Hayat Bilgisi 3. Sınıf Ders Kitabında Yer Alan Ölçme ve Değerlendirme Araçlarının İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 1, 17 - 39, 30.06.2022

Meltem Cevahir Batmaz , Hakan Dündar

Öz

Yapılan bu çalışmada, Hayat Bilgisi 3. sınıf ders kitabında yer alan ölçme ve değerlendirme araçları incelenmiştir. Araştırmada tarama modellerinden doküman incelemesi kullanılmıştır. Çalışmanın verileri geliştirilen formlarla birlikte MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığınca 2020-2021 Eğitim-Öğretim yılında ders kitabı olarak okutulan ilkokul Hayat Bilgisi 3. sınıf ders kitabından ve Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programından (İlkokul 1, 2 ve 3. Sınıflar) elde edilmiştir. Elde edilen verilerin analizinde betimsel ve içerik analizi kullanılmıştır. Çalışma sonucunda, en fazla açık uçlu (uzun cevaplı), en az ise cümle tamamlama, eşleştirme ve kavram bulmaca türlerine, ölçme ve değerlendirme araçlarına en fazla 1. ünitede, en az ise 3. ünitede, tüm kazanımlara yönelik ölçme ve değerlendirme araçlarına, en fazla bilişsel alana yönelik ölçme ve değerlendirme araçlarına yer verildiği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca ölçme ve değerlendirme araçlarının, Yenilenmiş Bloom Taksonomi basamaklarından en fazla hatırlama en az ise değerlendirme basamağına yönelik hazırlandığı tespit edilmiştir. Araştırma sonucunda elde edilen verilere dayalı olarak ilkokulda farklı ders kitaplarındaki ölçme ve değerlendirme araçlarının, hazırlık ve incelenmesine yönelik öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Hayat Bilgisi, ders kitabı, ölçme ve değerlendirme

