The Effectiveness of Game Supported Nutrition Education Program in Weight Management in Primary School Students

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 1, 145 - 153, 31.01.2023

Dilek Ongan , Gülçin Uyanık , Gamze Ağartıoğlu Kundakçı , Medine Yılmaz , Cüneyt Buharalıoğlu , Canan Burcu Aslan

Öz

Objective: This single-group quasi-experimental research was carried out to examine the effectiveness of a game-supported nutrition education program planned for children aged 7-9 years with Body Mass Index (BMI; kg/m2) ≥85th percentile attending a primary school in Izmir.

Material and Method: This study was conducted with students (n=26) without intellectual disabilities, with BMI ≥85th percentile, who volunteered to participate in nutrition education, and whose families gave permission. A nutrition education program was applied after school, at 12.50- 13.30 o’clock, two days a week (Wednesday-Thursday) for eight weeks. The training was reinforced with games after each theoretical training week. The Nutrition Behaviours Determination Form, Nutrition Knowledge Level Determination Form, Self-Efficacy-Efficacy Scale-Child Form, 3-day Individual Food Consumption Record Form, and Anthropometric Measurement Follow-up Form were used as data collection tools. Data were analyzed with SPSS 25.0 package program, and p<0.05 was considered statistically significant.

Results: There were 53.8% of girls, mean age was 7.93±0.34 years. There were improvements in some nutritional behaviours (food consumption across television-computer, skipping meals) after the study. Body weight, BMI percentile, and body fat ratio showed a significant increase at the end of the study (p<0.05). Self-efficacy levels, nutritional knowledge scores, and energy-nutrient intakes did not change. The ratio of energy provided by protein decreased (p<0.035).

Conclusion: It is thought that nutrition education program should be carried out within the framework of long-term, sustainable programs, including family and school environment accompanied by physical activity education, and it is recommended for school managements, who have these opportunities, to cooperate with school health nurses and nutritionists.

Anahtar Kelimeler

Childhood obesity, obesity management, health education, schools, health

İlkokul Öğrencilerinde Ağırlık Yönetiminde Oyun Destekli Beslenme Eğitimi Programının Etkinliği

Öz

Amaç: Bu ön test-son test tek gruplu yarı deneysel araştırma, İzmir’de bir ilköğretim okulunda eğitim gören 7-9 yaşlarındaki, Beden Kütle İndeksi (BKİ; kg/m2) ≥85. persentil olan çocuklara yönelik planlanan oyun destekli beslenme eğitimi programının etkinliğinin incelenmesi amacıyla yürütülmüştür.

Gereç-Yöntem: Araştırma BKİ ≥85. persentil olan, beslenme eğitimine katılmaya gönüllü ve ailesi izin veren, zihinsel engeli bulunmayan öğrencilerle (n=26) gerçekleştirilmiştir. Toplam sekiz hafta boyunca, haftanın iki günü (Çarşamba-Perşembe) okul sonrası 12.50-13.30 saatleri arasında beslenme eğitimi programı uygulanmıştır. Eğitimler her teorik eğitim haftası sonrasında oyunlarla pekiştirilmiştir. Veri toplama araçları olarak “Beslenme Davranışlarını Belirleme Formu”, “Beslenme Bilgi Düzeyi Belirleme Formu”, “Özetkililik-Yeterlik Ölçeği-Çocuk Formu”, “3 günlük Bireysel Besin Tüketim Kaydı Formu” ve “Antropometrik Ölçüm İzlem Formu” kullanılmıştır. Veriler SPSS 25.0 paket programında analiz edilmiş, p<0.05 istatistiksel olarak anlamlı kabul edilmiştir.

