Türkiye İlaç Sektörünün Rekabet Gücü ve Döviz Riski

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 25, 693 - 710, 31.10.2024

Oğuz Kara

https://doi.org/10.25204/iktisad.1493638

Öz

Bu çalışmanın amacı, Türkiye'nin Harmonize Mal Tanımı ve Kodlama Sistemi (HS) 3003 kodlu ilaç gurubunda açıklanmış karşılaştırmalı üstünlük derecesini belirlemek ve döviz kuru oynaklığının ilaç sektörünün rekabet gücüne olan etkisini incelemektir. Çalışmada 2000-2023 dönemi aylık veri seti kullanılmıştır. İlgili dönemde Türkiye'nin ilaç sektöründe açıklanmış rekabet gücü Balassa (RCA)ve Vollrath (RXA) Endeksleri kullanılarak hesaplanmıştır. HS 3003 kodlu ürünün Balassa (RCA) ve Vollrath (RXA) Endekslerinin hesaplanabilmesi için SITC Revize 3, 4. seviye ülke içi ihracat düzeyleri ile aynı ürünün dünya ihracat düzeyleri değişkenleri kullanılmıştır. Ülkelerin uluslararası mal ticareti istatistiklerinin toplanması, derlenmesi, dağıtılması ve sınıflandırılması için Harmonize Mal Tanımı ve Kodlama Sistemi (HS) referans alınmıştır. Hesaplanan HS 3003 kodlu ilaç gurubunun açıklanmış karşılaştırmalı üstünlük skoru RXA ile döviz kuru oynaklığı arasındaki ilişki Gecikmesi Dağıtılmış Otoreresif Sınır Testi (ARDL) metodolojisi kullanarak incelenmiştir. Analiz sonuçlarına göre, her iki endekste Türkiye ilaç sektörünün açıklanmış karşılaştırmalı üstünlük katsayısının 2001-2023 döneminde RXA=0,2208 olduğu ve HS 3003 kodlu ilaç ürün grubunda mutlak rekabet dezavantajına sahip olunduğu belirlenmiştir. Döviz kuru oynaklığının ilaç sektöründeki açıklanmış karşılaştırmalı üstünlük katsayısı (RXA) ile eşbütünleşme ilişkisinin olmadığı ve uzun dönemde ilaç sektörünün rekabet gücü üzerinde kur etkisinin istatistiksel olarak anlamlı olmadığı belirlenmiştir. Kısa dönemde ise döviz kurlarındaki şokun 8.2 ay içerisinde etkisini kaybettiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İlaç Sektörü, Rekabet Gücü, Balassa İndeksi, Vollrath İndeksi, ARDL modeli

Competitiveness of the Türkiye Pharmaceutical Sector and Foreign Exchange Risk

Öz

The aim of this study is to determine Türkiye's degree of revealed comparative advantage in the Harmonized Commodity Description and Coding System (HS) 3003 coded pharmaceutical group and to examine the effect of exchange rate volatility on the competitiveness of the pharmaceutical sector. The monthly data set for the period 2000-2023 is used in the study. In the relevant period, Türkiye's revealed competitiveness in the pharmaceutical sector is calculated using Balassa (RCA) and Vollrath (RXA) Indices. In order to calculate the Balassa (RCA) and Vollrath (RXA) Indices of the HS 3003 coded product, SITC Revised 3, level 4 domestic export levels and world export levels of the same product variables are used. Harmonized Commodity Description and Coding System (HS) is taken as a reference for the collection, compilation, dissemination and classification of countries' international trade in goods statistics. The relationship between RXA, the revealed comparative advantage score of the pharmaceutical group coded HS 3003, and exchange rate volatility is analyzed using the Distributed Autoregressive Lagged Border Test (ARDL) methodology. According to the results of the analysis, the coefficient of RXA=0.2208 in both indices for the period 2001-2023 and the Turkish pharmaceutical sector has an absolute competitive disadvantage in the HS 3003 coded pharmaceutical product group. It is determined that exchange rate volatility does not have a cointegration relationship with the coefficient of revealed comparative advantage (RXA) in the pharmaceutical sector and the exchange rate effect on the competitiveness of the pharmaceutical sector in the long run is not statistically significant. In the short run, it is concluded that the shock in exchange rates loses its effect within 8.2 months.

