Köhne Ark Sarayı 1686-1688

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 8, 226 - 246, 31.08.2022

Eyüp Polat

Öz

Bu çalışmada Özbek Hanlıkları arasında kurulduğu dönem, coğrafi konum, hanlık içerisindeki taht kavgaları ve hız kesmeden devam eden imar faaliyetleri açısından diğer Özbek hanlıklardan farklı bir konuma sahip olan Hiva Hanlığının, tarihten günümüze farklı onarım ve inşa aşamaları ile birlikte ulaşmış önemli eserlerinden biri olan Köhne Ark Sarayı ele alınmıştır. Özellikle hanlığın başkentinin 1603 yılında Arab Muhammed Han tarafından Hiva‘ya taşınması ile 1825 – 1842 yılları arasında tahta geçen Allakuli Han zamanında şehir dini, askeri, idari ve eğitim yapıları gibi birçok farlı yapı grubuyla imar edilmiştir. Bu yapı grupları içerisinde hanlığın yönetim merkezi olan Köhne Ark Sarayı önemli bir yere sahiptir. Allakuli Hanın tahta geçmesi ile birlikte birçok farklı yapı grubu gibi saray da bazı önemli onarım aşamalarından geçmiştir. Başkentin en eski yapılarından biri olan Köhne Ark Sarayı bu dönemde yine yönetimin merkezi olarak kullanılmış ve devletin tüm idari ve askeri unsurlarını içerisinde barındırarak bu önemli konumunu sürdürmüştür. Sarayın ilk inşası Hiva Hanlarından Arang Han döneminde (1688-1690) başlayıp son halini Allakuli Han döneminde (1825-1842) tamamlamıştır. Dikdörtgen bir sur içerisinde gelişen sarayın genel plan özellikleri incelendiğinde kale içerisinde bir kale görünümünde inşa edilmiştir. Sarayın içerisinde körünüşhane (kabulhane), mescit, harem, mutfak, görevli odaları vb. birçok yapı yer almaktadır. Bu özelliği ile sarayının plan ve süsleme açısından bir benzeri bulunmamakta olup plan ve gelişim özellikleri bakımından tamamen kendine özgü bir üslupta inşa edildiği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Saray, Köhne Ark, Hiva Hanlığı, İçan-Kala, Hiva, Özbekistan.

Kaynakça

• Azimov, İ. (1999). Arxitekturnıe Uzbekistane XVII-XX. yy, Tаshkent.