Bulgular: Öğrencilerin %53,8’i kız, yaş ortalamaları 7,93±0,34 yıldır. Çalışma sonrasında öğrencilerin bazı beslenme davranışlarında (televizyon-bilgisayar başında besin tüketimi, öğün atlama durumu) iyileşmeler görülmüştür. Vücut ağırlığı, BKİ persentili, vücut yağ oranı çalışma sonunda anlamlı artış göstermiştir (p<0,05). Özetkililik-yeterlilik düzeyleri, beslenme bilgi puanları, enerji-besin ögesi alımları değişmemiştir. Enerjinin proteinden sağlanan oranı düşmüştür (p<0,035).

Sonuç: Beslenme eğitimi programının aile ve okul çevresini içine alan, fiziksel aktivite eğitimiyle birlikte uzun soluklu, sürdürülebilir programlar çerçevesinde yürütülmesi düşünülmekte, bu fırsatlarına sahip olan okul yönetimlerinin, okul sağlığı hemşireleri ve beslenme uzmanları ile iş birliği içinde olması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çocukluk çağı obezitesi, obezite yönetimi, sağlık eğitimi, okullar, sağlık, Childhood obesity, obesity management, health education, schools, health

Kaynakça

• Onbaşı ZÇ, Akçil Ok M. Ağırlık yönetiminde yaklaşımlar ve beslenme bilgi düzeyi ile ilişkisi. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilim Fakültesi Derg. 2022;7(1):49–65.
• World Health Organization. Obesity and overweight fact sheet [Internet]. 2022. Available from: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight
• Bakan S, Gezmen Karadağ M. Obezite tedavisinde tartışmalı bir konu: öğün sıklığı. Avrasya Sağlık Bilim Derg. 2022 Apr 20;5(3):69–75.
• Kalkım A, Altuğ Özsoy S, Emlek Sert Z. İlkokul çağındaki çocuklarda obezite görülme sıklığı. Sürekli Tıp Eğitimi Derg. 2020 Jan 28;29(1):38–37.
• World Health Organization. Report of the Commission on Ending Childhood Obesity. Implementation plan: executive summary [Internet]. Geneva; 2017. Available from: https://apps.who.int/iris/bitstream/ handle/10665/204176/9789241510066_eng.pdf
• World Health Organization. Sixty-fifth World Health Assembly [Internet]. Geneva; 2012. Available from: https://apps.who.int/gb/ ebwha/pdf_files/WHA65-REC1/A65_REC1-en.pdf
• World Health Organization. Global nutrition targets 2025: policy brief series [Internet]. 2014 [cited 2022 Nov 2]. Available from: https://www. who.int/publications/i/item/WHO-NMH-NHD-14.2
• Sağlık Bakanlığı. Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü. Türkiye beslenme ve sağlık araştırması 2010. Beslenme durumu ve alışkanlıklarının değerlendirilmesi sonuç raporu [Internet]. Ankara; 2014. Available from: https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/saglikli-beslenme-hareketli-hayat-db/Yayinlar/kitaplar/diger-kitaplar/TBSA-Beslenme-Yayini.pdf
• Sağlık Bakanlığı. Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Türkiye’de okul çağı çocuklarında (6-10 yaş grubu) büyümenin izlenmesi (TOÇBİ) projesi araştırma raporu [Internet]. Ankara; 2011. Available from: https:// hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/saglikli-beslenme-hareketli-hayat-db/Yayinlar/kitaplar/diger-kitaplar/tocbi-kitap.pdf
• Sağlık Bakanlığı, Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü, Milli Eğitim Bakanlığı, Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölge Ofisi. Türkiye çocukluk çağı (ilkokul ikinci sınıf öğrencileri) şişmanlık araştırması. COSI-TUR 2016 [Internet]. Ankara; 2017. Available from: https://hsgm.saglik.gov.tr/ depo/haberler/turkiye-cocukluk-cagi-sismanlik/COSI-TUR-2016-Kitap. pdf
