Bağlam Temelli Kelime Öğretiminde Tanıklamalardan Yararlanma: 3 Yazardan Tanıklama Örnekleri

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 2, 260 - 272, 31.12.2021

Ali Göçer Soner Garip

Öz

Yazılı ve sözlü anlatımın en temel unsurlarından biri olan kelime, bir dili meydana getiren anlamlı ses birliğidir. Kelimeler bir dilin kelime haznesi konumunda olan sözlüklerde bulunur. Kelimelerin bağlamı içerisinde gösterilerek öğretilmesi konusu kelime öğretiminde örnek cümleler kullanılmasını gerekli kılmaktadır. Bu bakımdan sözlüklerin tanıklama içermesi hem kelimelerin bağlam içerisindeki anlamını öğrenmede kolaylık sağlamakta hem de bağlam temelli kelime öğretimine hizmet etmektedir. Bu çalışmada Türk Dil Kurumu tarafından hazırlanan Türkçe Sözlük’e (2011) edebiyatımızın seçkin yazarların eserlerinden tanık cümlelerle katkı yapmak amaçlanmaktadır. Çalışmada nitel araştırma yöntemi çerçevesinde doküman incelemesi tekniğinden faydalanılmıştır. Verilerin analizinde betimsel analize başvurulmuştur. Çalışmanın sonunda Nazan Bekiroğlu’nun Nar Ağacı, İhsan Oktay Anar’ın Puslu Kıtalar Atlası ve İlber Ortaylı’nın İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı adlı eserlerinden Türkçe sözlükteki tanıklama içermeyen kelimeler için örnek cümleler bulunarak sözlük anlamıyla birlikte sunulmuştur. Araştırma sürecinde elde edilen bulgular ışığında çeşitli önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kelime, Sözlük, Tanıklama, Bağlam

Kaynakça

• Aksan, D. (2007). Her yönüyle dil, ana çizgileriyle dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Anar, İ. O. (2006). Puslu Kıtalar Atlası. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Argunşah, M. (2019). Türkçe sözlükte tanımlama ve tanıklama sorunları, TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 7 (16), 1-13.
• Baskın, S. (2016). Güncel Türkçe sözlük kullanıcı dostu mu?. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11 (10), 59-88.
• Baskın, S. (2017a). Sözlüklerde güvenirlik: Türkçe sözlük’te ben, sen, o, biz, siz, onlar. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6 (2), 799-827.
• Baskın, S. (2017b). 5. sınıf öğrencilerinin sözlük ihtiyacı ve ortaokul sözlükleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 21 (3) 765-789.
• Bekiroğlu, N. (2012). Nar Ağacı. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Bingöl, Z. (2006). Sözlük ve sözlükçülük üzerine bir araştırma. Akademik Bakış Dergisi, 9, 197-207.
• Çetin, M., Yiğit, M. ve Karlı, E. (2011). Dilde anlam ve bağlam. 1st International Conference on Foreign Language Teaching and Applied Linguistics (1368-1372). Saray Bosna, Bosna Hersek.
• Çetinkaya, B. (2007). Bağlam içerisinde yürek ve kalp sözcükleri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (1), 111-134.
• Dilidüzgün, Ş. (2014). Türkçe öğretiminde sözcük öğretme yöntemlerinin yeterliliği. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (17), 233-258.
• Duran, E. ve Bitir, T. (2017). Bağlam temelli kelime öğretiminin kelime kazanımına katkısı. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 4 (11) , 70-94.
• Ediger, M. (2002). Vocabulary Development and the Curriculum. ERIC, Belge no: 473483. s. 1-13, (internet erişim: 28.04.2021)
• Eminoğlu, E. (2010). Türk dilinin sözlükleri ve sözlükçülük kaynakçası. Sivas: Asitan Yayıncılık.
• Ergin, M. (2006). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım Yayım Tanıtım
• Göçer, A. (2001). Türk dili ile ilgili sözlüklere genel bir bakış ve günümüz ilköğretim sözlükleri. Türk Dili Dergisi, 598, 388-403.
• Göçer, A. (2015). Türkçe dersi metin işleme sürecinde bağlam temelli sözcük öğretimi ve etkin sözcük dağarcığı oluşturmadaki işlevi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 3 (1), 48-63.
• Göçer, A. ve Karadağ, B. F. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde öğrencilerin söz varlığının sözlük okuma yoluyla geliştirilmesi. 6. Uluslararası Multidisipliner Çalışmaları Kongresi (35-41). Gaziantep, Türkiye.
• Gündoğdu, A. E. (2012). İlköğretim altıncı sınıf Türkçe dersi sözcük öğretimi etkinliklerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 1 (1), 201-217.
• Gür, T. (2014). Bağlam temelli öğretimin ilkokul üçüncü sınıf öğrencilerine kelime öğretiminde kullanılması. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2014 (2) , 242-253.
• Kara, S.(2019). Türkçe Sözlük ile Misalli Büyük Türkçe Sözlük’ün karşılaştırmalı kısa bir değerlendirmesi. E-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 11 (2), 789-804.
• Karatay, H. (2007). Kelime öğretimi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27 (1), 141-153.
• Kemiksiz, Ö.(2015). İlköğretim Türkçe sözlüklerin 7. sınıf Türkçe dersi öğrenci çalışma kitabındaki “kelimede anlam” etkinliklerinde kullanılabilirliği. The Journal of International Educational Sciences, 2 (5), 141-158.
• Korkmaz, Z. (1992). Gramer terimleri sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
• Li, L. (1998). A study of dictionary use by Chinese university learners of English for specific purposes. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Exeter University, Exeter.
• McCarten, J. (2007). Teaching vocabulary: Lessons from the corpus, lessons for the classroom. Cambridge: Cambridge University Press.
• MEB. (2019). Türkçe dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara: MEB Yayınları
• Maden, S. ve Demir, R. (2019). Ortaokul Türkçe Dersi Öğretim Programlarında Sözlük Kullanma Alışkanlığı Kazandırmaya Dair Tespitler. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15 (2) , 419-436.
• Nunan, D. (1998), Language Teaching Methodology, Prentica Hall, London.
• Okur, A. (2011). İlköğretim sözlükleri üzerine. Turkish Studies, 6 (1), s. 1567-1583.
• Ortaylı, İ. (1987). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: Hil Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (2011). Büyük Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
• Uysal, İ. N. (2018a). Sözlükler tanıklarla daha zengin, daha işlevsel: Türkçe Sözlük’e tanık olarak katkılar. Türk Dili, 68 (793), 39-46.
• Uysal, İ. N. (2018b). Sözlük biliminde tanıklama ve Salâh Birsel’in Türkçe Sözlük’e tanık olarak katkıları. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 9 (22), 109-121.
• Üçok, N. (1947). Genel Dilbilim (Lengüistik). Ankara: Ankara Üniversitesi Dil, Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. İstanbul: Multilingual.
• Yaman, Y. (2010). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin sözlük kullanma alışkanlıkları üzerine bir değerlendirme. Türklük Bilimi Araştırmaları, 27, 735-751.
• Yaman, H. ve Akkaya D. (2014). İlköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitaplarında anlamı bilinmeyen kelimeler için kullanılan bağlam türleri. İlköğretim Online, 13 (1), 74-93.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Yılmaz, E. ve Koçmar, Y. (2009). İlköğretim okulları (6., 7., 8. sınıflar) için hazırlanan Türkçe sözlüklerin Türkçe ders kitaplarındaki söz varlığını yansıtması bakımından değerlendirilmesi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 79-98.