısından ufuklar ve daha ötesi III Doğum ışığı [Horizons and beyond in terms of metaphysics III Birth light]. Diriliş Yayınları.
• Karakoç, S. (2017a). Mehmed Âkif. Diriliş Yayınları.
• Karakoç, S. (2017b). Yitik cennet [Lost Paradise]. Diriliş Yayınları.
• Karasipahi, S. (2009). Muslims in modern Turkey: Kemalism, modernism and the revolt of the Islamic intellectuals. I.B. Tauris.
• Karpat, K. (2013). İslam’ın siyasallaşması Osmanlı Devleti’nin son döneminde kimlik, devlet, inanç ve cemaatin yeniden yapılandırılması [The Politicization of Islam: Reconstructing Identity, State, Faith, and Community in the Late Ottoman State ]. (Ş. Yalçın, Trans.). Timaş Yayınları. (Original work published 2000).
• Kısakürek, N. F. (2016). İdeolocya örgüsü [Ideology weave]. Büyük Doğu Yayınları.
• Mardin, Ş. (1994). Culture change and the intellectual: A study of the effects of secularization in modern Turkey: Necip Fazil and the Nakşibendi. In Ş. Mardin (Ed.), Cultural transitions in the Middle East (pp. 189–213). Brill. https://doi.org/10.1163/9789004493100_010
• Martin, R. C. (2004). Encyclopedia of Islam and the Muslim World. Thomson Gale.
• Ortaylı, İ. (2012). İmparatorluğun en uzun yüzyılı [The longest century of the empire]. Timaş Yayınları.
• Öğün, S. S. (1992). Türkiye’de cemaatçi milliyetçilik ve Nurettin Topçu [Communitarian nationalism in Turkey and Nurettin Topçu]. Dergâh Yayınları.
• Özel, İ. (2013). Üç mesele teknik-medeniyet-yabancılaşma [Three issues tech-civilization-alienation]. Tam İstiklal Yayıncılık Ortaklığı.
• Silverstein, B. (2005). Islamist critique in modern Turkey: Hermeneutics, tradition, genealogy. Comparative Studies in Society and History, 47(1), 134–160. https://doi.org/10.1017/S001041750500006X
• Şen, H. (2012). Kemalist modernleşme ve islamcı gelenek [Kemalist modernization and the Islamic tradition]. Kadim Yayınları.
• Şen, H. (2016). Nurettin Topçu'nun Türk düşüncesindeki sıradışı yeri [The extraordinary place of Nurettin Topçu in Turkish thought]. In Ü. Bozyer (Ed.), Kültür dünyamızın mimarları (pp. 35-70). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.
• Şengül, S. (2005). İslamcılık, Kürtler ve Kürt sorunu [Islamism, the Kurds and the Kurdish question]. In Y. Aktay (Ed.), Modern Türkiye’de siyasî düşünce islamcılık (pp. 525–543). İletişim Yayınları.
• Tapper, R. (1991). Çağdaş Türkiye’de İslam din, siyaset, edebiyat ve lâik devlet [Islam in contemporary Turkey religion, politics, literature and secular state]. (Ö. Arıkan, Trans.). Sarmal Yayınevi. (Original work published 1991)
• Topçu, N. (1974). İslâm ve insan [Islam and Human]. Hareket Yayınları.
• Topçu, N. (1994). Türkiye’nin maarif davası [Turkey's education case]. Dergâh Yayınları.
• Topçu, N. (2008). Ahlâk nizâmı [The moral order]. Dergâh Yayınları.
• Topçu, N. (2012). Kültür ve medeniyet [Cultur and Civilization]. Dergâh Yayınları.
• Toprak, B. (1981). Islam and political development in Turkey. E. J. Brill.
• Toprak, B. (1987). Islamist intellectuals of the 1980s in Turkey. Current Turkish Thought, (62), 2–19.
• Toprak, B. (1993). Islamist intellectuals: Revolt against industry and technology. In M. Heper, A. Öncü & H. Kramer (Eds.), Turkey and the West: Changing political and cultural identities (pp. 237–257). IB Tauris.
• Tuğal, C. (2005). İslamcılığın dini çoğulluk alanındaki krizi: Alevîlik açmazı hakkında bazı açılımlar [The crisis of Islamism in the field of religious pluralism: Some insights on the Alevism dilemma]. In Y. Aktay (Ed.), Modern Türkiye’de siyasî düşünce islamcılık (pp. 493–502). İletişim Yayınları.
• Tunaya, T. Z. (2007). İslamcılık akımı [Islamism movement]. Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Ülken, H. Z. (2013). Türkiye’de çağdaş düşünce tarihi [History of contemporary thought in Turkey]. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Yavuz, M. H. (2005). Bediüzzaman Said Nursî ve nurculuk [Bediuzzaman Said Nursî and Nur Movement]. In Y. Aktay (Ed.), Modern Türkiye’de siyasî düşünce islamcılık (pp. 264–294). İletişim Yayınları.