The Effect of Stress Coping Methods on Psychological Resilience: A Study of University Employees

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 26, 196 - 216, 28.02.2025

Ali Tefek

https://doi.org/10.25204/iktisad.1575982

Öz

The aim of this study is to examine the effects of stress-coping strategies, specifically logical analysis, positive reappraisal, guidance and support seeking, and problem-solving methods, on psychological resilience. It is also to test whether there is a difference in coping with stress and psychological resilience levels between academic and administrative staff. Data for the study, designed with a quantitative design, were collected from a total of 342 participants, including 167 academic and 175 administrative staff at Selçuk University, using online, face-to-face, and drop-and-collect techniques. In the analysis of the data, descriptive statistics, confirmatory factor analysis, and structural equation modelling were employed. According to the analysis results, logical analysis, as one of the stress-coping strategies, does not have a significant effect on psychological resilience. While positive reappraisal and problem-solving positively affect psychological resilience, guidance and support seeking has a negative effect. Furthermore, no significant difference was found between the means of academic and administrative staff in terms of stress-coping strategies and psychological resilience levels. Future researchers may focus on different groups, such as professionals working in various sectors or students.

Anahtar Kelimeler

coping with stress, Psychological resilience, university employess

Stresle Başa Çıkma Yöntemlerinin Psikolojik Dayanıklılık Üzerindeki Etkisi: Üniversite Çalışanları Üzerine Bir Çalışma

Öz

Bu araştırmanın amacı, stresle başa çıkma stratejilerinden mantıksal analiz, pozitif yeniden değerlendirme, rehberlik ve destek arama ve problem çözme yöntemlerinin psikolojik dayanıklılık üzerindeki etkilerini incelemektir. Ayrıca akademik ve idari personel arasında stresle başa çıkma ve psikolojik dayanıklılık düzeylerinde bir farklılık olup olmadığını test etmektir. Nicel desen ile tasarlanan araştırmada veriler, Selçuk Üniversitesi’nde görev yapan 167 akademik ve 175 idari personel olmak üzere toplam 342 katılımcıdan online, yüz yüze ve bırak topla tekniğiyle toplanmıştır. Verilerin analizinde tanımlayıcı istatistikler, doğrulayıcı faktör analizi ve yapısal eşitlik modeli kullanılmıştır. Analiz sonuçlarına göre, stresle başa çıkma yöntemlerinden mantıksal analizin psikolojik dayanıklılık üzerinde anlamlı bir etkisi bulunmamaktadır. Pozitif yeniden değerlendirme ve problem çözme, psikolojik dayanıklılığı pozitif yönde etkilerken, rehberlik ve destek arama negatif yönde bir etki göstermektedir. Ayrıca stresle başa çıkma yöntemleri ve psikolojik dayanıklılık düzeyleri açısından akademik ve idari personelin ortalamaları arasında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Daha sonraki araştırmacılar farklı sektörlerde çalışan profesyoneller veya öğrenciler gibi farklı gruplara odaklanabilir.