Anahtar Kelimeler

Pharmaceutical Industry, Competitiveness, Balassa Index, Vollrath Index, ARDL Model

Kaynakça

• Aliyu, A. Y. (2022). Estimating the impact of public health expenditure and exchange rate on aggregate output in Nigeria. POLAC Management Review (PMR), 2(2), 295-303. https://pemsj.com/paper.php?token=9872ed93x186fc22fc182d371c3e9ed316094
• Baki, İ. (2018). Türkiye'deki enerji tüketiminin belirleyicileri: eşbütünleşme ve nedensellik analizleri. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Balassa, B. (1965). Trade liberalisation and “revealed” comparative advantage. The Manchester School, 33(2), 99-123. https://doi.org/10.1111/j.1467-9957.1965.tb00050.x
• Bhattacharjea, A. ve Sindhwani, F. (2014). Competition issues in the indian pharmaceuticals sector. Center for Development Economics, Delhi School of Economics. New Delhi: CUTS-CIRC. https://www.cuts-ccier.org/pdf/Report-Pharmaceutical_Sector_Study.pdf
• Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (2021, 11 Mayıs). İlaç raporu, 2022. https://www.sanayi.gov.tr/plan-program-raporlar-ve-yayinlar/sektor-raporlari/mu0110011407
• Bozduman, E. T. ve Erkan, B. (2019). Sectoral competitive advantages in Kazakhstan's foreign trade as a rising star of central asia. In 7th SCF International Conference on “The Future of the European Union and Turkey-European Union Relations içinde (s.160-168). Kazakistan. https://www.scfconferences.com/wp-content/uploads/2020/12/7TH-USAK-CONFERENCE-PROCEEDINGS-BOOK.pdf
• Brown, R. L., Durbin, J. ve Evans, J. M. (1975). Techniques for testing the constancy of regression relationships over time. Journal of the Royal Statistical Society: Series B (Methodological), 37(2), 149-163. https://doi.org/10.1111/j.2517-6161.1975.tb01532.x
• Burange, L.G. ve Chaddha, SJ. (2008). India’s revealed comparative advantage in merchandise trade. Artha Vijnana, 50(4), 332-363. https://doi.org/10.21648/arthavij/2008/v50/i4/115413
• Chan, K. C., Seow, G. S. ve Tam, K. (2002). Foreign exchange risk and firm value: an analysis of US pharmaceutical firms. Managerial Finance, 28(3), 57-72. https://doi.org/10.1108/03074350210767735
• Chansa, C., Sundewall, J. ve Östlund, N. (2018). Effect of currency exchange rate fluctuations on aid effectiveness in the health sector in Zambia. Health policy and planning, 33(7), 811-820. https://doi.org/10.1093/heapol/czy046
• Daniel, M. T. M., Mohan, M. A. ve Daniel, R. S. (2021). Exchange rate exposure, international activity levels and hedging: evidence from Indian pharmaceutical Industry. An Anthology of Multi-functional perspectives in Business and Management Research (1), içinde (s. 127-141).
• Doğanay, M. (2016). Döviz kuru riski yönetiminde sektörel bir yaklaşım. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(Special Issue 1), 149-164. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/253529
• Dübüş, Ş. (2022). Türkiye’de çevre kirliliğinin belirleyicileri: eşbütünleşme ve nedensellik analizleri (1980 - 2017) (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Trabzon.
• Erkan, B., Arpacı, B., Yaralı, F. ve Güvenç, İ. (2015). Türkiye’nin sebze ihracatında karşılaştırmalı üstünlükleri. KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi, 18(4), 70-76. https://doi.org/10.18016/ksujns.61527
• Gambardella, A., Orsenigo, L. ve Pammolli, F. (2000). Global competitiveness in pharmaceuticals: a European perspective. Munich Personal RePEc Archiv, MPRA Paper No. 15965. https://mpra.ub.uni-muenchen.de/15965/
• Grabowski, H. G. ve Vernon, J. M. (1992). Brand loyalty, entry, and price competition in pharmaceuticals after the 1984 Drug Act. The journal of law and economics, 35(2), 331-350. https://doi.org/10.1086/467257
