Tanpınar’ın ve Jarmusch’un Oyun Dünyaları: Hayri İrdal, Night on Earth’ü İzliyor…

Yıl 2015, Sayı: 41, 20 - 38, 31.12.2015

Serdar Öztürk

Öz

Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Saatleri Ayarlama Enstitüsü romanında ironik ve mizahi bir üslupla kritik ettiği modern yaşamdaki insan ilişkileri ile Amerikan bağımsız yönetmenlerinden Jim Jarmush’un Night on Earth filmi arasında ilginç benzerlikler bulunur. Her ikisi de sanatçı olan bu kişilerin ürettikleri eserlerdeki insan ilişkileri, oyun teorisi, mizah teorisi ve daha felsefik anlamda yaşamın anlamına dair argümanlarla incelenebilir. Bu çalışmada, Tanpınar’ın Hayri İrdal karakteri gözünden Night on Earth izlenmekte, izleme edimi sırasında film imajların yarattığı çağrışımlar, roman izleğinde ve oyun, mizah ve modern yaşamla ilgili teorik çerçevede analiz edilmektedir. Böylece, sanat ve teori arasında titreşim sağlanmakta, ne teorinin sanat eseri üzerinde, ne de sanat eserinin teori üzerinde egemenlik kuracak tarzda incelemenin önü alınmaktadır. Çalışma, Tanpınar’ın kendisiyle özdeşleştirilen Hayri İrdal’ın Night on Earth’deki gündelik yaşamdaki modernleşmeye dair flanör tarzı gözlemlerinin ikisi de kurgusal olan roman ve sinema arasında nasıl bir ilişki kurulacağının bir örneği olarak da değerlendirilebilir.

Anahtar Kelimeler

İroni, Mizah, Oyun, Ahmet Hamdi Tanpınar, Jim Jarmush

Worlds of Play of Tanpınar and Jarmusch: Hayri İrdal is Watching Night on Earth….

Öz

One can claim that there are amazing similarities between modern human relations criticized in ironic and satirical style in Time Regulation Institution,the novel by Ahmet Hamdi Tanpınar, and those in Night on Earth, the movie by Jim Jarmush, an American independent movie director. Human relations presented in both these arts could be studied in line with game theory, humour theory, and in general, the meaning of life to do with philosophical arguments. In this study, on the one hand, I watch Night on Earth in the eyes of Hayri İrdal, a character of the Tanpınar’s novel, and, on the other hand, try to analyze the associations of ideas of filmic images in accordance with novel, and game and humour theories as well as views on modern life. Thus, the vibration set up between art and social science might hamper the domination of one thing of on top another. This study might be assessed as a sample of how we can make a connection between movie and novel, with observations of the novel character, Hayri İrdal, to modern life in flenaur view.

Anahtar Kelimeler

Irony, Humor, Play, Ahmet Hamdi Tanpınar, Jim Jarmush

Kaynakça

• Bakhtin, Mihail M. (2005a). Rabelais Ve Dünyası. Çev. Çiçek Öztek. İstanbul: Ayrıntı.
• Bakhtin, Mihail M. (2005b). Sanat ve Sorumluluk. Çev. Cem Soydemir. İstanbul: Ayrıntı.
• Bakhtin, Mihail M. (2001). Karnavaldan Romana: Edebiyat Teorisinden Dil Felsefesine Seçme Yazılar. Der. Sibel Irzık. İstanbul: Ayrıntı.
• Baudelaire, Charles (1982). Paris Sıkıntısı. Çev. Tahsin Yücel. İstanbul: Adam Yayınları.
• Çernışevkiy, Nikolay G. (2012). Sanatın Gerçeklikle Estetik İlişkileri. İstanbul: Evrensel.
• de Certeau, Michel (2008). Gündelik Hayatın Keşfi-I: Eylem, Uygulama, Üretim Sanatları. Ankara: Dost.
• Frampton, Daniel (2013). Filmozofi: Sinemayı Yepyeni Bir Tarzda Anlamak İçin Manifesto. Çev. Cem Soydemir. İstanbul: Metis.
• Fromm, Erich (2006). Özgürlükten Kaçış. Çev. Selçuk Budak, 7. Basım. İstanbul: Öteki.
• Hardt, Michael (2005). Gücün Anatomisi. Negri, Antonio (Haz.). Yaban Kuraldışılık. Çev. Eylem Canaslan. İstanbul: Otonom, s. 27–34.
• Hertzberg, Ludvig (2007). Jim Jarmusch. Çev. Selim Özgül. İstanbul: Agora.
• Hurley, Matthew M. v. d. (2011). Inside Jokes. Cambridge: MIT Press.
• Kant, Immanuel 2011. Yargı Yetisini Eleştirisi. Çev. Aziz Yardımlı. 2. Basım. İstanbul: İdea.
• MacDonald, Paul (2013). The Philosophy of Humour. Humanities-Ebooks.
• Ong, Walter J. (2003). Sözlü ve Yazılı Kültür. Çev. Sema Postacıoğlu. İstanbul: Metis.
• Öztürk, Serdar (2006). Tanpınar’ın Oyun Dünyaları: Sinema-Enstitü-Kıraathane. Toplum ve Bilim, S. 106, s. 155–173.#
• Said, Edward (2009). Entelektüel Sürgün, Marjinal, Yabancı. 3. Basım. İstanbul: Ayrıntı.
• Scott, James C. (1995). Tahakküm ve Direniş Sanatları. Çev. Alev Türker. İstanbul: Ayrıntı.
• Tunalı, İsmail (2001). Estetik. 13. Basım. İstanbul: Remzi. http://the-talks.com/interviews/woody-allen/, 23 Mart 2015 tarihinde indirildi.
• http://www.filmloverss.com/bagimsiz-sinemanin-cool-abisi-jim-jarmusch/, 8 Ocak 2014 tarihinde indirildi.
• https://www.youtube.com/watch?v=mOqTQ7A__Jc, 5 Mayıs 2015 tarihinde indirildi.