5224 SAYILI SİNEMA KANUNU’NDA YAPILAN SON DEĞİŞİKLİKLER VE YENİ DENETİM SİSTEMİ

Yıl 2020, Sayı: 51, 101 - 118, 26.10.2020

Kemal Baykal

Öz

Bu çalışmada, 5224 sayılı Sinema Kanunda yapılan ve 18.01.2019 tarihinde yürürlüğe giren değişiklikler kökenlerini liberal yaklaşımdan alan Toplumsal Sorumluluk Kuramı ve J.S. Mill’in Yararcılık Felsefesi bağlamında ele alınmıştır. Çalışmanın sınırları gereği, yalnızca denetimle ilgili olan hükümler incelenmiştir. Bu bağlamda, 2004 yılında kurulan denetim sisteminde yapısal bir değişiklik yapılmadığı ancak birtakım eksikliklerin ve sorunların giderildiği saptanmıştır. Söz konusu değişikliklerle birlikte, mevcut film denetim sisteminin Toplumsal Sorumluluk Kuramının öngördüğü “pozitif özgürlük” kavramıyla uyumlu olduğunu söylemek mümkündür. Ancak Kanunda yapılan değişikliklerde asıl öne çıkan husus, Devletin sinema sektörünün farklı kolları arasında hakemlik rolü üstlenmiş olmasıdır. Bu durumun nedeni sinema sektöründe son yıllarda yaşanan gelişmelerdir. Sinema salonu işletmecisi bir firmanın, Türkiye’deki salonların önemli bir kısmını kontrol etmesi ve bunun sonucunda sinema biletleri üzerinde yapımcı şirketlerin izni olmaksızın promosyon ve kampanyalar yapması ile film öncesinde gösterilen uzun reklamlar toplumun, film yapım şirketlerinin ve sinema sektörü çalışanlarının tepkisini çekmiştir. Böylece, film yapım şirketinin izni olmadan sinema biletleri üzerinde yapılacak tüm kampanyalar yasaklanmış, promosyonlu bilet satışı engellenmiştir. Yine toplumda tepki çeken bir konu olan film öncesinde gösterilen uzun reklamlara da sınırlama getirilmiştir. Bu hususlar her ne kadar sektörün kendi içinde çözmesi gereken konular olsa da kanımızca, sistemin aşırılıklarını giderme amacı taşıyan hukukî düzenlemeler serbest piyasa ilkesi ve Yararcı Liberalizmin sınırları içerisinde kabul edilebilir. “Yumuşak” ya da “elastik” paternalizm kavramıyla ifade edilebilecek bu anlayış, Devletin “makul” sınırlar içerisinde kalan ve kamu yararını amaçlayan düzenlemeler yapmasına olanak vermektedir.