• Granger, C. W. (1969). Investigating causal relations by econometric models and cross-spectral methods. Econometrica: Journal of The Econometric Society, 37(3), 424-438. https://doi.org/10.2307/1912791
• Green, D. G. (1998). Is price regulation necessary?: A summary of the arguments. Pharmacoeconomics, (Suppl. 1), 137-142. https://doi.org/10.2165/00019053-199814001-00016
• Gujarati, D. N. (2022). Basic Econometric. Prentice Hall. Hinloopen J. ve Van Marrewijk C. (2004): Dynamics of Chinese comparative advantage. Tinbergen Institute Discussion Paper 04-034/2, Amsterdam. https://doi.org/10.2139/ssrn.524722
• Hussain, N. ve Khan, A. Q. (2014). An analysis of the stock return and exchange rate variation on market return of pharmaceutical industry in Pakistan. World Applied Sciences Journal, 31(6), 1180-1187. https://10.5829/idosi.wasj.2014.31.06.25
• IQVIA, (2023, 14 Nisan). Türkiye ilaç sektörü raporu. https://www.aifd.org.tr/wp-content/uploads/2023/12/IQVIA_TURKIYE-ILAC-SEKTORU_RAPORU_.pdf
• İçen, H. (2018). Doğrusal olmayan ARDL yaklaşımı ile eşbütünleşme ve bir uygulama (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Adana.
• İlaç Endüstrisi İşverenler Sendikası İEİS. (2023, 17 Nisan). 2023 Türkiye İlaç Sektörü Raporu, https://www.ieis.org.tr/static/shared/publications/pdf/26624aGVi_tr_ilac_sektoru_raporu_2023.pdf
• Johansen, S. (1988). Statistical analysis of cointegration vectors. Journal of Economic Dynamics and Control, 12(2-3), 231-254. https://doi.org/10.1016/0165-1889(88)90041-3
• Johansen, S. (1995). Likelihood-based inference in cointegrated vector autoregressive models. Oxford University Press. New York. https://doi.org/10.1093/0198774508.001.0001
• Johansen, S. ve Juselius, K. (1990). Maximum likelihood estimation and inference on cointegration - with appucations to the demand for money. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 52(2), 169-210. https://doi.org/10.1111/j.1468-0084.1990.mp52002003.x
• Kara, O., Altınay, A. T. ve Erkan, B. (2020). The relationship between efficiency, rantability and export competitiveness: An implementation on Turkish automotive sector. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 19(3), 1194-1214. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1187227
• Karakoç, H. D. (2005). İlaç sektöründe fiyat rekabeti. 4. Dönem Uzmanlık Tezi. Rekabet Kurumu Yayınları, Ankara.
• Kaynak, S. (2016). Türk ilaç sektörünün rekabet yapısı ve yoğunlaşma analizi. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2), 49-66. https://doi.org/10.18074/cnuiibf.460
• Kayserili, A. ve Kıyak, M. (2019). İlaç sektöründe Ar-Ge faaliyetlerinin değerlendirilmesi. Journal of Faculty of Pharmacy of Ankara University, 43(3), 239-258. https://doi.org/10.33483/jfpau.546047
• Köse, A. (2022). Türk ilaç politikalarına yönelik bir değerlendirme. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, (18), 1084-1099. https://doi.org/10.38079/igusabder.1030434
• Mahajan, V., Nauriyal, D. K. ve Singh, S. P. (2015). Trade performance and revealed comparative advantage of Indian pharmaceutical industry in new IPR regime. International Journal of Pharmaceutical and Healthcare Marketing, 9(1), 56-73. https://doi.org/10.1108/IJPHM-05-2013-0030
• Marston, R. C. (2001). The effects of industry structure on economic exposure. Journal of International Money and Finance, 20(2), 149-164. https://doi.org/10.1016/S0261-5606(00)00052-8
