Uluslararası Turizm Talebi ve Cari İşlemler Dengesi İlişkisi: Akdeniz Havzası Ekonomilerinden Ampirik Bulgular

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 3, 563 - 574, 25.12.2024

Ümit Gaberli , Arya Akdeniz

https://doi.org/10.37093/ijsi.1513357

Öz

Bu çalışma, Akdeniz Havzası ülkeleri için cari işlemler dengesi ve uluslararası gelen turist sayısı arasındaki ilişkiyi incelemektedir. Araştırma, Akdeniz Havzası ülkelerinde turizmin geliştirilmesinin cari açığın uzun dönemli finansmanında politika aracı olarak kullanılabileceği hipotezini test etmektedir. Veri setinin mevcudiyetine bağlı olarak, 1998-2019 döneminin analiz edildiği çalışmada kontrol değişkenleri olarak; gayri safi yurt içi hasıla, nominal döviz kuru ve enflasyon oranı yer almaktadır. Yatay kesit bağımlılığı ve heterojenlik sorunlarının tespit edildiği panel veri analizinde; Westerlund’un (2008) geliştirmiş olduğu Durbin-Hausman eşbütünleşme testi üzerinden, seriler arasındaki uzun dönemli ilişki incelenmiştir. Ayrıca Genişletilmiş Ortalama Grup (Augmented Mean Group, AMG) tahmincisiyle; uluslararası turist sayısı ve kontrol değişkenlerinin, cari işlemler dengesi üzerindeki etkileri ortaya konulmuştur. Elde edilen ampirik bulgular, söz konusu değişkenler arasında uzun dönemli bir ilişki olduğunu ima etmektedir. Uluslararası turist sayısının, cari işlemler dengesi üzerinde pozitif yönde etkisi vardır. Nominal döviz kuru ve enflasyonun ise cari işlemler dengesini negatif yönde etkilediği tespit edilmiştir. Kısacası, bulgular Akdeniz Havzası’nda turizmin gelişmesinin ekonomik ve sosyal açıdan önemli olduğunu göstermektedir. Çünkü turizm sektörü cari dengeyi olumlu yönde etkileyerek bu ülkelerin ekonomik istikrarına katkıda bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Turizm, bölgesel iktisat, cari işlemler dengesi, Durbin-Hausman panel eşbütünleşme

Relationship Between International Tourism Demand and Current Account Balance: Empirical Findings from Mediterranean Basin Economies

Öz

This study examines the relationship between the current account balance and the number of international inbound tourists in Mediterranean Basin countries. The research tests the hypothesis that tourism development can be used as a policy tool in the long-term financing of the current account deficit in the Mediterranean Basin countries. Based on data availability, the analysis covers the period from 1998 to 2019, with gross domestic product, nominal exchange rate, and inflation rate employed as control variables. The Durbin-Hausman cointegration test developed by Westerlund (2008) determines the long-term relationship between variables in panel data analysis, identifying cross-sectional dependence and heterogeneity problems. In addition, the effects of international tourists and control variables on the current account balance are demonstrated using the Augmented Mean Group (AMG) estimator. Empirical findings identify a long-term relationship among the variables. Moreover, it is found that the number of international tourists positively affects the current account balance, whereas nominal exchange rates and inflation negatively affect the dependent variable. In short, the findings show that the development of tourism in the Mediterranean Basin is significant from an economic and social perspective because the tourism sector contributes to the financial stability of these countries by positively affecting the current account balance.

Anahtar Kelimeler

Tourism, regional economics, current account balance, Durbin-Hausman panel cointegration