Anahtar Kelimeler

stresle başa çıkma, psikolojik dayanıklılık, üniversite çalışanları

Kaynakça

• Abbey, A., Abramis, D. J. ve Caplan, R. D. (1985). Effects of different sources of social support and social conflict on emotional weil-being. Basic and Applied Social Psychology, 6(2), 111-129. https://www.researchgate.net/publication/240290910
• Ai, H. ve Hu, J. (2014). Psychological resilience moderates the impact of social support on loneliness of “left-behind” children. Journal of Health Psychology, 21(6), 1-8. https://doi.org/10.1177/1359105314544992
• Akgün, Ö. (2021). Okul öncesi öğretmenlerinin psikolojik dayanıklılık ve iş doyum düzeylerinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi.
• Aksoy, A. (2005). Çalışma hayatında stres kaynakları, stres belirtileri ve stres sonuçlarının incelenmesi üzerine bir araştırma. Journal of Social Policy Conferences, 49(0), 458-486. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iusskd
• Ateş, B. ve Sağar, M. E. (2022). The predictive role of psychological flexibility, self-efficacy and communication skills on life satisfaction in teacher candidates. Cumhuriyet International Journal of Education, 11(1), 219-227. https://doi.org/https://doi.org/10.30703/cije.1007362
• Avşaroğlu, S. ve Koç, H. (2019). Yaşam doyumu ile sıkıntıyı tolere etme arasındaki ilişkide iyimserliğin aracı etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 9(53), 565-588. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tpdrd
• Aydın, İ. (2020). İş yaşamında stres. Pegem Akademi. https://doi.org/10.14527/9789756802113
• Aydın, M. ve Egemberdiyeva, A. (2018). Üniversite öğrencilerinin psikolojik sağlamlık düzeylerinin incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 3(1), 37-53. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/496083
• Baltaş, A. ve Baltaş, Z. (1996). Stres ve başaçıkma yolları. Remzi Kitabevi. Bonanno, G. A. (2004). Loss, trauma, and human resilience. American Psychologist, 59(1), 20-28. https://doi.org/10.1037/0003-066X.59.1.20
• Ceyhun, K. (2018). Yetişkin bireylerde algılanan sosyal destek ve psikopatolojinin psikolojik dayanıklılık ile ilişkisinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). İstanbul Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/632027
• Cüceloğlu, D. (2009). İnsan ve davranışı. Remzi Kitapevi.
• Dağal, A. B. ve Demircan, N. (2024). The predictive effect of pre-service preschool teachers’social skills and problem-solving skills on their resilience. MSKU Journal of Education, 11(1), 21-38. https://doi.org/10.21666/muefd.1261459
• Doğan, B. ve Eser, M. (2013). Üniversite öğrencilerinin stresle başa çıkma yöntemleri: Nazilli MYO örneği. Electronic Journal of Vocational Colleges, 3(4), 29-39. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ejovoc/issue/5389/73083
• Doğan, T. (2015). Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği’nin Türkçe uyarlaması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness and Well-Being, 3(1), 93-102. https://jhwbjournal.com/makale/53
• Durmuş, M. ve Okanlı, A. (2018). Üniversite öğrencilerinin problem çözme becerileri ile psikolojik dayanıklılık düzeylerinin değerlendirilmesine yönelik bir araştırma. Yaşam Becerileri Psikoloji Dergisi, 2(4), 177-189. https://doi.org/10.31461/ybpd.452094
• Engel, K. S. ve Moosbrugger, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: tests of significance and descriptive goodness- of- fit measures. Methods of Psychological Research Online 2003, 8(2), 23-74. https://www.researchgate.net/publication/251060246
• Erkuş, A. (2013). Davranış Bilimleri İçin Bilimsel Araştırma Süreci. Seçkin Yayıncılık.
• Everitt, B. S. (1975). Multivariate analysis: The need for data, and othe problems. The British Journal of Psychiatry, 126(3), 237-240. https://doi.org/10.1192/bjp.126.3.237
• Folkman, S. ve Moskowitz, J. T. (2000). Positive affect and the other side of coping. American Psyhologist, 55(6), 647-654. https://doi.org/10.1037//0003-066X.55.6.647
