Experiences of Students Taking “Media and Ethics” Course on Disinformation in Disaster Reporting: Example of Kahramanmaraş Earthquakes

Yıl 2025, Sayı: 71, 91 - 108, 24.11.2025

Ferihan Ayaz

https://doi.org/10.47998/ikad.1690568

Öz

Thousands of people lost their lives as a result of the earthquakes centred in Kahramanmaraş, Turkey on 6-7 February. The use of social media during disasters has become increasingly important and has been increasingly adopted both in Turkey and worldwide. However, alongside its benefits, social media also poses challenges, such as the spread of disinformation. This study aims to explore the experiences of students enrolled in the ‘Media and Ethics’ course regarding social media and disinformation during the earthquake. Semi-structured interviews were conducted with 40 students. The purposive sampling method was used, and the collected data were analysed through thematic analysis. The results indicate that X was the most frequently used platform during the Kahramanmaraş earthquake, and that disinformation increased on social media, misleading participants. Participants employed their own verification mechanisms to check the accuracy of the news. It is essential to develop effective public policies and conduct further research to prevent disinformation, particularly on social media.

Anahtar Kelimeler

Natural Disasters , Earthquake , Social Media , Disinformation , News

“Medya ve Etik” Dersi Alan Öğrencilerin Afet Haberciliğinde Dezenformasyona İlişkin Deneyimleri: Kahramanmaraş Depremleri Örneği

Öz

6-7 Şubat’ta Kahramanmaraş merkezli gerçekleşen depremler sonucunda binlerce insan hayatını kaybetmiştir. Afetlerde sosyal medyanın kullanımı giderek daha fazla önem arz etmeye başlamış ve hem yurt dışında hem yurt içinde yaşanan tüm afetlerde sosyal medya kullanımı giderek artmıştır. Ancak sosyal medya tüm olumlu özelliklerinin yanında dezenformasyon yayma gibi olumsuz özellikleri de barındırmaktadır. Bu çalışmanın amacı söz konusu deprem süresinde haberleşen “Medya ve Etik” dersi almış olan öğrencilerin sosyal medya ve dezenformasyona yönelik deneyimlerinin ortaya konmasıdır. Bu temel amaç doğrultusunda 40 öğrenciyle yarı yapılandırılmış görüşme gerçekleştirilmiştir. Çalışmada amaçlı örneklem alma yöntemi kullanılmış ve toplanan veriler betimsel analiz yöntemi ile analiz edilmiştir. Çalışmanın sonucuna göre Kahramanmaraş depremi sırasında en çok X kullanılmış, sosyal medyada dezenformasyon artış göstermiş ve katılımcıların yanlış yönlendirilmelerine neden olmuştur. Katılımcılar haberleri teyit etmek için kendi teyit mekanizmalarını kullanmışlardır. Kamu politikalarında dezenformasyonu önleme adına çeşitli düzenlemelerin yapılması ve özelikle sosyal medyaya ilişkin daha fazla araştırma gerçekleştirilmesi hayati önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Doğal Afetler , Deprem , Sosyal Medya , Dezenformasyon , Haber

Etik Beyan

Etik Kurul İzin Belgesi ektedir.

Destekleyen Kurum

Destekleyen bir kurum yoktur.

