Farklı Kronik Hastalığı Olan Bireylerde Kaygı, Hastalık Kabulü ve Öz Etkililik Seviyesinin İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 3, 535 - 542, 30.09.2022

Yasemin Ceyhan , Duygu Zorlu , Sevil Biçer , Arzu Ertürk

Öz

Amaç: Farklı kronik hastalığı olan bireylerde kaygı, hastalık kabulü ve öz etkililik (ÖE) seviyesinin tanımlayıcı olarak incelenmesidir.

Gereç ve Yöntem: Çalışma kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), diyabetes mellitus (DM) ve kronik kalp yetmezliği (KKY) tanısına sahip, çalışmaya katılmayı kabul eden 202 hasta ile yapılmıştır. Veriler Hasta Tanıtım Formu, Süreklilik Kaygı Ölçeği (SKÖ), Hastalığı Kabul Ölçeği (HKÖ), Kronik Hastalıklarda Öz Etkililik Ölçeği (KHÖÖ) ile toplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesi SPSS programında sayı, yüzde, ortanca, Kruskal-Wallis, Dunn- Bonferroni testi ve Spearman korelasyon analizleri ile yapılmıştır.

Bulgular: Hastaların kaygı puan ortalamaları; KOAH’ta 53(49-56), DM’de 48(44- 53,25) ve KKY’de 50(45,25-54,75) bulunmuştur. Hastalığı kabul puanları KOAH’ta 2,37 (1,87-3,12), DM’de 3,25(2,5-4) ve KKY’de 3,5(2,62-4)’tir. ÖE puanları ise ölçeğin üç ve dördüncü alt boyut dışında istatistiksel olarak anlamlıdır (p<0,001). Kaygı ve hastalık kabulü arasındaki korelasyon KOAH’ta rho=-0,439; p<0,001, DM’de rho=-0,366; p=0,003 ve KKY’de rho=0,534; p<0,001’dir.

Sonuç: Kronik hastalıklarda kaygı düzeyleri yüksek, hastalık kabulü ve ÖE seviyesi düşüktür. Ayrıca hastalarda kaygının artması, hastalığı kabullenme ve ÖE seviyesinin düşmesine neden olmaktadır. Bu nedenle farklı kronik hastalığa sahip bireyler, hastalığa karşı ortaya çıkan tutumlar açısından dikkatli değerlendirilmeli ve bakım planları bu doğrultuda sürdürülmelidir.

Anahtar Kelimeler

Kronik Hastalık, Kaygı, Hastalık Kabulü, Öz Etkililik

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Investigation of Anxiety, Acceptance of Illness and Self-Efficacy Level of Individuals with Different Chronic Disease

Öz

Objective: It is to examine anxiety, acceptance of illness and self-efficacy (SE) levels of individuals with various chronic diseases as a descriptive study design.

Material and Method: The study was conducted 202 patients who agreed to participate in the study were diagnosed with chronic obstructive pulmonary disease (COPD), diabetes mellitus (DM) and chronic heart failure (CHF). The data were collected by Patient Identification Form, Trait Anxiety Inventory (TAI), Acceptance of Illness Scale (AIS), Chronic Disease Self Efficacy Scales (CDSES). The data were evaluated in the SPSS program with number, percentage, median, Kruskal-Wallis, Dunn-Bonferroni test and Spearman correlation analyses.

Results: TAI mean scores of the patients; it was found 53(49-56) in COPD, 48(44-53.25) in DM, and 50(45.25-54.75) in CHF. AIS mean scores of the patients were 2.37(1.87-3.12) in COPD, 3.25(2.5-4) in DM and 3.5 (2.62-4) in CHF. CDSES median score was statistically significant except for the third and fourth sub-dimensions of the scale (p<0.001). Correlation between anxiety and disease acceptance rho=-0.439 in COPD; p<0.001, rho=-0.366 in DM; p=0.003 and rho=-0.534 in CHF; p<0.001 was found.

Conclusion: It was found that the individuals with chronic disease, intense anxiety, have low levels of acceptance of their illness, and SE. In addition, increased anxiety in patients causes a decrease in acceptance of the disease and the level of SE. Therefore, it is suggested that individuals with different chronic diseases are deal with carefully in terms of these concepts and care plans are carried out accordingly.