• Gizir, C. A. (2007). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler üzerine bir derleme çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(28), 113-128. https://dergipark.org.tr/en/pub/tpdrd/issue/21448/229850
• Göksel, A. ve Tomruk, Z. (2016). Akademisyenlerde stres kaynakları ile stresle başa çıkmada ve stres durumunda gösterilen davranışların ilişkisi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi 20(2), 315-343. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tsadergisi
• Gürbüz, H. (2020). İş stresi ve Eskişehir Osmangazi Üniversitesi idari personel üzerine bir araştırma. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(3), 1716-1730. https://doi.org/10.33206/mjss.581762
• Hou, J., He, Y., Zhao, X., Thai, J., Fan, M. ve Feng, Y. (2020). The effects of job satisfaction and psychological resilience on job performance among residents of the standardized residency training: a nationwide study in China. Psychological, Healty ve Medicine, 25(9), 1106-1118. https://doi.org/10.1080/13548506.2019.1709652
• Kalaycı, Ş. (2016). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistiktik teknikleri. Asil Yayıncılık.
• Kara, D. ve Koç, H. (2009). Öğretim elemanlarının stresle başa çıkma davranışlarının bazı değişkenlere göre belirlenmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 1(2), 35-50. https://isarder.org/index.php/isarder/article/view/1424/1382
• Karabağ, Ş. G. (2021). Psikolojik dayanıklılık ve öz bakım. Sosyal İçerme Eğitim Programı. https://www.aile.gov.tr/
• Kavi, E. ve Karakale, B. (2018). Çalışan psikolojisi açısından psikolojik dayınıklılık. Hak- İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 7(17), 56-77. https://doi.org/10.31199/hakisderg.391826
• Kaya, H. ve Marşap, A. (2023). Stresin örgütsel sonuçları ve işyerinde stresle başa çıkma yöntemleri üzerine bir değerlendirme. Türk İdare Dergisi, 95(496), 245-262. http://www.tid.gov.tr/kurumlar/tid.gov.tr/tum-sayilar(2)/2001-2025/2023/Haziran/9_Stresin-Orgutsel-Sonuclari.pdf
• Kılıç, C. (2023). Organizational stress and performance from the perspective of technological developments. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 12(4). 2323-2343. https://doi.org/10.15869/itobiad.1308151
• Kirchner, T., Forns, M., Muñoz, D. ve Pereda, N. (2008). Psychometric properties and dimensional structure of the spanish version of the coping responses inventory adult form. Psicothema, 20(4), 902-909. http://www.redalyc.org/articulo.oa?id=72720459
• Koca Ballı, A. İ. ve Kılıç, K. C. (2016). Stresle Başa Çıkma Yöntemleri Ölçeğinin Türkçe'ye uyarlanması: geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(3), 273-286. https://dergipark.org.tr/tr/pub/cusosbil/issue/32038/353497
• Köse, H. (2013). Örgütlerde stres kaynakları ve stres yönetimi. Anadolu Bil Meslek Yüksekokulu Dergisi (29), 37-44. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/749609
• Lazarus, R., ve Folkman, S. ( 1984). Stress, appraisal,and coping. New York: Springer. https://doi.org/10.1007/978-1-4419-1005-9_215
• Leger, K. A., Charles, S. T. ve Almeida, D. M. (2020). Positive emotions experienced on days of stress are associated with less same-day and next-day negative emotion. The Society for Affective Science, 1, 20-27. https://doi.org/10.1007/s42761-019-00001-w
• Li, F., Luo, S., Mu, W., Li, Y., Ye, L., Zheng, X., Xu, B., Ding, Y., Ling, P., Zhou, M. ve Chen, X. (2021). Effects of sources of social support and resilience on the mental health of different age groups during the Covid-19 pandemic. BMC Psychiatry, 21(16), 1-15. https://doi.org/10.1186/s12888-020-03012-1
• Luthar, S. S. (2000). The construct of resilience: implications for interventions and social policies. Development and Psychopathology, 12(4), 857-885. https://doi.org/10.1017/s0954579400004156
• Luthar, S. S., Cicchetti, D. ve Becker, B. (2000). The construct of resilience: a critical evaluation and guidelines for future work. Child Development, 71(3), 543-562. https://doi.org/10.1111/1467-8624.00164
