Evaluating the Modernization Process in the Context of Center-Periphery Theory through Max Weber's Authority Types

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 26, 217 - 233, 28.02.2025

Ali Fuat Gökçe , Eren Karaoğlu

https://doi.org/10.25204/iktisad.1615426

Öz

The main purpose of this study is to explain the formation of social polarization in Türkiye, influenced by the political and social context of modernization processes. This is accomplished through the lens of Şerif Mardin's center-periphery theory and Max Weber's types of authority. The study conducts a relational evaluation using both Mardin's theory and Weber's authority types. In this context, the research examines how different authority dynamics emerge from the reactions—both positive and negative—of various segments represented in the center-periphery framework towards modernization processes. It analyses the relationship between Weber's authority types and Mardin's center-periphery theory, exploring the roots of polarization in Turkish modernization and how the demand for power manifests within the social context. Additionally, the study provides a separate analysis of the center-conservative and semi-center nationalist segments, utilizing Weber's authority types. Historical and descriptive research techniques, alongside qualitative methods, were employed in this study, leading to the examination of two approaches following theoretical explanations. Overall, the research illustrates how Max Weber's authority types are integrated into Şerif Mardin's theory within the context of Turkish modernization.

Anahtar Kelimeler

Modernization, Center-Periphery, Authority, Power, Polarization

Merkez-Çevre Teorisi Bağlamında Modernleşme Sürecini Max Weber’in Otorite Tipleri Üzerinden Değerlendirmek

Öz

Bu çalışmanın temel amacı, Türkiye ölçeğindeki modernleşmenin süreçlerini siyasi-sosyal bağlama göre oluşan toplumsal kutuplaşmaların oluşumunu, Şerif Mardin’in merkez-çevre teorisi ile Max Weber’in otorite tipleri üzerinden açıklamaktır. Dolayısıyla çalışmada Max Weber’in otorite tipleri ile Şerif Mardin’in merkez-çevre teorisi üzerinden ilişkisel bir değerlendirme yapılmıştır. Bu kapsamda merkez-çevre teorisindeki temsil edilen kesimlerin, modernleşme süreçlerine verdikleri olumlu ve olumsuz reaksiyonların farklı otorite yönlerinin oluşması ve Max Weber’in otorite tiplerinin, merkez-çevre teorisindeki ilişkisel analizi ile Türk modernleşmesindeki kutuplaşmanın kökenlerini, iktidar talebinin toplumsal boyuta göre nasıl ortaya konulduğu incelenmiştir. Şerif Mardin’in merkez-çevre teorisinde sıralanan merkez ile çevre kesimlerinin yanında, Max Weber’in otorite tipleri üzerinden merkez-muhafazakâr ve yarı-merkez milliyetçi kesim hakkında ayrı bir değerlendirme yapılmıştır. Çalışmada, nitel araştırma yöntemiyle birlikte tarihsel ve betimsel araştırma teknikleri kullanılmış, teorik açıklamalardan sonra iki yaklaşım incelenmiştir. Çalışmada, Türk modernleşme sürecinde Max Weber’in otorite tiplerinin Şerif Mardin teorisinde nasıl yer aldığı açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Modernleşme, Merkez-Çevre, Otorite, İktidar, Kutuplaşma