Kaynakça

• Abney, F. G. ve Hill, L. B. (1966). Natural disasters as a political variable: The effect of a hurricane on an urban election. The American Political Science Review, 60(4), 974-981. https://doi.org/10.2307/1953770
• AFAD (2025). Açıklamalı afet yönetimi sözlüğü. https://www.afad.gov.tr/aciklamali-afet-yonetimi-terimleri-sozlugu
• Alexander, D. E. (2014). Social media in disaster risk reduction and crisis management. Science and Engineering Ethics, 20, 717-733. https://doi.org/10.1007/s11948-013-9502-z
• Altun, F. (2018). Afetlerin ekonomik ve sosyal etkileri: Türkiye örneği üzerinden bir değerlendirme. Sosyal Çalışma Dergisi, 2(1), 1-17.
• Antunes, M. N., Pereira, S.S., Zezere, J. L. ve Oliveira, A. E. (2022). Disaster journalism in print media: Analysis of the top 10 hydrogeomorphological disaster events in Portugal 1865–2015.International Journal of Disaster Risk Science, 13, 521-535.
• Aslan, K. (2009). Haberin yol haritası. Anahtar Kitaplar.
• Aydın, A. F. (2023). Sosyal medyada dezenformasyon ve manipülasyon: 2023 Kahramanmaraş Depremi örneği. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 12(5), 2603-2624. https://doi.org/10.15869/itobiad.1283358
• Baltacı, A. (2018). Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 231-274.
• Bankoff, G. (1999). A history of povert: The politics of natural disasters in the Philippines, 1985-95. The Pacific Review, 12(3), 381-420. https://doi.org/10.1080/095.127.49908719297
• Bird, D., Ling, M., & Haynes, K. (2012). Flooding Facebook- the use of social media during the Queensland and Victorian floods. Australian Journal of Emergency Management, 27(1), 27–33.
• Bolat, A. G. (2023). Afet döneminde medyada özdenetim ve özdenetim uygulamaları. Yeni Medya Elektronik Dergisi, 7(3), 175-197.
• Bolin, R. ve Bolton, P. (1986). Race, religion, and ethnicity in disaster recovery. University of Colorado, Institute of Behavioral Science.
• Chandler, D. and Munday, R. (2011). A dictionary of media and communication. Oxford University Press.
• Chang, C. P. ve Berdiev, A. N. (2015). Do natural disasters increase the likelihood that a government is replaced? Applied Economics, 47(17), 1788-1808. https://doi.org/10.1080/00036.846.2014.1002894
• Demiröz, K. (2020). Afet kriz yönetiminde sosyal medyanın işlevselliği ve zararları üzerine bir inceleme. Resilience, 4(2), 293-304.
• Dursun, Z. (2024). Afet döneminde medya söylemleri. EKEV Akademi Dergisi, 97, 305-319. https://doi.org/10.17753/sosekev.1391142
• EM-DAT, (2023). Türkiye’deki depremler 1900’den günümüze bir inceleme. Amerika The Deadliest Earthquakes in Turkiye.
• Englund, L., and Arnberg, F. K. (2018). Survivors’ experiences of journalists and media exposure: A retrospective qualitative study 15 years after a ferry disaster. Disaster Prevention and Management, 27, 573–585. https://doi.org/10.1108/DPM-02-2018-0056
• Englund, L., Forsberg, R., and Saveman, B.-I. (2014). Survivors’ experiences of media coverage after traumatic injury events. International Emergency Nursing, 22, 25–30. https://doi.org/10.1016/j.ienj.2013.03.010
• Gao H., Wang X., Barbier G., Liu H. (2011). Promoting coordination for disaster relief – from crowdsourcing to coordination. In J. Salerno, S.J. Yang, D. Nau, SK. Chai (Eds.), Social computing, behavioral-cultural modeling and prediction. Lecture notes in computer science, (vol 6589, pp.197-204). Springer.
• Gökmen, E. (2023). A study on the appearance of the Kahramanmaraş earthquake on social media. OPUS Journal of Society Research, 20(55), 576 591.
• Houston, J. B., Hawthorne, J., Perreault, M. F., Park, E. H., Hode, M. G., Halliwell, M. R., Griffith, S. A. (2014). Social media and disasters: Functional framework for social media use in disaster planning, response, and research. Disasters, 39(1), 1-22. https://doi.org/10.1111/disa.12092
• Houston, J.B., M.K. Schraedley, M.E. Worley, K. Reed, and J. Saidi. (2019). Disaster journalism: Fostering citizen and community disaster mitigation, preparedness, response, recovery, and resilience across the disaster cycle. Disasters, 43(3), 591–611.
• https://ilef.gantep.edu.tr/upload/files/Gazetecilik%20Lisans%20DERS%20KATALOG%20ve%20I%CC%87CERI%CC%87GI%CC%87%202024-2025.pdf (Erişim tarihi: 15.08.2025).
• Koç Algül, S. (2013). Türkiye’de risk toplumu sSüreci. İçinde Ş. Çağlar (Ed.). Şövalyelik mesleği gazeteciliğin uzmanlık alanları (ss. 317-344). Literatürk.