• Ma, C., Ren, L. ve Zhao, J. (2021). Coping with stress: how hotel employees fight to work. Sustainability (Switzerland), 13(19), 2-18. https://doi.org/10.3390/su131910887
• Mammadov, S., Wang, S. ve Lu, Z. (2024). Personality types and their associations with psychological resilience, coping with stress, and life satisfaction among undergraduate students: a latent profile analysis approach. Personality and Individual Differences, 222(112599). http://dx.doi.org/10.1016/j.paid.2024.112599
• Moos, R. H. (1993). Coping responses inventory: professional manual. Psychological Assessment Resources, Incorporated.
• Nasrul, R. N., Zainal, V. R. ve Hakim, A. (2023). Workload, work stress, and employee performance: a literature review. Dinasti International Journal of Education Management And Social Science, 4(3), 415-422. https://doi.org/10.31933/dijemss.v4i2
• Odacı, H. ve Çelik, Ç. B. (2017). Internet dependence in an undergraduate population: the roles of coping with stress, self-efficacy beliefs, and sex role orientation. Journal of Educational Computing Research, 55(3), 395-409. https://doi.org/10.1177/0735633116668644
• OECD. (2012). PISA 2012 Results: creative problem solving: students' skills in tackling real-life problems. https://www.oecd.org/en/publications/pisa-2012-results-skills-for-life-volume-v_9789264208070-en.html
• Ok Taş, Ş., Karataş, E., Talip, A. ve Şanlı, E. (2023). Psikolojik sağlamlığın yordayıcısı olarak stresle başa çıkma stratejileri: lise öğrencileri üzerinde bir çalışma. Disiplinlerarası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 7(15), 182-201. https://doi.org/10.57135/jier.1257879
• Okur, S. ve Ümmet, D. (2021). The relationship between psychological resilience and perceived stress in adults: the mediating role of general self efficacy. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 11(60), 67-84. https://dergipark.org.tr/en/pub/tpdrd
• Okutan, M. ve Tengilimoğlu, D. (2002). İş ortamında stres ve stresle başa çıkma yöntemleri: bir alan uygulaması. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(3), 15-42. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gaziuiibfd
• Özen, T. ve Bahayi, K. (2023). Yetişkin bireylerin yaşam doyumu ve stresle başa çıkma yöntemlerinin psikolojik destek almaya ilişkin tutumlarına etkisi. Studies on Social Science Insights 3(2), 12-32. http://dx.doi.org/10.53035/SOSSCI.64
• Özkaya, M. O., Yakın, V. ve Ekinci, T. (2008). Stres düzeylerinin çalışanların iş doyumu üzerine etkisi: Celal Bayar Üniversitesi çalışanları üzerine ampirik bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi, 15(1), 163-180. https://dergipark.org.tr/tr/pub/yonveek/issue/13688/165666
• Polatcı, S., Irk, E., Gültekin, Z. ve Sobacı, F. (2017). Psikolojik dayanıklılık ve kişilik özellikleri tatmin düzeyeni etkiler mi?. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (29), 553-578. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sbe/issue/38548/1400764
• Proietti Checchi, M., Tarantino, S., Papetti, L., Ursitti, F., Monte, G., Sforza, G., Voci, A., Ruscitto, C. ve Valeriani, M. (2024). Coping strategies to stressful events in adolescents with migraine. The Journal of Headache and Pain, 25(1), 218. https://doi.org/10.1186/s10194-024-01934-9
• Rehr, T. I. ve Nguyen, D. J. (2022). Approach/avoidance coping among community college students and applications for student affairs professionals. Journal of Student Affairs Research and Practice, 59(3), 237-25. https://doi.org/10.1080/19496591.2021.1914641
• Roth, S. ve Cohen, L. J. (1986). Approach, avoidance, and coping with stress. American Psychologist, 41(7), 813-819. https://doi.org/10.1037/0003-066X.41.7.813
• Rutter, M. (2006). The promotion of resilience in the face of adversity. In Clarke-Stewart and J. Dunn (Eds.), families count: effecets on child and adolescent development (pp. 26-52). chapter, Cambridge: Cambridge University Press. https://psycnet.apa.org/doi/10.1017/CBO9780511616259.003
