İlkokul Öğrencilerinin Başarısızlık Nedenlerinin Sınıf Öğretmenlerinin Denetim Odağı Bağlamında İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt 10, Sayı 2, 229 - 247, 31.12.2021

Suat ŞEHİR Cemal AKÜZÜM

Öz

Bu araştırmada sınıf öğretmenlerinin öğrenci başarısından ve başarısızlığından sorumluluk algılarının denetim odağı ile ilişkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Ayrıca sınıf öğretmenlerinin denetim odağı, öğrenci başarısı ve başarısızlığından sorumluluk algılarının belirlenen değişkenlere göre farklılık oluşturup oluşturmadığı belirlenmeye çalışılmıştır. İlişkisel tarama modeli ile şekillenen araştırmanın evrenini Diyarbakır il merkezinde görev yapmakta olan sınıf öğretmenleri oluşturmaktadır. Evreni temsil etmek üzere 508 sınıf öğretmeni oranlı örnekleme yöntemi ile seçilmiştir. Araştırma için gerekli verileri toplamak amacıyla “Öğretmen Denetim Odağı Ölçeği” ve “Öğretmenlerin Öğrenci Başarısından Sorumluluk Algısı Ölçeği” kullanılmıştır. Elde edilen verilerin analiz sürecinde Betimsel İstatistik, Bağımsız t Testi, Tek Yönlü Varyans Analizi, Mann Whitney U Testi, Kruskal Wallis H Testi ve Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon Katsayısı kullanılmıştır. Araştırma sonucunda sınıf öğretmenlerinin öğrenci başarısından sorumluluk algılarının yüksek ancak öğrenci başarısızlığından sorumluluk algılarının düşük olduğu görülmüştür. Ayrıca sınıf öğretmenlerinin denetim odağı özelliğinin cinsiyet ve yaş değişkenleri açısından anlamlı farklılık gösterdiği ancak istihdam tipi ve öğrenci sayısı değişkenleri açısından anlamlı farklılık göstermedikleri görülmüştür. Başarıdan sorumluluk alma boyutunun ise öğrenci sayısı ve yaş değişkenleri açısından anlamlı farklılık gösterdiği; başarısızlıktan sorumluluk alma boyutunda ise istihdam tipi ve yaş değişkenleri açısından anlamlı farklılığın olduğu görülmüştür. Son olarak, sınıf öğretmenlerinin denetim odağına ilişkin görüşleri ile başarıdan sorumluluk almaya yönelik görüşleri arasında pozitif yönde orta düzeyde bir ilişkinin olduğu bulgusuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Akademik Başarı, Başarısızlık, Denetim Odağı, Sorumluluk Alma, Sınıf Öğretmeni