Anahtar Kelimeler

Chronic disease, anxiety, acceptance of illness, self efficacy.

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Gülseven B, Oğuz S. Kronik durumlar. İçinde: Karadakovan A, Eti Aslan F, editör. Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım. Geliştirilmiş 3. Baskı. Ankara: Akademisyen Tıp Kitabevi; 2014; 105-17 p.
• TDK.org. [Internet]. Kaygı. [Updated: 2.10.2020; Cited: 9.06.2020]. Available from: https://sozluk.gov.tr/?kelime=kayg%C4%B1
• Özol D, Özel H, Arsakay G. Kronik obstrüktif akciğer hastalığında kaygı düzeyinin değerlendirilmesi. Akciğer Arşivi. 2005;(6)1:10-3.
• Dirik G, Şahin G. Kişilik özellikleri, hostilite (düşmanlık, öfke) ve sosyal desteğin miyokard infarktüsü (kalp krizi) geçiren hastaların kaygı ve depresyon düzeyleri ile ilişkisi. U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2008;15(2):249-66.
• Kayhan S, Akpınar A, Murat N. Dispneli hastaların depresyon ve kaygı düzeylerinin analizi. J Clin Anal Med. 2013;4(4):281-85.
• Safa M, Fallah Tafti S, Talischi F, Ghassem Boroujerdi F. Severity of anxiety disorders in patients with chronic obstructive pulmonary disease. Iran J Psychiatry. 2015;10(2):128-32.
• Aslan H, Uysal Z. Tip-2 diyabetli yetişkin bireylerde başa çıkma ve sürekli kaygı. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi. 2018;18:50-64.
• Büyükkaya Besen D, Esen A. The adaptation of the acceptance of illness scale to the diabetic patients in Turkish society. TAF Prev Med Bull. 2011;10(2):155-64.
• Côté JK, Pepler CA. Focus for nursing intervention: Realistic acceptance or helping illusions? International Journal of Nursing Practice. 2005;11(1):39-43.
• Livneh H, Antonak RF. Psychosocial adaptation to chronic illness and disability: A primer for counselors. Journal of Counseling &Development. 2005;83(1):12-20.
• Lewko J, Politynska B, Kochanowicz J, Zarzycki W, Okruszko A, Sierakowska M, Jankowiak B, et al. Quality of life and its relationship to the degree of illness acceptance in patients with diabetes and peripheral diabetic neuropathy. Advances in Medical Sciences. 2007;52(1):144-46.
• Weinert CL, Cudney S, Spring A. Evolution of a conceptual model for adaptation to chronic illness. J Nurs Scholarsh. 2008;40(4):364-72.
• Bonsaksen T, Lerdal A, Fagermoen MS. Factors associated with self-efficacy in persons with chronic illness. Scandinavian Journal of Psychology. 2012;53:333-39.
• Bandura A. Self-efficacy. Encyclopedia of Human Behavior. 2002;4:71- 81.
• Cannon D, Buys N, Sriram KB, Sharma S, Morris N, Sun J. The effects of chronic obstructive pulmonary disease self-management interventions on improvement of quality of life in COPD patients: A meta-analysis. Respir Med. 2016;121:81-90.
• Ceyhan YŞ, Ünsal A. Farklı kronik hastalığı olan bireylerin öz etkililik düzeylerinin karşılaştırılması. DEUHFED. 2018;11(4):263-73.
• Özdemir A, Kavak F, Gültekin A. Tip II diyabet hastalarında algılanan sosyal destek ile öz etkililik durumunun belirlenmesi. Türkiye Klinikleri J Nurs Sci. 2019;11(3):305-12.
• Üskül TB, Selvi A, Melikoğlu A, Varol N, Türker H. Göğüs hastalıkları kliniğinde yatan hastalarda anksiyete ve depresyon düzeyleri ile sosyodemografik faktörlerin ve hastalık tanılarının ilişkisi. Turkiye Klinikleri Arch Lung. 2006;7(1):11-5.
