Batı'da İslâm Karşıtlığının İcat Edilmiş Dili Olarak İslamofobi (Çatışmacı Sosyolojik Perspektif) / Islamophobia as an Invented Language of Anti-Islam in the West (Conflict-Based Sociological Perspective) / (الإسلاموفوبيا كلغة مصطنعة لمعاداة الإسلام في الغر ب (المنظور الاجتماعي الصدامي- منظور الصراع الاجتماعي

Yıl 2017, Sayı: 6, 69 - 86, 01.12.2017

Hüsnü Ezber Bodur

Öz

İslam karşıtlığına
ve İslam düşmanlığına evrilen İslamofobiye giden yolda, oryantalizm,
medeniyetler çatışması, ırkçılık, yabancı düşmanlığı, ayrımcılık ve nefret
söylemi gibi ideolojik yaklaşımlar önemli rol oynamıştır. Anti-İslam ve Müslüman
karşıtlığının İslamofobik ifadelendirilmesi, Pierre Bourdieu’nun yaklaşımıyla
fiziksel şiddetten daha tehlikeli olan sembolik şiddet olarak görülebilir.
Bourdieu’nun sembolik şiddet tezine dayandırılan ve sosyolojik perspektiften
ele alınan bu çalışma iki tür kaynaktan toplanan verilere dayanarak kalitatif
yöntemle yürütülmüştür. Birinci tür kaynakları, konu ile ilgili yazılmış
kitaplar, makaleler ve söyleşiler ile ana akım siyasetçilerin söylem ve
demeçleri oluşturmuştur. İkinci tür veri kaynakları ise çeşitli sivil toplum ya
da düşünce kuruluşlarının periyodik olarak yayınladıkları raporlardan meydana
gelmektedir. Çalışmanın teorik çerçevesini, dinin toplumdaki rolünü makro
düzeyde inceleyen iki ana perspektiften biri olan çatışmacı teori ve dini
çatışma tezi oluşturmuştur. Bu yaklaşıma göre, temelde kıt kaynaklar üzerindeki
hakimiyet mücadelesi dini veya ideolojik söylemlerle yürütülmektedir. Bu
çalışmada dini, sosyal ve ekonomik temelli çatışmanın İslam ve Müslüman
karşıtlığı anlamında İslamofobik bir ideolojinin doğuşunda etkili olduğu
sonucuna varılmıştır. Batı’da ve dünyanın her yerinde İslamofobinin yükselişini
engellemede savunmacı söylemlerle enerjiyi tüketmeden, alanında uzmanlaşmış
teolog, bilim adamları ve entelektüellerin İslam’ın temel esaslarını insanlığa
aktarmalarının önemli olacağı görülmüştür. 

Anahtar Kelimeler

Sembolik Şiddet, Nefret Söylemi, Kültürel Irkçılık, İslam Karşıtlığı

(الإسلاموفوبيا كلغة مصطنعة لمعاداة الإسلام في الغر ب (المنظور الاجتماعي الصدامي- منظور الصراع الاجتماعي

Öz

لقد قامت المقاربات والاعتبارات الأيديولوجية مثل: الاستشراق، وصراع الحضارات، والتمييز، والعنصرية، وخطاب الكراهية، ومعاداة الأجنبي يدور مهم في ظهور الإسلاموفوبيا التي تطورت إلى محاربة الإسلام ومعاداته. ويمكن، حسب وجهة نظر بيي بوردر (Pierre Bourdieu)، النظر إلى التعبي عن معاداة الإسلام ومناهضة المسلمين بالإسلاموفوبيا (الرهاب من الإسلام) على أنه عنف رمزي معنوي أكثر خطورة من العنف المادي. وقد تم تناول هذا البحث من المنظور الاجتماعي وبالاستناد إلى نظرية العنف الرمزي لدى بوردر الذي يقوم في دراسته على أساس المنهج النوعي بالاعتماد على البيانات والمعطيات التي جمعت من نوعين من المصادر. أما النوع الأول من المصادر فيتكون من التحقيقات والحوارات والكتب والمقالات المتعلقة بالموضوع، بالإضافة إلى البيانات والخطابات الصادرة عن السياسيين من التيار الرئيسي. وأما النوع الثاني من مصادر البيانات فيتألف من التقارير الدورية التي تنشرها مؤسسات المجتمع المدني ومنظماته أو المؤسسات الفكرية. ويتشكل الإطار النظري للبحث من نظرية الصراع وأطروحة الصراع الديني التي تُعد إحدى وجهتي النظر اللتين تدرسان دور الدين في المجتمع على صعيد شامل. وحسب هذه المقاربة فإن صراع الهيمنة على الموارد والثروات المحدودة في أساسه إنما يتغذى على الخطابات الدينية أو الأيديولوجية. وتم التوصل في هذه الدراسة إلى نتيجة مفادها: أن للصراع القائم على الأساس الديني والاجتماعي والاقتصادي دور ا مه ما ومؤثر ا في ولادة أيديولوجية إسلاموفوباوية تُمل معنى مناهضة الإسلام والمسلمين. وتبين لنا أنه من المهم أن يقوم المنظرون ورجال العلم والمفكرون المتمرسون والمتمكنون في مجالاتهم بتعريف الإنسانية بأسس الإسلام الرئيسة ومبادئه، بدلا من صرف الطاقات والإمكانات بالخطابات الدفاعية الرامية إلى الحد من انتشار ظاهرة الإسلاموفوبيا وتطورها في الغرب خاصة، وسائر أنحاء العالم عامة