Kaynakça

• Ahles, P. M. (2004). Attribution theory in a cooperative learning situation: Can it explain helping behavior. Unpublished doctoral dissertation, Arizona State University, Arizona.
• Akarsu, B. (2015). Hipotezlerin, değişkenlerin ve örneklemin belirlenmesi. M. Metin (Ed.), Kuramdan uygulamaya eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri içinde (ss. 21-43). Ankara: Pegem Akademi.
• Akdağ, B.Ö. (2018). Ortaöğretim öğretmenlerinin sınıf yönetim biçemleri ile akademik başarı sorumluluk algıları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Yeditepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Aktaş, M., Kurt, H., Aksu, Ö. & Ekici, G. (2013). Gender and experience as predictor of biology teachers’ education process self-efficacy perception and perception of responsibility from student success. International Journal on New Trends in Education and Their Implications, 4(3), 37-47.
• Arıcı, İ. (2007). İlköğretim din kültürü ve ahlak bilgisi dersinde öğrenci başarısını etkileyen faktörler (Ankara örneği). Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Aronson, E., Wilson, T.D. & Akert, R.M. (2012) Sosyal psikoloji (Çev. Gündüz, O.) İstanbul: Kaknüs Yayınları. Atak, H. (2011). Örneklem Seçimi. Ö. Çokluk (Ed.), Araştırma yöntemleri içinde (ss. 201-227). Ankara: Edge Akademi.
• Ayvaz Y. (1995). Ana bileşenler analizi ve bir uygulama denemesi. Yayınlanmamış doktora Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Bruce T. (2006). Swinomish attributes of success. Unpublished doctoral dissertation, Gonzaga University, Spokane.
• Buluş, M. (2011) Goal orientations, locus of control and academic achievement in prospective teachers: An individual differences perspective. Educational Sciences: Theory and Practice, 11(2), 540-546.
• Burger, J. M. (2006). Kişilik. (Çev: Erguvan Sarıoğlu, İ. D.), İstanbul: Kaknüs Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Can, A. (2014) SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi (3. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Canbay, S. (2007). İlköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin iş doyumu ve denetim odağı ilşkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Canel, N.D. (1993). Ortaokul seviyesindeki ergenlerin denetim odağı özelliklerinin yaratıcı düşünceye etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Corbett D. G. (1998). Weiner’s attributional theory of motivation and emotion: Testing aspects of the model with community college students. Unpublished doctoral dissertation. New York University. New York.
• Çalışkan-Maya, G. (2006). AB sürecinde Türkiye ile AB ülkeleri eğitim istatistiklerinin karşılaştırılması, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(4), 374-394.
• Çepni, S. (2012). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş (7. Baskı). Trabzon: Celepler Matbaacılık.
• Davies, G. M. (1982). Perceived self-efficacy outcome expectancies and negative mood states and stage real disease. Journal of Abnormal Psychology, 91, 241-244.
• Demirtaş, H. & Güneş, H. (2002). Eğitim yönetimi ve denetimi sözlüğü. Ankara: Anı yayıncılık.
• Dilmaç, O. (2008). Görsel sanatlar öğretmen adaylarının denetim odaklarına ilişkin algılarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi. 20, 1-14.
• Ekici, G. (2012a). Öğretmenlerin Öğrenci BaĢarısından Sorumluluk Algı Ölçeği: Türkçeye Uyarlama, Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Çağdaş Eğitim Dergisi Akademik, 1(2), 23– 35.
• Ekici, G. (2012b,Haziran). Biyoloji öğretmenlerinin öğrenci başarısından sorumluluk algılarına cinsiyet ve kıdem değişkenlerinin etkisinin değerlendirilmesi. X. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, Niğde.
• Ekici, G. (2013). Öğretmen adaylarının öğrenci başarısından sorumluluk algılarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 38(169), 263-279.
• Field, A. P. (2009). Discovering statistics using SPSS (3rd Ed.). London: Sage publications.
• Geçtan E. (2006) Psikodinamik psikiyatri ve normal dışı davranışlar (18. Baskı). İstanbul: Metis Yayınları.
• Gökçe, B. (1992). Toplum bilimlerde araştırma (2. Baskı). Ankara: Savaş Yayınları.
• Güvenç, H. (2011a). Sınıf öğretmenlerinin özerklik destekleri ve mesleki öz yeterlilik algıları. Kuram Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17(1), 99-116.
• Güvenç, H. (2011b). Öğretmen adayı öğrencilerin mesleki öz yeterlilik algıları ile öğrenci başarısı sorumluluk algıları. e-Journal of New World Sciences Academy Education Sciences, 6(2), 1410-1421.
• Howie, S. J.& Pietersen, J. J. (2001). Mathematics literacy of final year students: South African realities. Studies in Educational Evaluation, 27, 7-25.
• İslamoğlu, A. H., Alnıaçık, Ü. (2014). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