• Sidar A, Dedeli Ö, İşkesen Aİ. Açık kalp cerrahisi öncesi ve sonrası hastaların kaygı ve ağrı distresi: Ağrı düzeyi ile ilişkisinin incelenmesi. Yoğun Bakım Derg. 2013;4(1):1-8.
• World Health Organization [Internet]. Noncommunicable diseases progress monitor 2017. [Cited: 2019 Jully 11]. Available from: https:// apps.who.int/iris/bitstream/handle /10665/258940/9789241513029-eng. pdf?sequence=1
• Öner N, Le Compte A. Süreksiz (Durumluk) sürekli kaygı envanteri el kitabı. 2. Baskı. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları; 1985;26 p.
• Felton BJ, Revenson TA, Hinrichsen GA. Stress and coping in the explanation of psychological adjustment among chronically ill adults. Social Science & Medicine. 1984;18(10):889-98.
• Lorig K, Stewart A, Ritter P, González V, Laurent D, Lynch J. Outcome measures for health education and other health care interventions. Thousand Oaks, CA: Sage Publications; 1996; 41-5 p.
• Ceyhan YŞ, Ünsal A. The validity and reliability study of self-efficacy scale on the people with chronic dieases. Hemşirelikte Araştırma ve Geliştirme Dergisi. 2017;19(2):1-13.
• Badır A. Kronik kalp hastalıklarında bakım. İçinde: Durna Z, editör. Kronik hastalıklar ve bakım. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri; 2012;p.147-60.
• Vural M, Başar E. Psikolojik faktörlerin koroner kalp hastalığına etkisi: Olumsuz psikolojik faktörlere müdahale edilmeli mi? Anadolu Kardiyol Derg. 2006;6(1):55-9.
• George J, Kong DCM, Thoman R, Stewart K. Factors associated with medication nonadherence in patients with COPD. Chest. 2005;128(5):3198-204.
• George J, Kong DC, Stewart K. Adherence to disease management programs in patients with COPD. Int J Chron Obstruct Pulmon Dis. 2007;2(3):253-62.
• Ekren PK, Gürgün A. KOAH’da pulmoner rehabilitasyon: Kime, ne zaman, nasıl? Güncel Göğüs Hastalıkları Serisi. 2013;1(1):124-35.
• Olgun N, Eti Aslan F, Akıncı AÇ. Toraks ve alt solunum sistemi hastalıkları. İçinde: Karadakovan A, Eti Aslan F, editör. Dahili ve cerrahi hastalıklarda bakım. Geliştirilmiş 3. Baskı. Ankara: Akademisyen Tıp Kitabevi; 2014; 341-88 p.
• Mi E, Mi E, Ewing G, Mahadeva R, Gardener AC, Holt Butcher H, et al. Associations between the psychological health of patients and carers in advanced COPD. Int J Chron Obstruct Pulmon Dis. 2017;12:2813–21.
• Decramer M, Rennard S, Troosters T, Mapel DW, Giardino N, Mannino D, et al. COPD as a lung disease with systemic consequences: Clinical impact, mechanisms, and potential for early intervention. COPD Journal of Chronic Obstructive Pulmonary Disease. 2008;5(4):234-56.
• Breland JY, Hundt NE, Barrera TL, Mignogna J, Petersen NJ, Stanley MA, et al. Identification of anxiety symptom clusters in patients with COPD: Implications for assessment and treatment. International Journal of Behavioral Medicine. 2015;22(5):590-6.
• Bahçecik N. Diyabet ve akut durumlar. Erdoğan S, editör. İçinde: Diyabet hemşireliği temel bilgiler. İstanbul: Diyabet Hemşireliği Derneği; 2002; 117-25 p.
• Demir G, Akkoca Ö, Doğan R, Saryal S, Karabıyık, G. KOAH’da dispne ve yaşam kalitesinin değerlendirilmesi. Tüberküloz ve Toraks Dergisi. 2003;51(4):365-72.
• Karadakovan A, Eti Aslan F. Dahili ve cerrahi hastalıklarda bakım. 3.Baskı. Ankara: Akademisyen Tıp Kitabevi;2014.