Kaynakça

• Akgül, I., Koç, S., & Koç, S. Ö. (2007, Mayıs 24-25). Cari işlemler dengesi rejim değişim modelleri ile modellenebilir mi? 8. Türkiye Ekonometri ve İstatistik Kongresi. İnönü Üniversitesi.
• Altıntaş, H., & Mercan, M. (2015). AR-GE harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: OECD ülkeleri üzerine yatay kesit bağımlılığı altında panel eşbütünleşme analizi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 70(2), 345-376. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000002355
• Aydın, F. F., & Levent, C. (2023). Turizm gelirlerinin cari işlemler dengesi ve ekonomik büyüme üzerine etkisi: Türkiye üzerine ekonometrik bir uygulama. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 25(44), 584-600.
• Bozgeyik, Y., & Eban, F. (2017). Türkiye’de turizm gelirlerinin cari işlemler dengesi üzerindeki etkisi: 2000-2015 dönemine ilişkin ampirik çalışma. The Journal of Social Science, 11(11), 966-978. https://doi.org/10.16990/SOBIDER.3445
• Çelik Uğuz, S. (2014). Türkiye’de cari işlemler dengesi ve turizmin önemi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2014(1), 18-22. https://doi.org/10.18493/kmusekad.06748
• Çelik, H., & Aytekin, İ. (2023). Küreselleşme ve iktisadi büyümenin gıda güvenliği üzerindeki etkisi: MİST ülkeleri için ampirik bir analiz. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (57), 189-199. https://doi.org/10.30794/pausbed.1171163
• Çelik, H., & Erdemli, M. (2021). Doğrudan yabancı yatırımların ar-ge harcamaları üzerindeki etkisi: Seçili AB ülkeleri ve Türkiye için bir analiz. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 17(4), 1158-1174. https://doi.org/10.17130/ijmeb.852395
• Dünya Bankası. (2024). International tourism, number of arrivals. 23 Mayıs 2024’te Erişim Adresi https://data.worldbank.org/indicator/ST.INT.ARVL?view=chart
• Eberhardt, M., & Bond, S. (2009, October 07). Cross-section dependence in nonstationary panel models: A novel estimator (MPRA Paper, No. 17692). Munich Personal RePEc Archive. https://mpra.ub.uni-muenchen.de/17692
• Eberhardt, M., & Teal, F. (2010, November). Productivity analysis in global manufacturing production (Discussion Paper, No. 515). University of Oxford, Department of Economics. https://ora.ox.ac.uk/objects/uuid:f9d91b40-d8b7-402d-95eb-75a9cbdcd000
• Gengenbach, C., Urbain, J. P., & Westerlund, J. (2016). Error correction testing in panels with common stochastic trends. Journal of Applied Econometrics, 31(6), 982-1004. https://doi.org/10.1002/jae.2475
• Gidey, K. (2021). The effect of tourism on current account balance in Ethiopia. Journal of African Development Studies, 8(2), 5-20. https://doi.org/10.56302/jads.v8i2.3257
• Hadri, K. (2000). Testing for stationarity in heterogeneous panel data. The Econometrics Journal, 3(2), 148-161. https://doi.org/10.1111/1368-423X.00043
• Harris, R. D., & Tzavalis, E. (1999). Inference for unit roots in dynamic panels where the time dimension is fixed. Journal of Econometrics, 91(2), 201-226. https://doi.org/10.1016/S0304-4076(98)00076-1
• Im, K. S., Pesaran, M. H., & Shin, Y. (2003). Testing for unit roots in heterogeneous panels. Journal of Econometrics, 115, 53-74. https://doi.org/10.1016/S0304-4076(03)00092-7
• İlhan, A. (2023). An investigation of the factors influencing external debt in emerging market economies. International Journal of Social Inquiry, 16(2), 497-509. https://doi.org/10.37093/ijsi.1284735
• Kadir, N., & Yussof, K. (2010). The cointegration and causality tests for tourism and trade in Malaysia. International Journal of Economics and Finance, 2(1), 138–143. https://doi.org/10.5539/ijef.v2n1p138
• Kara, O., Çömlekçi, İ., & Kaya, V. (2012). Turizm gelirlerinin çeşitli makro ekonomik göstergeler ile ilişkisi: Türkiye örneği (1992–2011). Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), 75-100.
• Keskin, A. (2017). Türkiye’de cari açık sorunu ve açığın finansman yapısı: 1989-2015 dönem analizi. Amme İdaresi Dergisi, 50(3), 89-125.
• Koç, S., (2011). Yükselen ekonomiler ve cari denge analizi. Ekin Kitabevi.
• Kulendran, N., & Wilson, K. (2000). Is there a relationship between international trade and international travel? Applied Economics, 32(8), 1001-1009. https://doi.org/10.1080/000368400322057
• Kumar, M., Prashar, S., & Jana, R. K. (2019). Does international tourism spur international trade and output? Evidence from wavelet analysis. Tourism Economics, 25(1), 22-33. https://doi.org/10.1177/1354816618788392