• Kalaycı, Ş. (2010). Faktör analizi. Ş. Kalaycı (Ed.), SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri içinde, (ss. 321-331). Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Karasar, N. (2011). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Yayınları.
• Kıral, E. (2012). İlköğretim okulu yöneticilerinin mükemmeliyetçilik algısı ve kontrol odağı ile ilişkisi. Yayımlanmamış doktora tezi. Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Korkut, F. (1991). İletişim becerilerini değerlendirme ölçeğinin geliştirilmesi. Güvenirlik ve geçerlik çalışmaları. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(7), 18-23.
• Köknel, Ö. (1985). Korkular, takıntılar, saplantılar. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• Köksal, F. (1991). Denetim odağı ile saldırgan davranışlar arasındaki ilişkiler, Yayınlanmamış doktora tezi. Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Köse, S. (2003). A.psychobiological model of temperament and character: TCI. Yeni Symposium, 41(2), 86-97.
• Kurt, H. (2013a). The analyze of teachers’ responsibility beliefs for student academic successes and failures (The sample of Turkish biology teachers). International Online Journal of Educational Sciences, 5(2), 314-329.
• Kurt, H. (2013b). The analyze of biology teachers’ responsibility perception for student achievement in terms of classroom management profiles. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(6), 473-490.
• Kurt, H., & Ekici, G. (2013). Sınıf Yönetimi Dersinin Öğretmen Adaylarının Öğrenci Başarısından Sorumluluk Algısına Etkisinin Analizi. The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science, 6(8), 901-939. Doi: 10.9761/JASSS1865.
• Küçükkaragöz, H. S. (1998). İlkokul öğretmenlerinde kontrol odağı ve öğrencilerinin kontrol odağının oluşumuna etkileri. Yayınlanmamış doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi İzmir.
• Malki, R. (1998). Davranışlarda iç-dış kontrol odağı ile ruh sağlığı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2007). Mesleki eğitim ve öğretim sisteminin güçlendirilmesi projesi, çocuk gelişimi ve eğitimi. Bilişsel Gelişim, Ankara.
• Mowrer-Reynolds, E. (2008). Pre-service educator’s perceptions of exemplary teachers, College Student Journal, 42(1), 214-223.
• Mullis, R.L. & McKinley, K. (1987). Relations between adolescent gender role orientation, self-esteem, and social conformity. Paper presented at the annual conference of National Family Relations, Atlanta.
• Nowicki, S., & Strickland, B. R. (1973). A locus of control scale for children. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 40, 148-154.
• Pallant, J. (2011). SPSS survival manual: A step by step guide to data analysis using the SPSS program. 4th Edition, Allen & Unwin, Berkshire
• Robins, R W. & Beer, J. S. (2001). Positive ulusions about the self: Short-term benefıts and long-term costs. Journal of Personality and Social Psychology, 80, 340-352.
• Rotter, J. (1966). Generalized expectancies for ınternal vs. external control of reinforcement. Psychological Monographs, 80(1), 1–28.
• Sadowski, C. J., Taylor, R. C., Woodward, H. R., Peacher, R. K., & Martin, B. J. (1982). The reliability and validity of a Likert type locus of control scale for teachers. JSAS Catalog of Selected Documents in Psychology, 12, 32. (Ms. No. 2475).
• Scheffe, H. (1953). A method of judging all contrasts in the analysis of variance. Biometrika, 40, 87-104.
• Schunk, D. H. (2000). Learning theories, an educational prespective (3.edt.). Merril Prentice Hall.
• Seligman, M. E., Abramson, L. Y., Semmel, A., & von Baeyer, C. (1979). Depressive attributional style. Journal of Abnormal Psychology, 88(3), 242– 247. https://doi.org/10.1037/0021 843X.88.3.242.
• Strickland, B.R. (1972). Delay of grafitication as function of race the experimenter. Journal of Personality and Social Psychology, (22), 108-112.
• Stronge, J. H. (2007). Qualities of effective teachers, association for supervision & curriculum development, Virginia.
• Sürgen, S. (2014). Sınıf öğretmenlerinin denetim odağı eğilimleri ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
• Şevik, Y. (2014). İlköğretim müdür ve müdür yardımcılarının öğrencilerin akademik başarısını etkileyen faktörlere ilişkin görüşleri ile akademik başarısına katkıları. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Mehmet Akif Üniversitesi, Burdur.
• Şişman, M. (2014). Öğretim liderliği. Ankara: Pegem yayıncılık. Tümkaya, S. (2000). İlkokul öğretmenlerindeki denetim odağı ve tükenmişlikle ilişkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 1-2.
• Wang, D. B. (2004). Family back ground factors and mathematics success: A comparison of Chinese and US students. International Journal of Educational Research, 41, 40-54.