• Koçyiğit, A. (2023). Dijital çağda sosyal medya kullanımı ve kriz iletişimi. İçinde A. B. Darı (Ed.). Dijital çağda halkla ilişkiler (ss. 57-84). Paradigma Yayınları.
• Koçyiğit, A. (2024). Afet ve kriz dönemlerinde bireylerin sosyal medya kullanım pratikleri ve infobezite: Kahramanmaraş depremi örneği. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi (e-gifder), 12(1), 62-87.
• Kütükoğlu, E. (2021). Afet gazeteciliğine gündem belirme kuramı ve İzmir depremi haberlerinden bakış. Uluslararası Medya ve İletişim Araştırmaları Hakemli Dergisi, 4(2), 211-233. https://doi.org/10.33464/mediaj.994871
• Mason, A., Flores, L., Liu, P., Tims, K., Spencer, E. &Gire, T. G. (2019). Disaster communication: An analysis of the digital communication strategies used by the medical tourism industry during the 2017 Caribbean hurricane season. Journal of Hospitality and Tourism Insights, 2(3), 241-259. https://doi.org/10.1108/JHTI-03-2018-0021.
• Middleton, S. E., Middleton, L. & Modafferi, S. (2013). Real time crisis mapping of natural disasters using social media. IEEE Intelligent Systems, 29(2), 9-17.https://doi.org/10.1109/MIS.2013.126
• Millar, B. (2021). Misinformation and the limits of ındividual responsibility. Social Epistemology Review and Reply Collective, 10(12): 8-21. https://wp.me/p1Bfg0-6kD.
• Mirbabaie, M., Bunker, D., Stieglitz, S., Marx, J. & Ehnis, C. (2020). Social media in times of crisis: Learning from Hurricane Harvey for the coronavirus disease 2019 pandemic response. Journal of Information Technology, 35(3), 195-213.
• Olson, R. S. (2000). Toward a politics of disaster: Losses, values, agendas, and blame. International Journal of Mass Emergencies and Disasters, 18(2), 265-287. https://doi.org/10.1177/028.072.700001800201
• Peary, B. D. M., Shaw, R. & Takeuchi, Y. (2012). Utilization of social media in the East Japan Earthquake and Tsunami and its effectiveness. Journal of Natural Disaster Science, 34(1), 3-18. https://doi.org/10.2328/jnds.34.3
• Rodriquez, H., Diaz, W., Santos, J. M. & Aguirre, B. E. (2007). Communicating risk and unceartainty: Science, technology, and disaster at the crossroads. In H. Rodrıguez, E. L. Quarantelli & R. R. Dynes (Eds.), Handbook of disaster research (pp. 476-489). Springer.
• Saroj, A. & Pal, S. (2020). Use of social media in crisis management: A survey. International Journal of Disaster Risk Reduction, 48, 101584.
• Schroeder, A., Pennington-gray, L., Donohoe, H., & Kiousis, S. (2013). Using social media in times of crisis. Journal of Travel & Tourism Marketing, 30(1-2), 126-143.
• Soydan, E., & Alpaslan, N. (2014). Medyanın doğal afetlerdeki işlevi. İstanbul Sosyal Bilimler Dergisi (7), 53-64.
• Strateji ve Bütçe Başkanlığı, (2023). 2023 Kahramanmaraş ve Hatay depremleri raporu. Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı.
• Topçu, T., & Ataoğlu, A. (2023). Türkiye’de afet yönetimi ile ilgili yapılmış olan lisansüstü tezlerin bibliyometrik analizi. Afet ve Risk Dergisi, 6(4), 1388-1400. https://doi.org/10.35341/afet.1301195
• Tutan M. N. (2024). Afetlerin siyasal söylemi: Türkiye’de iktidar ve muhalefetin karşılıklı çerçeveleme ve algılamaları, 1999-2023. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 46(3), 643-667. https://doi.org/10.14780/muiibd.1520864
• Usta, E., ve Yükseler, M. (2021). Afetlerde sosyal medya kullanımı ve etik ikilemler: İzmir Seferihisar Depremi örneği. Afet ve Risk Dergisi, 4, 249-269. https://doi.org/10.35341/afet.981246
• Ültay, E., Akyurt, H., & Ültay, N. (2021). Sosyal bilimlerde betimsel içerik analizi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (10), 188-201. https://doi.org/10.21733/ibad.871703
• Wardle, C ve Derakhshan, H. (2017). Information disorder: Toward an interdisciplinary framework for research and policy making. Council of Europe Report.
• Wardle, C. (2020). Understanding information disorder. Fırst Draft. https://firstdraftnews.org/long-form-article/understanding-information-disorder/
• We Are Social. (2024). 5 billion social media users. https://wearesocial.com/us/blog/2024/01/digital-2024-5-billion-social-media-users/
• Zincir, O. ve Yazıcı, S. (2013). Kriz yönetimi ve afetlerde sosyal medya kullanımı. İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi. 49, 65-82.