• Lorde, T., Lowe, S., & Francis, B. (2013). Do tourism receipts contribute to the sustainability of current account deficits: A case study of Barbados. International Journal of Tourism Research, 15(6), 620-624. https://doi.org/10.1002/jtr.1907
• Malik, S., Chaudhry, I. S., Sheikh, M. R., & Farooqi, F. S. (2010). Tourism, economic growth and current account deficit in Pakistan: Evidence from co-integration and causal analysis. European Journal of Economics, Finance and Administrative Sciences, 22(22), 21-31.
• Mercan, M. (2014). Feldstein-Horioka hipotezinin AB-15 ve Türkiye ekonomisi için sınanması: Yatay kesit bağımlılığı altında yapısal kırılmalı dinamik panel veri analizi. Ege Akademik Bakış, 14(2), 231-245. https://doi.org/10.21121/eab.2014218054
• Narayan, S., Narayan, P. K., & Tobing, L. (2021). Has tourism influenced Indonesia’s current account? Economic Analysis and Policy, 69, 225-237. https://doi.org/10.1016/j.eap.2020.12.009
• Odhiambo, N. M., & Saungweme, T. (2022). Does international tourism spur international trade in SSA countries? A dynamic panel data analysis. Journal of Policy Research in Tourism, Leisure and Events, 14(1), 75-95. https://doi.org/10.1080/19407963.2021.2017730
• Özcan, C. (2016). International trade and tourism for mediterranean countries: A panel causality analysis. Theoretical and Applied Economics, 23(1), 203-212.
• Pesaran, M. H. (2004, August). General diagnostic tests for cross section dependece in panels (Discussion Paper, No. 1240). IZA Institute for the Study of Labor. https://doi.org/10.2139/ssrn.572504
• Pesaran, M. H. (2007). A simple panel unit root test in the presence of cross-section dependence. Journal of Applied Econometrics, 22(2), 265-312. https://doi.org/10.1002/jae.951
• Pesaran, M. H., & Tosetti, E. (2007). Large panels with common factors and spatial correlations (Discussion Paper, No. 3032). IZA Institute for the Study of Labor. https://doi.org/10.2139/ssrn.1017518
• Pesaran, M. H., & Yamagata, T. (2008). Testing slope homogeneity in large panels. Journal of Econometrics, 142(1), 50-93. https://doi.org/10.1016/j.jeconom.2007.05.010
• Pesaran, M. H., Ullah, A. & Yamagata, T. (2008). A bias-adjusted LM test of error cross section independence. The Econometrics Journal, 11(1), 105-127. https://doi.org/10.1111/j.1368-423X.2007.00227.x
• Rafiq, A., Aamir, A. M., & Nadeem, M. (2023). Asymmetric impact of tourism on the balance of payments in Pakistan: Evidence from non-linear ARDL. Journal of Economic and Administrative Sciences, 39(4), 1210-1225. https://doi.org/10.1108/JEAS-12-2020-0212
• Saçık, S. Y., Akar, G., & Gülmez, Z. (2019). Turizm gelirlerinin cari işlemler dengesi üzerindeki etkisi: Türkiye örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (42), 303-316.
• Surugiu, C., & Surugiu, M. R. (2011). Causality between tourism exports and trade openness: Empirical analysis for Romanian tourism. Revista Tinerilor Economisti, 1(17), 100–109.
• Şit, M. (2016). Türkiye ekonomisinde net turizm gelirlerinin cari işlemler açığını azaltmadaki etkisinin analizi: 1980-2015 dönemi. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(4), 57-67. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ohuiibf/issue/27841/294660
• Thano, R. (2015). The impact of tourism on the balance of payments. American Journal of Economics, Finance and Management, 1(5), 529-536.
• Topal, M. H. (2017). Vergi yapısının ekonomik büyüme üzerindeki etkisi: OECD ülkelerinden ampirik bir kanıt. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 5(3), 183-206. https://doi.org/10.25272/j.2147-7035.2017.5.3.13
• Topal, M. H., & Ünver, M. (2016). Yolsuzluğun belirleyicileri: kırılgan ekonomiler için panel eş-bütünleşme analizi. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 58-68.
• Turan Koyuncu, F. (2015). Turizm gelirinin Türkiye’nin makroekonomik performansına katkısı: Ekonometrik bir çözümleme. Journal of International Social Research, 8(38), 959-968. https://doi.org/10.17719/jisr.20153813701
• Türkmen, N. C. (2018). Türkiye’nin cari işlemler hesabı açıklarını belirleyen etmenlerin tespiti. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(2), 530-543. https://doi.org/10.29106/fesa.403039
• Uslu, H. (2020). Türkiye’de turizm gelirlerinin cari işlemler dengesi üzerindeki etkileri: ARDL sınır testi yaklaşımı. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 12(1), 38-67.
• Walterskirchen, E. (1998). Reasons for Austria’s current account deficit. Austrian Economic Quarterly, 3(1), 19-24.
• Westerlund, J. (2008). Panel cointegration tests of the fisher effect. Journal of Applied Econometrics, 23(2), 193-233. https://doi.org/10.1002/jae.967