• Yeşiltepe A, Karadağ G, Gürkan KP. The effect of obesity awareness of body mass index and blood pressure in primary school students. Gevher Nesibe J. 2022;7(17):111–8.
• Hollis JL, Collins CE, DeClerck F, Chai LK, McColl K, Demaio AR. Defining healthy and sustainable diets for infants, children and adolescents. Glob Food Sec. 2020;27:100401.
• Fakili FE, Kiziltan G. İlköğretim döneminde verilen beslenme eğitiminin antropometrik ölçümler üzerine etkisinin incelenmesi. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilim Fakültesi Derg [Internet]. 2021 [cited 2022 Nov 2];6(0):116–30. Available from: http://busbid.baskent.edu.tr/ index.php/busbid/article/view/380
• Böyükbaş Z. Okul hemşiresinin sağlığı geliştirme modeli temelli çocukluk obezitesini önlemeye yönelik uygulamaları, öz etkililik düzeyleri, algıladıkları yarar ve engeller. Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik anabilim Dalı; 2019.
• Yörük A, Öztürk Haney M. Okul çocuklarının beslenme davranışları ve obezite durumunu etkileyen faktörler: kırsal-kentsel alan karşılaştırması. Turkish J Fam Med Prim Care. 2022;16(3):485–92.
• Özgenel M, Özden F. Deneysel ölçüme dayalı beslenme eğitiminin ortaokul öğrencilerinin beslenme davranışlarına ve beslenme öz-yeterliklerine etkisinin incelenmesi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sos Bilim Derg. 2019 Jun 24;7(3):181–9.
• Küçük Yetgin M. Büyük ve küçük şehirlerde yaşayan ilkokul öğrencilerinin fiziksel aktivite ve beslenme davranışlarının karşılaştırılması. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilim Derg. 2020 Jun 30;18(2):114–25.
• Ho TJH, Cheng LJ, Lau Y. School-based interventions for the treatment of childhood obesity: a systematic review, meta-analysis and meta-regression of cluster randomised controlled trials. Public Health Nutr. 2021;24(10):3087–99.
• Liu Z, Xu HM, Wen LM, Peng YZ, Lin LZ, Zhou S, et al. A systematic review and meta-analysis of the overall effects of school-based obesity prevention interventions and effect differences by intervention components. Int J Behav Nutr Phys Act. 2019;16(1):1–12.
• Weihrauch-Blüher S, Kromeyer-Hauschild K, Graf C, Widhalm K, Korsten-Reck U, Jödicke B, et al. Current Guidelines for Obesity Prevention in Childhood and Adolescence. Obes Facts. 2018;11(3):263–76.
• Quelly SB. Childhood obesity prevention: a review of school nurse perceptions and practices. J Spec Pediatr Nurs. 2014 Jul;19(3):198–209.
• Schroeder K, Travers J, Smaldone A. Are School Nurses an Overlooked Resource in Reducing Childhood Obesity? A Systematic Review and Meta-Analysis*. 2016 [cited 2022 Nov 29]; Available from: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/josh.12386
• Tucker S, Lanningham-Foster LM. Nurse-Led School-Based Child Obesity Prevention. J Sch Nurs [Internet]. 2015 Dec 1 [cited 2022 Nov 29];31(6):450–66. Available from: https://journals.sagepub. com/doi/full/10.1177/1059840515574002?casa_token=2SQ0u_ Yr2WIAAAAA%3AyF7-xbxlDIFP2VjaWTvazHwW6WqTJp62CD_ jUMw6f1bzcbuIAunNbUCMeosPtNCvYVy6FyPH4BdiT1Q
• Yılmaz M, Ağartıoğlu Kundakçı G, Uyanık G, Ongan D, Yıldırım Sarı H, Akay N, et al. İlkokul öğrencilerinin obezite, fiziksel aktivite ve özetkililik-yeterlilik düzeylerinin incelenmesi. Ahi Evran Med J. 2022 Jan 25;6(2):174–83.