Anahtar Kelimeler

Denetim, , sinema hukuku, yararcılık, 5224 sayılı Kanun, paternalizm

Kaynakça

• Baykal, Kemal Cem (2015). Avrupa Birliği’ne Uyum Sürecinde 5224 Sayılı Kanun Çerçevesinde Sinema Filmlerinin Denetlenmesi ve Ortaya Çıkan Sorunlar, Ankara: Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Biltereyst, Daniel ve Winkel, Roel Vande (Ed.) (2013). Silencing Cinema (Film Censorship Around the World), New York: Palgrave Macmillan.
• Cohen-Almagor, Raphael (2000). İfade, Medya ve Etik, Çev: Ş. Nidah Şad, Ankara: Phoenix Yay.
• Cohen-Almagor, Raphael (2012). “Between Autonomy and State Regulation: J.S. Mill's Elastic Paternalism”, Philosophy, Volume 87, Issue 04, pp 557-582.
• Erdoğan, İrfan (2003). Pozitivist Metodoloji, Ankara: Erk Yayınevi.
• Feinberg, Joel (1986). The Moral Limits of the Criminal Law, Harm to Self, Volume Three, Oxford: Oxford University Press.
• Feintuck Mike ve Varney Mike (2006). Media Regulation, Public Interest and the Law, 2nd Edition, Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Freidman, Milton (2018). Kapitalizm ve Özgürlük, 5. Baskı, Çev: Doğan Erberk ve Nilgün Himmetoğlu, Ankara: Eksi Kitaplar.
• Guerrini, Claudia (2018). “Yunan Tiyatrosu”, Antik Yunan, Ed. Umberto Eco, 2. Baskı, İstanbul: Alfa Yayınevi.
• Hamburger, Joseph (1999). John Stuart Mill On Liberty and Control, Princeton: Princeton University Press.
• İçel, Kayıhan (2018). Kitle İletişim Hukuku, 13. Baskı, İstanbul: Beta Yayınevi.
• Le Grand, Julian ve New, Bill (2015). Government Paternalism Nany State or Helpful Friend?, New Jersey: Princeton University Press.
• McDonald, Paul (2016). “Hollywood, the MPAA, and the Formation of Anti-piracy Policy”, International Journal of Cultural Policy, Vol: 22, No:5 pp. 686-705.
• McQuail, Denis (2010). McQuail’s Mass Communication Theory, 6th Edition, Los Angeles, London, New Delhi, Singapore, Washington DC: Sage Publications.
• Mill, John Stuart (2015). Özgürlük Üzerine, 4. Baskı, Çev: Tuncay Türk, İstanbul: Oda Yayınları.
• Platon (2005). Devlet, 9. Baskı, Çev: Sabahattin Eyüboğlu ve M. Ali Cimcoz, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Popper, Karl Raimund (2017). Hayat Problem Çözmektir, 7. Baskı, Çev: Ali Nalbant, İstanbul: YKY Yayınları.
• Siebert, F. S., Peterson, T., and Schramm, W. (1984). FourTheories of The Press, 3rdEditon, Urbana and Chicago: University of Illinois Press.
• Smith, Adam (2009). The Theory of Moral Sentiments, Edinburgh : Penguin Books.
• Vergara, Francisco (2014). Liberalizmin Felsefi Temelleri Liberalizm ve Etik, 2. Baskı, Çev: Bülent Arıbaş, İstanbul: İletişim Yayınları.
• İnternet Kaynakları
• Anadolu Ajansı (2018). Son Günlerin Tartışma Konusu Türk Sinema Sektörü, https://www.aa.com.tr/tr/kultur-sanat/son-gunlerin-tartisma-konusu-turk-sinema-sektoru/1352983, Erişim Tarihi: 20.03.2020.
• Cinemaximum (2020). Sinemalar, https://www.cinemaximum.com.tr/sinemalar, Erişim Tarihi: 20.03.2020.
• Cumhuriyet (2014). Reklam arası sinema, http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/reklam-arasi-sinema-114689, Erişim Tarihi: 17.03.2020.
• Gazetevatan (2015). 90 dakikalık filmde 45 dakika reklam, http://www.gazetevatan.com/90-dakikalik-filmde-45-dakikalik-reklam--737222-bizim-kahve/, Erişim Tarihi: 17.03.2020.
• Karayel, Funda (2018). Zorla satılan mısır ve kola isyan ettirdi, https://www.sabah.com.tr/yazarlar/gunaydin/funda-karayel/2018/12/02/zorla-satilan-misir-ve-kola-isyan-ettirdi, Erişim Tarihi: 18.03.2020.
• NTV (2019). 7 maddede sinema sektöründeki kriz (Yapımcılar ile Mars'ın kavgası), https://www.ntv.com.tr/galeri/sanat/7-maddede-sinema-sektorundeki-kriz-yapimcilar-ile-marsin-kavgasi,a8GVu2V6aUq65WzUZZHgIQ/E_V50NUU-EqU9nmUXeGXsg, Erişim Tarihi: 18.03.2020.
• Mevzuat
• 5224 sayılı Sinema Filmlerinin Değerlendirilmesi ve Sınıflandırılması ile Desteklenmesi Hakkında Kanun (R.G. Tarih: 21.07.2004 / Sayı: 25529).
• Sinema Filmlerinin Desteklenmesi Hakkında Yönetmelik (R.G. Tarih: 13.11.2004 / Sayı: 25642).
• Sinema Filmlerinin Değerlendirilmesi ve Sınıflandırılmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik (R.G. Tarih: 18.02.2005 / Sayı: 25731).
• Sinema Sektörünün Desteklenmesi Hakkında Yönetmelik (R.G. Tarih: 15.10.2019 / Sayı: 30919).
• Sinema Filmlerinin Değerlendirilmesi ve Sınıflandırılmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik (R.G. Tarih: 22.10.2019 / Sayı: 30926).