Anahtar Kelimeler

العنف الرمزي, خطاب الكراهية, العنصرية الثقافية, مناهضة الإسلام

Islamophobia as an Invented Language of Anti-Islam in the West (Conflict-Based Sociological Perspective)

Öz

Theoretical frameworks such as clash of civilizations, orientalism, xenophobia, discrimination, and hate discourse and crime have played important roles on the way to Islamophobia evolving into Islam antagonism. According to Pierre Bourdieu, articulating anti-Islam and Muslim antagonism as Islamophobia could be regarded as symbolic violence, which is actually more dangerous than physical violence. This study has a qualitative approach based on Bourdieu’s symbolic violence by gathering data from two different sources. The first type of data is composed of books, articles, studies, and discourse and statements of mainstream politicians. The second type of data is collected from the periodical reports released by civil society organizations and think tanks. Symbolic violence is used as an analytical instrument in this study. Moreover, this study is based on the conflict theory, which is one of the two perspectives examining the role of religion in society at the macro level, and religious conflict thesis. According to these perspectives, competitive struggle on scarce resources is maintained with religious and ideological discourses. This study demonstrated that the conflict based on religious and financial reasons affected the rise of Islamophobic ideology defining Islam and Muslim antagonism. In conclusion, the importance of expert theologians and intellectuals’ defensive discourse in preventing the rise of Islamophobia both in the Western world and all over the world without wasting energy was emphasized and the conveyance of basic Islamic principles to humanity was suggested.

