Ten Global Principles in Combating Tax Crimes: An Evaluation in Terms of the Turkish Legal System

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 3, 637 - 664, 25.12.2024

Esra Uygun

https://doi.org/10.37093/ijsi.1511752

Öz

Ten Global Principles to Combat Tax Crimes is a comprehensive guide to combating tax crimes published by the OECD. This guide aims to detect, investigate, and prosecute tax crimes while respecting taxpayers’ rights. It sets out ten global principles covering the institutional, administrative, and legal aspects necessary to create an effective and efficient system. It also addresses new challenges, such as combating tax crimes and promoting international cooperation in asset recovery. The OECD report examines ten global principles for selected countries, preparing them as examples for developing countries. This report does not include Türkiye. This study has made a comparative assessment of the Turkish legal system with ten global principles. The study aims to identify the deficiencies in Türkiye’s current situation and propose various suggestions for improvement. As a result of the evaluations, although Türkiye’s regulations align with the ten global principles, there are some deficiencies. It is necessary to increase regulations to fight tax crimes more effectively and prevent the income losses they cause. For this purpose, increasing the number and scope of international information exchange agreements is necessary, as is expanding studies on taxpayer rights and working to ensure deterrence by increasing tax penalties.

Anahtar Kelimeler

OECD, Ten Global Principles, tax crimes, tax evasion

Vergi Suçlarıyla Mücadelede On Küresel İlke: Türk Hukuk Sistemi Açısından Bir Değerlendirme

Öz

OECD tarafından yayınlanan Vergi Suçlarıyla Mücadelede On Küresel İlke, vergi suçları ile mücadeleye yönelik kapsamlı bir rehberdir. Bu rehber, mükellef haklarına saygı göstererek vergi suçlarının tespit edilmesi, soruşturulması ve kovuşturulmasını amaçlamaktadır. Bu amaca yönelik olarak etkin ve verimli bir sistem oluşturmak için gerekli olan kurumsal, idari ve yasal yönleri kapsayan on temel ilkeyi sunmaktadır. Ayrıca vergi suçları ile mücadele ve varlıkların geri kazanılmasında uluslararası işbirliğini teşvik etmek gibi yeni zorlukları da ele almaktadır. On küresel ilke, OECD raporunda yer alan bazı ülkeler için incelenerek, gelişmekte olan ülkeler için örnek olacak şekilde hazırlanmıştır. Çalışmada Türkiye yer almamaktadır. Bu çalışmada on küresel ilke ile Türk hukuk sisteminin karşılaştırmalı bir değerlendirilmesi yapılmıştır. Türkiye’nin mevcut durumundaki eksiklikler tespit edilerek ve iyileştirmeye yönelik çeşitli önerilerde bulunulması amaçlanmıştır. Değerlendirmeler sonucunda, Türkiye’de on küresel ilkeye uygun düzenlemeler yer almakta birlikte bazı eksiklikler bulunduğu tespit edilmiştir. Vergi suçlarıyla daha etkin mücadele etmek ve neden oldukları gelir kayıplarının önlenmesi için düzenlemelerin arttırılması gereklidir. Bu amaçla uluslararası bilgi değişim anlaşmalarının sayısının ve kapsamının arttırılması, mükellef haklarına yönelik çalışmaların genişletilmesi, vergi cezalarının arttırılarak caydırıcılığın sağlanmasına yönelik çalışmalar yapılması gereklidir.