• Rutter, M. (2013). Annual research review: resilience–clinical implications. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 54(4), 474-487. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.2012.02615.x
• Sancı, V. ve Uçar, M. (2021). Tekstil sektöründe çalışan kadınların benlik saygısının psikolojik dayanıklılık düzeyleri üzerine etkisi. Journal of Humanities and Tourism Research, 11(1), 33-52. https://doi.org/10.14230/johut976
• Şanlı, Ö. (2017). Öğretmenlerin algılanan stres düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(61), 385-396. https://doi.org/10.17755/esosder.304681
• Selye, H. (1955). Stress and disease. Science, 122 (3171), 625-631. https://psycnet.apa.org/doi/10.1126/science.122.3171.625
• Şencan, S. ve Bingöl, T. Y. (2024). Psikolojik sağlamlığın iyi oluş, öz-yeterlilik, sosyal destek ve demografik değişkenler tarafından yordanması. Mutluluk ve İyi Oluş Dergisi, 9(16), 17-28. https://doi.org/ 10.32739/usmut.2024.9.16.103
• Smith, B. W., Dalen, J., Wiggins, K., Tooley, E., Christopher, P. ve Bernard, J. J. (2008). The brief resilience scale: assessing the ability to bounce back. International Journal of Behavioral Medicine, 15, 194-200. http://dx.doi.org/10.1080/10705500802222972
• Sümbüloğlu, V. ve Sümbüloğlu, K. (2000). Sağlık bilimlerinde araştırma yöntemleri. Hatiboğlu Yayınları.
• Tandler, N., Schilling-Friedemann, S., Frazier, L. D., Sendatzki, R. ve Proyer, R. T. (2024). New insights into the contributions of playfulness to dealing with stress at work: correlates of self- and peer-rated playfulness and coping strategies. New Ideas in Psychology, 75, (101109). 1-11. https://doi.org/10.1016/j.newideapsych.2024.101109
• Tekin, E., Çilesiz, Z. Y. ve Selçuk, G. (2019). Farklı mesleklerde çalışanların algılanan stres düzeyleri ve stresle başa çıkma tarzları üzerine bir araştırma. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 9(1), 79-89. http://dergipark.gov.tr/odusobiad
• Tetik, S. ve Açıkgöz, A. (2013). Duygusal zeka düzeyinin problem çözme becerisi üzerindeki etkisi: meslek yüksekokulu öğrencileri üzerine bir uygulama. Electronic Journal of Vocational Colleges, 3(4), 87-97. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ejovoc
• Tusaie, K. ve Dyer, J. (2004). Resilience: a historical review of the construct. Holistic Nursing Practice, 18(1), 3-10. https://doi.org/10.1097/00004650-200401000-00002
• Veach, T. L., Rahe, R. H., Tolles, R. L. ve Newhall, L. M. (2003). Effectiveness of an intensive stress intervention workshop for senior managers. Stress and Health, 19(5), 257-264. https://psycnet.apa.org/doi/10.1002/smi.980
• West, S. G., Finch, J. F. ve Curran, P. J. (1995). Structural equation models with nonnormal variables: problems and remedies. R. H. Hoyle (Ed.), structural equation modeling: concepts, issues, and applications. Sage Publications, Inc, 56-65. https://curran.web.unc.edu/wp-content/uploads/sites/6785/2015/03/WestFinchCurran1995.pdf
• Yağcı, İ., Seydioğlu, C. ve Çinibulak, E. (2023). Spor bilimleri fakültesi öğrencileri ve eğitim fakültesi öğrencilerinin psikolojik dayanıklılık düzeyleri ile stresle baş etme yöntemlerinin İncelenmesi. Kafkas Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 3(3). https://dergipark.org.tr/tr/pub/kafkassbd
• Yıldız, A. (2019). İşletme alanında nicel araştırma yöntemleri ve yayın etiği SPSS komutlu. Gazi Kitabevi.
• Yurtseven, İ. (2022). Evde sağlık hizmetlerine kayıtlı hastaların informal primer bakım verenlerinin bakım yükü ve stresle başa çıkma yöntemleri (Uzmanlık tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Zhang, J., Zheng, S., Hu, Z. ve Wang, J. (2024). Efects of mindfulness on depression in college students: mediating role of psychological resilience and moderating role of gender. BMC Psychology, 12(27), 2-8. https://doi.org/10.1186/s40359-023-01468-w
• Zhang, N., Ren, X., Xu, Z. ve Zhang, K. (2024). Gender diferences in the relationship between medical students’ emotional intelligence and stress coping: a cross-sectional study. BMC Medical Education, 24(810), 1-12. https://doi.org/10.1186/s12909-024-05781-9