Kaynakça

• Aghababaeian, P., Moghaddam, S. A. H., Nateghi, F., & Faghihi, A. (2017). Investigating changing ın social studies textbooks of public review (basic fourth and fifth) based on the emphasis on critical thinking skills facione in the last three decades. International Education Studies, 10(3), 108–115.
• Akınoğlu, O. (2005). Hayat bilgisi öğretimi. C. Öztürk & D. Dilek. (Edt.), İçinde Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi (ss. 1- 15). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Aladağ, S. (2016). Hayat bilgisi: Tanımı, amacı ve doğası. S. Güven & S. Kaymakçı (Edt.), İçinde Hayat Bilgisi Öğretimi (ss. 2-19). Ankara: Pegem Akademi.
• Anagün, Ş. S., & Kılıç, Z. (2015). Ne kadar öğrettik bilelim: Hayat bilgisi öğretiminde ölçme ve değerlendirme. İçinde Hayat Bilgisi Öğretimi (ss. 153-186). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Batmaz, O. (2021). Sınıf öğretmenlerinin hayat bilgisi dersindeki pratik bilgilerinin incelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Trabzon Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Trabzon.
• Baymur, A. F. (1937). Hayat bilgisi öğretimi. İstanbul: Devlet Basımevi.
• Candeğer, Ü. (2016). Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük ders kitabı ölçme ve değerlendirme sorularının incelenmesi. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(15), 391-405.
• Ceyhan, E., & Yiğit, B. (2005). Konu alanı ders kitabı incelemesi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Çalışkan, G. (2016) Türkçe dersi öğretim programı ve Türkçe ders kitapları: 5. sınıf Türkçe ders kitabına yönelik bir inceleme. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 4(2), 200-214.
• Demirbaş, B. (2012). İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin yansıtıcı düşünme beceri düzeyleri ile öğretmenlerinin alternatif ölçme - değerlendirme tekniklerini bilme ve tercih etme sıklıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Durukan, E., & Demir, E. (2017). 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe dersi öğrenci çalışma kitaplarındaki etkinliklerin bloom’un yenilenmiş taksonomisine göre sınıflandırılması. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6(3), 1619-1629.
• Dündar, H. (2012). Hayat bilgisi dersinde ölçme ve değerlendirme. İçinde S. Öğülmüş (Edt.), Hayat Bilgisi Öğretimi ve Öğretmen El Kitabı (ss. 527-281). Ankara: Pegem Akademi.
• Ekiz, D. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayınları.
• Eroğlu, S. (2019). 6.sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metin altı okuma-anlama soru ve etkinliklerinin güncellenmiş Bloom taksonomisine göre değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Gök, B. (2016). Hayat bilgisi öğretiminde ölçme ve değerlendirme. İçinde S. Güven ve S. Kaymakcı (Edt.), Hayat Bilgisi Öğretimi (294-345). Ankara: Pegem Akademi.
• Gözütok, F. D., Taş, İ. D., Rüzgar, M. E., Akçatepe, A. G., & Yetkiner, A. (2015). Evaluation of primary school first grade life studies books. Elementary Education Online, 14(3), 825-844.
• Güleryüz, H. (2008). Hayat bilgisi öğretimi. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Gülfırat Kıbrız, E. (2015). Ortaokul Sosyal Bilgiler kitaplarındaki ölçme ve değerlendirme yöntemlerinin içerik analizi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırşehir.
• Gültekin, M., & Özenç İra, G. (2021). Hayat bilgisi öğretiminin geleceği. İçinde A. Gündoğan & Z. Kılıç (Edt.), Güncel Yaklaşımlara Dayalı Etkinlik Örnekleriyle Hayat Bilgisi Öğretimi (ss. 3-26). Ankara: Vizetek Yayıncılık.
• Kabapınar, Y. (2019). Kuramdan uygulamaya sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Karakuş, H. (2019). 6. Sınıf sosyal bilgiler ders kitabının alternatif ölçme ve değerlendirme anlayışı açısından incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Niğde.
• Kılıç, A., & Seven S. (2008). Konu alanı ders kitabı incelemesi. Ankara: Pegem Yayınları.
• Köse, M. (2021). Ortaokul fen bilimleri ders kitaplarının ölçme ve değerlendirme açısından incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2), 316-334. DOI:10.17556/erziefd.738444.
• Kumru, B. E. (2021). Coğrafya ders kitaplarının alternatif ölçme ve değerlendirme teknikleri bakımından incelenmesi ve coğrafya öğretmenlerinin sözü edilen teknik ve uygulamalara ilişkin görüşleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Çanakkale.
• Kuzu, T. S. (2013). Türkçe ders kitaplarındaki metin altı sorularının yenilenmiş Bloom taksonomisindeki hatırlama ve anlama bilişsel düzeyleri açısından incelenmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 37(1), 58-76.
• Küçükahmet, L. (2004). Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Mataheru, W., Huwaa, N. C., & Matitaputty, C. (2020). The Development of textbook based on constructivism in the basic mathematical concept course. Journal of Physics: Conference Series, 1429(2020), 1-12.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis. Sage Publications.
• Sallabaş, M. E., & Yılmaz, G. (2020). Türkçe ders kitabında bulunan metin altı sorularının yenilenmiş Bloom taksonomisi’ne göre incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(2), 586-596. DOI: 10.16916/aded.679933.
• Sönmez, V. (2010). Hayat bilgisi öğretimi ve öğretmen kılavuzu: Yeni programa göre düzenlenmiş ders planı örnekleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Sönmez, V., & Alacapınar, F. G. (2011). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Turgut, A. (2011). İlköğretim sosyal bilgiler 6. ve 7. sınıf ders kitaplarında ölçme ve değerlendirme. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
• Uğur, T. (2006). 2005 İlköğretim 1., 2. ve 3. sınıflar hayat bilgisi dersi öğretim programına ilişkin öğretmen görüşleri (Uşak ili örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Usluoğlu, B. (2020). İlkokul 3 ve 4. sınıf matematik ders kitaplarındaki etkinliklerin yenilenmiş Bloom taksonomisine göre incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Yakalı, D. (2016). TEOG sınavlarındaki matematik sorularının yenilenmiş Bloom taksonomisi ve öğretim programına göre değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, G. (2020). Ortaokul düzeyindeki soruların yenilenmiş Bloom taksonomisi’nin bilişsel süreçlerine göre incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.