Anahtar Kelimeler

OECD, On Küresel İlke, vergi suçları, vergi kaçakçılığı

Kaynakça

• Akın, E. (2009). Vergi kaçakçılığı suçu ile suç gelirlerinin müsaderesi ilişkisi. Vergi Raporu, (115), 39-49.
• Atabakhsh, H., Larson, C., Petersen, T., Violette, C., & Chen, H. (2004). Information sharing and collaboration policies within government agencies. In H. Chen, R. Moore, D. D. Zeng & J. Leavitt (Eds.), Intelligence and Security Informatics (pp. 467-475). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-540-25952-7_37
• Bakar, F. (2011). Mükellef hakları ve Türkiye’de mükellef haklarının korunmasına yönelik öneriler (Yayın No.294803) [Yüksek lisans tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü], Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Bakar, F., & Gerçek, A. (2012). Türkiye’de mükellef haklarının korunmasına yönelik bir vergi ombudsmanı önerisi. Legal Mali Hukuk Dergisi, 8(92), 3-28.
• Buyrukoğlu, S., & Erasa, İ. (2012). Vergi bilincinin oluşmasında mükellef haklarının yeri ve önemi. Vergi Dünyası Dergisi, 2012(375), 116-127.
• Çetin, G., & Gökbunar, R. (2010). Mükellef haklarına vergi idaresi çalışanlarının bakışı. Yönetim ve Ekonomi, 17(1), 23-45. https://dergipark.org.tr/tr/pub/yonveek/issue/13692/165710
• Çetin Gerger, G. (2011). Mükellef hakları ve vergiye gönüllü uyum (1.bs). Legal Yayıncılık.
• Dayıoğlu Erul, R. (2022). Türk vergi hukukunda vergi kaçakçılığı suçuna yönelik son düzenlemeler: OECD’nin birinci küresel ilkesi çerçevesinde bir değerlendirme. Kırıkkale Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(2), 366-384. https://doi.org/10.53306/klujfeas.1135222
• Durdu, M. (2020). Kanunlarla yasaklanmış işlerin vergilendirilmesi ve kazanç müsaderesi. Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, 5(2), 197-228. https://doi.org/10.33432/ybuhukuk.683900
• Egeli, H., & Dağ, M. (2012). Türk vergi hukuku açısından mükellef haklarının değerlendirilmesi. Maliye Dergisi, 2012(163), 130-146. https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/09/163-08.pdf
• Ercan, T. (2021). Vergi ceza hukukunda vergi suçları kapsamında cezayı etkileyen hususlar. ASBİ Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 21(3), 545-571. https://doi.org/10.11616/asbi.957875
• Eroğlu, O. (2013). Vergi ceza hukuku açısından kanunîlik ilkesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(3), 157-179. https://dergipark.org.tr/tr/pub/oguiibf/issue/5713/76482
• FATF. (2012-2023). Kara Para Aklama ve Terörizmin Finansmanı ve Yayılması ile Mücadelede Uluslararası Standartlar. FATF. http://www.fatf-gafi.org/en/publications/Fatfrecommendations/Fatf-recommendations.html
• Gerçek, A. (2006). Vergilemede mükellef hakları ve Türkiye’deki durumun incelenmesi. Vergi Sorunları Dergisi, (209), 121-149.
• Gerçek, A. (2017). Kamu alacaklarının tahsil hukuku (1. bs). Ekin Basım.
• Gerçek, A., Çetin Gerger, G., Taşkın, Ç., Bakar, F., & Güzel, S. (2015). Mükellef hakları Türkiye perspektifi ve geliştirilmesi (1.b.s.). Seçkin Yayıncılık.
• Gil-Garcia, J. R., & Sayogo, D. S. (2016). Government inter-organizational information sharing initiatives: Understanding the main determinants of success. Government Information Quarterly, 33(3), 572-582, https://doi.org/10.1016/j.giq.2016.01.006
• Hazineye Ait Taşınmaz Malların Değerlendirilmesi ve Katma Değer Vergisi Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun (2022). Kanun No. 7394, T.C. Resmi Gazete. Yayım 15.04.2022. Sayı 31810
• İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Koruma Sözleşmesi ve buna Ek Protokolün Tasdiki Hakkında Kanun. (1954). Kanun No. 6366, T.C. Resmi Gazete. Yayım 19.03.1954. Sayı 8662.
• Kaneti, S. (1989). Vergi hukuku. Filiz Kitabevi.
• Kısa, Ö., & Kartalcı, K. (2022). Mükellef haklarının Türkiye’de ve seçilmiş bazı ülkelerde karşılaştırmalı bir değerlendirmesi. Ekonomi Maliye İşletme Dergisi, 5(1), 15-32. https://doi.org/10.46737/emid.1085699