• Erdfelder E, Faul F, Buchner A. GPOWER: A general power analysis program. Behav Res methods, instruments, Comput. 1996;28(1):1–11.
• Küzdere Y. Çubuk ilçesinde iki ilköğretim okulunda okuyan üçüncü sınıf öğrencileri arasında yeterli ve dengeli beslenme konusunda bir müdahale araştırması. Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2008.
• Mert K, Aksayan S. Olumlu sağlık davranışlarının kazandırılmasında okul sağlığı hemşireliği uygulamaları. Türkiye Klin Halk Sağlığı Hemşireliği Derg. 2016;2(1):1–6.
• Sağlık Bakanlığı. Türkiye Beslenme Rehberi TÜBER 2015. Yayın No:1031, Ankara; 2016.
• Jelliffe DB, Jelliffe EFP. Food considerations. In: Community Nutritional Assessment Assessment of Ecological Variables. 1st ed. Oxford: Oxford England Oxford University Press; 1989. p. 221.
• Pekcan G. Beslenme durumunun saptanması. 1st ed. Pekcan G, editor. Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayın No: 726. Klasmat Matbaacılık; 2008. 13–21 p.
• World Health Organization. WHO AnthroPlus software [Internet]. 2009. Available from: https://www.who.int/tools/growth-reference-data-for-5to19-years/application-tools
• Baysal A, Aksoy M, Besler T, Bozkurt N, Keçecioğlu S, Mercanlıgil S, et al. 1-17 yaş grubu bireylerde üst orta kol çevresi referans değerleri. In: Diyet el kitabı. 5th ed. Ankara: Hatipoğlu Yayınevi; 2008. p. 512.
• Kurtoglu S, Mazicioglu MM, Ozturk A, Hatipoglu N, Cicek B, Ustunbas HB. Body fat reference curves for healthy Turkish children and adolescents. Eur J Pediatr. 2010;169(11):1329–35.
• Çetiner B. Bursa özel tan ilköğretim okulu öğrencilerinde beslenme eğitimi müdahale çalışması. Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Yüksek lisans tezi; 2013.
• Yılmaz A. Obez lise öğrencilerine sağlığı geliştirme modeline göre verilen eğitimin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve yaşam kalitesine etkisi. Atatürk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Halk Sağlığı Hemşireliği Ana Bilim Dalı. Doktora tezi; 2014.
• Kılıçaslan Törüner E. Şişman okul çağı çocuklarında kilo yönetim programının uygulanması. İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Ana Bilim Dalı. Doktora tezi; 2009.
• Başkale H. Okul öncesi çocuklara verilen beslenme eğitiminin çocukların beslenme bilgisine, davranışlarına ve antropometrik ölçümlerine etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı. Doktora tezi; 2010.
• Taşdemir A. İlköğretim öğrencilerinde beslenme eğitimi üzerine bir araştırma. Sağlık Akad Kastamonu. 2019;4(1):34–52.
• Arslan N, Ardıç A. Okullarda obezite ve önleme programları: Sistematik derleme. Halk Sağlığı Hemşireliği Derg. 2020;2(2):73–88.
• Price C, Cohen D, Pribis P, Cerami J. Nutrition education and body mass ındex in grades k-12: a systematic review. J Sch Health. 2017;87(9):715–20.
• Başol G. Validity and reliability of Turkish form of children’s self-efficacy scale on Turkish primary school students. Procedia - Soc Behav Sci. 2010 Jan 1;2(2):4082–6.
• Çevik C. Obez ve fazla kilolu çocuklarda kaledo oyununun ve sağlık inanç modeline göre hazırlanmış beslenme eğitiminin kilo vermeye etkisinin karşılaştırılması. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı. Doktora Tezi; 2021.
• Ruiz VMT, Lima RB dos S, Lima KF, Martins MC, Barbosa LP, Oriá MOB. Eating self- efficacy in overweight and obese children and adolescents: integrative review of instruments. Rev Bras Enferm. 2022;75(5).