Kaynakça

• Althusser, L. (2014). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları. (Çev. Alp Tümertekin). İthaki Yayınları.
• Aron, R. (2006). Sosyolojik düşüncenin evreleri. (Çev.Korkmaz Alemdar). Bilgi Yayınevi.
• Aybek, Ş. (2013). Siyaset felsefesine giriş. Maya Akademi.
• Bars, M. E. (2020). Max Weber’in otorite tanımı çerçevesinde Türk destan kahramanlarına farklı bir bakış denemesi: Oğuz Kağan örneği. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 12(22), 251-266. https://doi.org/10.38155/ksbd.695416
• Bayram, A. K. (2003). İktidar çözümlemelerinde bir mihenk: Michel Foucault. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi (2), 33-46. https://dergipark.org.tr/tr/pub/bilgisosyal/issue/29113/311464
• Bert, J. F. (2018). Foucault (Çev. Emrullah Ataseven). Sel Yayınları.
• Best, S. ve D. Kellner (1998). Postmodern teori (Çev.Mehmet Küçük). Ayrıntı Yayınları.
• Buğra, A. ve Savaşkan, O. (2021). Türkiye’de Yeni Kapitalizm: Siyaset, Din ve İş Dünyası. İletişim Yayınları.
• Çakır, H. ve Şahin, B. (2015). Max Weber’de Doğu algısı ve Türkiye özelinde tartışmalar. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 18(2), 18-45. https://doi.org/10.18490/sad.78587
• Çiğdem, A. (1997). Bir imkan olarak modernite: Weber ve Habermas. İletişim Yayınları.
• Eagleton, T. (2020). İdeoloji. (Çev. Muttalip Özcan). Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2011). Entelektüelin siyasi ı̇şlevi. (Çev. I. Ergüden). Ayrıntı Yayınları.
• Giddens, A. (1999). Max Weber düşüncesinde siyaset ve sosyoloji. (Çev. A. Çiğdem). Vadi Yayınları.
• Gökçe, A. F. (2022). Siyaset bilimi kavram ve tanımlar. Nobel Yayınları.
• Gülmez, M. (1975). Weber ve ideal tip bürokrasi anlayışı. Amme İdaresi Dergisi, 8(1), 47-75. https://ammeidaresi.hacibayram.edu.tr/documents/article/1/8/1/4_gulmez.pdf
• Haspolat, E. (2016). Türkiye’de 1980 öncesi siyasal akımlar. E. Haspolat ve D. Yıldırım (Ed.), Türkiye’de yeni siyasal akımlar: 1980 sonrası içinde (s. 15-84). Siyasal Kitabevi.
• Lukes, S. ve Tekay, S. (2006). İktidar ve otorite. T. Bottomore ve R. Nisbet (Ed.), Sosyolojik çözümlemenin kısa tarihi-II. (Çev. Sabri Tekay). Kırmızı Yayınları.
• Mardin, Ş. (2017). Türkiye’de toplum ve siyaset makaleler (Der. M. Türköne ve T. Önder). İletişim Yayınları.
• Marshall, G. (2005). Sosyoloji sözlüğü. (Çev. O. Akınhay ve D. Kömürcü. Bilim ve Sanat Yayınları.
• Okumuş, E. (2018). Şerif Mardin’de İslam din sosyolojisi Bir giriş denemesi. Adam Academy Journal of Social Sciences, 8(2), 145-174. https://doi.org/10.31679/adamakademi.429175
• Özdemir, G. (2014). Weberyan anlamda Türklerde otorite ve meşruiyet ilişkisi (15. yüzyıl Osmanlı Dönemine kadar). Akademik İncelemeler Dergisi, 9(2), 69-90. https://tinyurl.com/26ddjjjy
• Peterson, J. (2023). Düzenin ötesinde: Hayat için 12 kural daha. (Çev. P. Savaş). Butik Yayıncılık.
• Ritzer, G. ve Stepnisky, J. (2018). Klasik sosyoloji kuramları (Çev. H. Hülür). De Ki Basım Yayın.
• Tuncel, G. ve Gündoğmuş, B. (2012). Türkiye siyasetinde merkez-çevrenin dönüşümü ve geleneksel merkezin konumlanma sorunu. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3), 137-158. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gaziuiibfd/issue/28315/300899
• Tunç, A., Kurtağzı, T. ve Ekici, S. (2021). John Locke’un mülkiyet kavramına yönelik bir değerlendirme. Troy Academy, 6(2), 503-520. https://doi.org/10.31454/troyacademy.884858
• Turhan, R. (2015). Türkiye’de Cumhuriyetin erken döneminde Max Weber etkisi ve bu etkiyi anlamak. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 3(29), 259-291. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iusosyoloji/issue/561/5563
• Weber, M. (1995). Toplumsal ve ekonomik örgütlenme kuramı. (Çev. Ö. Ozankaya). İmge Kitabevi.