• Köse, Y. (2022). Uluslararası vergileme iş birliğinde güncel eğilimler.InTraders International Trade Academic Journal, 5(2), 250-275 https://doi.org/10.55065/intraders.1199696
• Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu (1990). Kanun No. 3628, T.C. Resmi Gazete. Yayım 19.04.1990. Sayı 20508.
• McDougall, K. & Rajabifard, A., & Williamson, I. (2005). What will motivate local governments to share spatial information? Proceedings of SSC 2005 Spatial Intelligence, Innovation and Praxis. The National Biennial Conference of the Spatial Sciences Institute.
• OECD. (2012). Effective inter-agency cooperation in fighting tax crime and other financial crimes - second edition. OECD Publishing, https://www.oecd.org/en/publications/effective-inter-agency-co-operation-in-fighting-tax-crimes-and-other-financial-crimes_6337a21b-en.html
• OECD. (2013). Effective inter-agency cooperation in fighting tax crime and other financial crimes (2nd ed.). OECD Publishing, https://www.oecd.org/en/publications/2016/11/effective-inter-agency-co-operation-in-fighting-tax-crimes-and-other-financial-crimes-second-edition_cf2623db.html
• OECD. (2017a). Effective inter-agency cooperation in fighting tax crimes and other financial crimes. (3rd ed.). OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/af874d4a-en
• OECD. (2017b). Fighting tax crime: The ten global principles. OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/63530cd2-en
• OECD. (2019). Combatting tax crimes more effectively in APEC economies. OECD Publishing. https://www.oecd.org/tax/crime/combatting-tax-crimes-more-effectively-in-apec-economies.htm
• OECD. (2020). Tax crime investigation maturity model. OECD Publishing. http://www.oecd.org/tax/crime/tax-crime-investigation-maturity-model.htm
• OECD. (2021). Fighting tax crime - The ten global principles (2nd Ed.). OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/006a6512-en
• OECD. (2023). Country-by-country reporting - compilation of 2023 peer review reports: Inclusive framework on BEPS: Action 13. OECD/G20 Base Erosion and Profit Shifting Project. OECD Publishing. https://www.oecd.org/en/publications/country-by-country-reporting-compilation-of-2023-peer-review-reports_21bd1938-en.html
• OECD. (2024). Designing a national strategy against tax crime: Core elements and considerations. OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/0e451c90-en
• Ömercioğlu, A. (2022). 7318 Sayılı Kanun ile eklenen vergi kaçakçılığı suçları. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 17(1), 167-192. https://dergipark.org.tr/tr/pub/eruhfd/issue/69610/1109807
• Ömercioğlu, A., Dayıoğlu, M. R., & Arslan, C. B. (2018). Vergi suçlarının Türkiye’de adli görünümü, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 51-70. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kusbd/issue/35805/341090
• Öncel, M., Kumrulu, A., & Çağan, N. (2005). Vergi hukuku. Turhan Kitabevi.
• Öz, E., & Armağan, A. (2018). Yargı organları kararlarına göre vergi kaçakçılığı suçlarını önlemede adli vergi cezalarının rolü. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 9(33), 1-38. https://dergipark.org.tr/tr/pub/taad/issue/52649/693705
• Özer, E. (2015). Vergi suç ve cezalarıyla hürriyeti bağlayıcı cezaların ilişkisi - Türkiye ve Amerika Birleşik Devletleri örneği (Vergisini Ödemeyen Hapis Yatmalı Mı?). Vergi Sorunları Dergisi, 317, 72-84.
• Özgenç, N. B. (2024). Suç ile ceza arasındaki orantılılık. Necmettin Erbakan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7(1), 173-196. https://doi.org/10.51120/NEUHFD.2024.114
• Rahn, R. W., & de Rugy, V. (2003, October 2). Threats to financial privacy and tax competition (Policy Analysis, No. 491). CATO Institute. https://www.cato.org/policy-analysis/threats-financial-privacy-tax-competition
• Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun (2006). Kanun No. 5549, T.C. Resmi Gazete. Yayım 18.10.2006. Sayı 26323.