• Motlagh, S. N., Hadian, M., Mousavi, A., Alipour, S., Jahangiri, R. ve Rostami, M. A. (2018). Investigating the effects of exchange rate fluctuations on the import and export of medicine in Iran from 2001 to 2014. Shiraz E-Medical Journal, 19(10): e66512. https://doi.org/10.5812/semj.66512
• Mousavi, S. Z., Rasekhi, S., Golestani, M. ve Imani, A. (2018). Studying international competitiveness in pharmaceutical sector in selected developed countries. Asian Journal of Pharmaceutical and Clinical Research, 11(3), 451-460. https://doi.org/10.22159/ajpcr.2018.v11i3.21554
• Neogi, C., Kamiike, A. ve Sato, T. (2014). Factors behind the performance of pharmaceutical industries in India. Economic and Political Weekly, 49(52), 81-89. https://www.jstor.org/stable/24481210
• Organisation for Economic Cooperation and Developmen OECD. (2001, 27 Mart). Regulatory reform in Ireland: government capacities to assure high-quality Regulation, Paris.
• Osterwald-Lenum, M. (1992). A Note vith quantiles of the asymtotic distributuon of the maximum likelihood cointegration rank test statistics. Oxford Bulletin of Economics & Statistics, 54(3). 461-472. https://doi.org/10.1111/j.1468-0084.1992.tb00013.x
• Paksadze, İ. ve Çelik, T. (2022). Türkiye’nin Gürcistan ile dış ticaretinde rekabet gücü: Balassa AKÜ endeksi analizi. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 7(3), 798-813. https://doi.org/10.30784/epfad.1127322
• Pesaran, M. H., Shin, Y. ve Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326. https://doi.org/10.1002/jae.616
• Reekie, D. W. (1975). The economics of pharmaceutical industry. Holmes and Meier Publishers Inc., New York.
• Roozdar, A. ve Badfar, G. (2021). The impact of health expenditure shocks and real exchange rates on the value-added of the Iranian health sector. Health and Development Journal, 10(1), 17-29.
• Schwartzman, D. (1978). Innovation in the pharmaceutical industry. British medical journal, 1(6117), 919. https://doi.org/10.1136/bmj.1.6117.919-a
• Strateji ve Bütçe Başkanlığı 12. Kalkınma Planı (2023, 2 Mayıs). On İkinci Kalkınma Planı (2024-2028), https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/12/On-Ikinci-Kalkinma-Plani_2024-2028_ 11122023.pdf
• Şahinli, M. A. (2011). Açıklanmış karşılaştırmalı üstünlükler endeksi: Türkiye pamuk endüstrisi üzerine bir uygulama. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 11(21), 227-240. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/289021
• Tanyıldızı, M. (2022). Bitcoin fiyatları ile borsa endekslerinin nedensellik ve eşbütünleşme testleri ile incelenmesi: NYSE, FTSE, HKSE ve BİST örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Afyonkarahisar.
• Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu (2024, 10 Mart). 2018-2022 Strarejik Plan, Ekim 2018. https://titck.gov.tr/storage/Archive/2018/dynamicModulesAttachment/884b5ed7-8b2d-4646-b7a3-1c6914c3aa89.pdf
• United States Congressional Budget Office. (1998). How increased competition from generic drugs has affected prices and returns in the pharmaceutical industry, US Government Printing Office.
• Üzümcü, N. (2019). Zaman serileri ve panel veri ekonometrisinde eşbütünleşme analizlerinin değerlendirilmesi: Cari açık ve ekonomik büyüme üzerine bir uygulama (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. Muğla.
• Vollrath, T. L. (1991). A theoretical evaluation of alternative trade intensity measures of revealed comparative advantage. Weltwirtschaftliches Archiv, 127(2), 265-280. https://doi.org/10.1007/BF02707986
• Yeats, A. J. (1985). On the appropriate interpretation of the revealed comparative advantage index: Implications of a methodology based on industry sector analysis. Weltwirtschaftliches Archiv, 121(1), 61-73. https://doi.org/10.1007/BF02705840