Anahtar Kelimeler

Symbolic violence, hatred speech, cultural racism, Islam antagonism

Kaynakça

• Abdul Hamid, A. F. (2010). “The Prophet (peace be on him) as a Model for Universal Peace and Justice”, INSIGHTS, ‘Mercy for the Worlds’ Number, 02: 2-3 (Winter 2009-Spring 2010), 153-178.
• Akyol, T. (2017, 20 Haziran). “İslamofobik Terör”, Hürriyet Gazetesi.
• Alrassı, A. (2014). “Fighting Against Religious Extremism And Islamophobia - The Pillar For A Sustainable Harmony Between West And Islam”, SEA-Practical Application of Science, Volume II, ISSUE 1(3), 39-47.
• Ataman, M.(2017). “Batı’daki İslâm ve Türk Algısı:Tıkanan Batı’da Yeniden Yükselen Irkçılık, Korku Endüstrisi İslamofobi”, Diyanet Aylık Dergi, Sayı:317, 15-17.
• Bayraklı, E. – Hafez, F. (2016). “The State Of Islamophobıa In Europe”, http://www.İslâmophobiaeurope.com/wp-content/uploads/2017/03/Introduction_2016.pdf (Erişim Tarihi: 14.12.2017).
• Bayraktar, C. (2017, 07 Şubat). “Bir işgal biçimi: İslamofobi/İslâm Karşıtlığı”, Yeni Şafak Gazetesi.
• Borell, K. (2015). “Islam and Christian-Muslim Relations”, 26 (4), 409-421, http://dx.doi.org/10.1080/09596410.2015.1067063
• Böhürler, A. (2017, 18 Mart). “Katolik baharı/ İslamofobiye karşı çıkan Papa Francis”, Yeni Şafak Gazetesi.
• Canatan, K. (2007). “İslamofobi ve Anti-İslâmism: Kavramsal ve Tarihsel Yaklaşım”, Batı Dünyasında İslamofobi ve Anti-Semitizm, K. Canatan ve Ö. Hıdır (ed.), Ankara: Eskiyeni Yayınları.
• Çağrıcı, M. (2017, 08 Şubat). “İslamofobi”, Karar Gazetesi.
• Ekman, M. (2015). “Online Islamophobia and the politics of fear: manufacturing the green scare”, 38 (11), 1986-2002.
• EUMC Annual Report (2005). “Racism and Xenophobia in the EU Member States”, http://fra.europa.eu/sites/default/files/fra_uploads/103-ar05p2en.pdf, (Erişim Tarihi: 17.11.2017).
• EUMC, (2006). “Avrupa Birliği’nde Müslümanlar: Ayrımcılık ve İslamofobi”, file:///C:/Users/user/Downloads/1936-EUMC-highlights-TR.pdf (Erişim Tarihi: 17.11.2017).
• Faimau, G. (2015). “The Conflictual Model of Analysis in Studies on the Media Representation of Islam and Muslims: A Critical Review”, 9 (5), 321-335.
• Göka, E. (2016, 10 Ocak). “Günahlardan arınma aracı olarak İslamofobi”, Yeni Şafak Gazetesi.
• Göle, N. T24, “4 yıl boyunca 21 Avrupa kentinde araştırma yapan Prof. Nilüfer Göle, 'sıradan Müslümanlar'ın kitabını yazdı” https://f.hypotheses.org/wp-content/blogs.dir/96/files/2012/11/T-24-siradan-muslumanlar.pdf (Erişim Tarihi: 19.10.2017).
• Karaman, H. (2016, 07 Ocak). “İslamofobiye Malzeme Sunanlar”, Yeni Şafak Gazetesi.
• Kaya, S. (2015). “Islamophobia in Western Europe: A Comparative, Multilevel Study”, Journal of Muslim Minority Affairs, Vol. 35, No. 3, 450–465.
• Kedikli, U. ve Akça, M. (2017). “Soğuk Savaş Sonrası Avrupa’da Artan İslamofobi”, TESAM Akademi Dergisi, 4 (1), 57-95.
• Richardson, R. (2012). “Islamophobia or anti-Muslim racism – or what? – concepts and terms revisited”, http://www.insted.co.uk/anti-muslim-racism.pdf (Erişim Tarihi: 17.10.2017).
• Ring, N. C. – Nash, K. S. vd. (1998). “Introduction to the Study of Religion”, New York: Orbis Books.
• Roald, A. S. (2004). “New Muslims in the European Context: The Experience of Scandinavian Converts”, Brill Academic Pub.
• Roberts, K. A. (1990). Religion in Sociological Perspective, Wadsworth Publishing Company.
• Runnymede Trust (2017). “Islamophobia: Still a Challenge for Us All, London: Runnymede Trust, https://www.runnymedetrust.org/uploads/Islamophobia%20Report%202018%20FINAL.pdf (Erişim Tarihi: 15.12.2017).
• Sakellariou, A. (2011). “The 'Invisible' Islamic Community of Athens and the Question of the 'Invisible' Islamic Mosque”, Journal of Shi'a Islamic Studies, 4(1):71-89.
• Sambur, B. (2016). “İslâm’ı Anlamak, İslamofobiden Arınmak”, Kamu’da SosyalPolitika, 9 (14), 9-15.
• SETA, (2016). “European Islamophobıa Report 2016”, http://www.İslâmophobiaeurope.com/wp-content/uploads/2017/05/EIR_2016.pdf, (Erişim Tarihi: 17.12.2017).
• Subaşı, N. (2017). “İnsan Bilmediğinden Korkar, Korku Endüstrisi İslamofobi”, Diyanet Aylık Dergi, 317, 30-33.
• Taşdemir, H. (2016). “İslamofobi ve İnsan Hakları”, Kamu’da Sosyal Politika, 9 (14), 32-34.
• UHİM (2015). “Avrupa’da Yükselen Ayrımcılık Nefret, İslamofobi ve Irkçılık”, Türkan, H. (Ed.), Şen Ofset: İstanbul.
• Yanarışık, O. (2015). “Turkey-EU relations and the representation of AK Party in the western political and media discourse”, University of Warwick, Department of Politics and International Studies, (Unpuplished PHD Thesis), http://wrap.warwick.ac.uk/77659/1/WRAP_Thesis_Yanarisik_2015.pdf (Erişim Tarihi: 14.12.2017).
• Yel, A. M. (2016). “İslamofobiye Karşı Örnek Bir İslâm Toplumu Oluşturulmalı”, Kamu’da Sosyal Politika, 9 (14), 25-31.
• Yel, A. M. ve Nas, A.(2014). “Insight Islamophobia: Governing the public visibility of Islamic Lifestyle in Turkey”, European Journal of Cultural Studies, 17(5), 567-584.