• Şenyüz, D. (2022). Vergi ceza hukuku. Ekin Basım.
• Şenyüz, D., Yüce, M., & Gerçek, A. (2024). Vergi hukuku (Genel hükümler) (15. bs). Ekin Basım.
• T.C. Gelir İradesi Başkanlığı. (2006). Mükellef hakları bildirgesi. https://www.gib.gov.tr/mukellef-hizmetleri/mukellef-haklari
• T.C. Gelir İradesi Başkanlığı. (2007). Mükellef hizmetleri temel teknikleri (Yayın No. 41). Gelir İradesi Başkanlığı.
• T.C. Gelir İdaresi Başkanlığı. (2023). List of Information Exchange Agreements Concluded by Türkiye. https://www.gib.gov.tr/cifte-vergilendirmeyi-onleme-anlasmalari
• T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı (t.y.a). 2024-2028 Stratejik Planı. https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2024/02/2024-2028-Stratejik-Plani.pdf
• T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı (t.y.b). Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Eylem Planı (2023-2025). Risk Analizi Genel Müdürlüğü. https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2022/12/Kayit-Disi-Ekonomiyle-Mucadele-Eylem-Plani-2023_2025-1.pdf
• T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı. (2023). 2023 Yılı Kurumsal Mali Durum ve Beklentiler Raporu. https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2023/08/2023-Yili-HMB-Kurumsal-Mali-Durum-ve-Beklentiler-Raporu.pdf
• The Financial Action Task Force. [FATF]. (2024). History of the FATF. https://www.fatf-gafi.org/en/the-fatf/history-of-the-fatf.html
• Türk Ceza Kanunu (2004). Kanun No. 5237, T.C. Resmi Gazete. Yayım 12.10.2004. Sayı 25611
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. (1961). Kanun No. 334, T.C. Resmi Gazete. Yayım 20.07.1961. Sayı 10859.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. (1982). Kanun No. 2709, T.C. Resmi Gazete. Yayım 09.11.1982. Sayı 17863
• Uçanok, O. (2016). Vergi suçları soruşturma akademisi. Vergi Dünyası Dergisi, (420), 65-68.
• UNODC. (2004). United Nations Office on Drugs and Crime, United Nations Convention Against Transnational Organized Crime and The Protocols Thereto. United Nations. www.unodc.org/documents/treaties/UNTOC/Publications/TOC%20Convention/TOCebook-e.pdf
• Uygun. E., & Gerçek, A. (2017). Anayasa Mahkemesi’nin vergilendirme alanındaki bireysel başvuru kararlarının değerlendirilmesi. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 7(29), 167-191. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/981828
• Üstün, Ü. S. (2001). Cezai yaptırım gerektiren vergi suçları ve yargılama usulü. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 9(3-4), 293-323. https://dergipark.org.tr/tr/pub/suhfd/issue/26628/280705
• VDK. (2018). 2017 Faaliyet Raporu. https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/01/VDK_Faaliyet_Raporu_2017.pdf
• VDK. (2021). 2020 Faaliyet Raporu. https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2022/04/VDK-2020-Yili-Birim-Faaliyet-Raporu.pdf
• VDK. (2024). 2023 Faaliyet Raporu. https://ms.hmb.gov.tr/uploads/sites/17/2024/03/VDK-2023-Yili-Faaliyet-Raporu.pdf
• Vergi Konseyi. (2022). Uluslararası Vergi Gelişmeleri Çalışma Grubu Raporu. T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı.
• Vergi Usul Kanunu (1961). Kanun No. 213, T.C. Resmi Gazete. Yayım 10.01.1961. Sayı 10703.
• Vergi Usul Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (2021). Kanun No. 7318, T.C. Resmi Gazete. Yayım 30.04.2021. Sayı 31470.
• Wang, F. (2018), Understanding the dynamic mechanism of interagency government data sharing, Government Information Quarterly, 35(4), 536-546. https://doi.org/10.1016/j.giq.2018.08.003
• Yaltı, B. (2006). Vergi yükümlüsünün hakları. Beta Basım.
• Yüce, M., & Akkaya, H. (2020). Mali suçlarla kurumsal mücadele ve bazı ülke örnekleri. Uygulamalı Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 40-61. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ubfdergisi/issue/58506/798213