On the Binding Status of the Fiqh Sects

Yıl 2017, Sayı: 5, 59 - 76, 15.07.2017

Tevhit Ayengin

Öz

The Fiqh sects, institutionalized to determine legal rules regulating human beings and social life, are still considered valid for determining the rules in the lives of Muslims. The scholars of Islamic Fiqh adjudge according to the methodology of their Fiqh sects based on different sources. However, individuals have problems with using this framework in their daily lives. This necessitates that individuals follow a sect. In this article, the legal binding status of sects; what is meant by the Fiqh sect, its formation, its functions, and the theoretical basis for following the sect are explored.

Anahtar Kelimeler

Sect, Fiqh Sects, İjtihad

فيما يخصُّ إلزامية المذاهب الفقهية

Öz

إنّ المذاهب الفقهية - التي تشكّلت وتطوّرت بهدف تحديد الأحكام المتعلِّقة بأفعال المرء المسلم بما يتعلّق بالعلاقة فيما بينه وبين خالقه من جهة، وفيما بينه وبين الأشخاص الآخرين والمجتمع من جهةٍ أخرى – تستمرّ في يومنا هذا أيضا من خلال تجدّدها وعدم إمكانية الاستغناء عنها. فالمجتهدون - الذين يتّ بعون مذهبا ما - يقومون بصياغة اجتهاداتهم ضمن إطار منهجية المذهب الذي يتبعونه، بالإضافة إلى الأخذ بعين الاعتبار كلّ المراجع التي ليس لها علاقةٌ بالنّصّ الشرعي، لكن يصعب القيام بذلك من قِبَل كلّ فردٍ، على حدة بسبب الظروف المعيشية. لذا يتطلب منهم اتباع مذهب معين من أجل مواصلة حياتهم. فسنتناول في هذه المقالة مدى إلزامية المذاهب، وما المقصود من المذهب الفقهي، وكيفية تشكيله، ووظائفه، والأسس النظرية لاتباعه ومدى ضرورته

Anahtar Kelimeler

المذهب, المذاهب الفقهيّة, الاجتهاد, الإصابة في الاجتهاد, إلزاميّة المذهب

Fıkhî Mezheplerin Bağlayıcılığına Dair / On the Binding Status of the Fiqh Sects / فيما يخصُّ إلزامية المذاهب الفقهية

Öz

Müslümanın Yaratıcısıyla, diğer insanlarla ve toplumla alakalı fiillerine dair hükümleri belirleme amacıyla teşekkül eden ve gelişen fıkıh mezhepleri bugün için de güncelliğini ve alternatifsizliğini devam ettirmektedir. Bir mezhebe müntesip olan müçtehitler içtihatlarını müntesibi oldukları mezhebin sistematiği içerisinde ve nass dışındaki kaynakları da dikkate alarak oluşturmaktadırlar. Ancak tek tek fertlerin bu çerçevede hareket etmeleri zordur ve dünyevi meşgaleleri buna imkân tanımamaktadır. Bu durum onların bir mezhebe bağlı olarak hayatlarını sürdürmelerini gerekli kılmaktadır. Bu makalede mezheplerin bağlayıcılığı; fıkhî mezhebin ne anlama geldiği, oluşumu, fonksiyonları, bağlanmanın teorik temelleri ve gerekliliği ekseninde ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mezhep, Fıkıh Mezhepleri, İçtihat, İçtihatta İsabet, Mezhebin Bağlayıcılığı

Kaynakça

• Abdülazîz el-Buhârî, Alâuddîn Abdulazîz b. Ahmed, Keşfü’l‑Esrâr an Usûlî Fahri’l‑İslâm el‑Pezdevî, (nşr: Muhammed el‑Mu‘tasım Billah el‑Bağdâdî), Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrût 1994, 2. baskı.
• Abdülkadir Şener, “İslam’da Mezhepler ve Hukuk Ekolleri”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Ankara 1984.
• Ahmad Hasan, “İlk İslam Mezheplerinin Kaynakları”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Ankara 1987.
• Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, Çağrı Yay., İstanbul 1992, 2. baskı.
• Ahmed Emin, Fecru’l-İslâm, Kahire, 1955.
• Aral, Hukuk ve Hukuk Bilimi Üzerine, Filiz Kitabevi, İstanbul 1991, 6. Baskı.
• Ayengin, Tevhit, Hukukta Köken Problemi Açısından Sosyal Realite Nass İlişkisi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimle Enstitüsü, Erzurum 1999.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâ‘îl, el-Câmiu’s-Sahîh, Çağrı Yay., İstanbul 1992, 2. baskı.
• Cassas, Ebu Bekir Ahmed b. Ali er-Razi, el-Fusûl fi’l-Usûl, Kuveyt 1994.
• Çağıl, Orhan Münir, Hukuk Başlangıcı, Birinci Kitap, İÜ Yay., İstanbul 1963, 2. Baskı.
• Ebu Yusuf, Kitabu’l-Harac, Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Turas, (tah: Musa Abdurrauf Sa’d vd), Kahire, ts..
• Ebü'l-Hüseyin el-Basri, Muhammed b. Ali Şerhü'l-Umed, (thk. Abdülhamid b. Ali Ebû Zenid), Mektebetü’l-Ulum ve'l-Hikem, Medine 1990.
• el-Hudari, Muhammed, İslam Hukuk Tarihi, (trc: Haydar Hatipoğlu), Kahraman Yay., İstanbul 1987, 2. Baskı.
• Emir Padişah, Muhammed Emîn, Teysîr’t-Tahrîr, Mısır, 1351.
• ez-Zerkâ, Mustafa Ahmed, İslam Hukuk Ekolleri ve Maslahat Prensibi, (Hazırlayan: Ali Pekcan), Rağbet Yay., İstanbul 2007.
• Hasan Hacak, “Fıkıh İlminin Ortaya Çıkışı ve Diğer İlimlerle İlişkisi”, Temel İslami İlimlerin Ortaya Çıkışı ve Birbirleriyle İlişkileri, Tartışmalı İlmi İhtisas Toplantısı, İstanbul, 2014.
• Hirş, Ernest, Hukuk Felsefesi ve Hukuk Sosyolojisi Dersleri, Güncel Dile Uyarlayan: Selçuk (Baran) Veziroğlu, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yay., Ankara 1996, 2. Baskı.
• İbn Abidin, Haşiyetü Reddi’l-Muhtâr, Kahraman Yayınları, İstanbul 1984.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Abdullah, el- Muğnî, Beyrût 1973.
• İbnu’l-Manzûr, Ebu’l‑Fadl Cemâluddîn Muhammed b. Mükrim, Lisânu’l-Arab, Dâru’s-Sâdır, Beyrut 2010.
• İbrahim Kafi Dönmez, “İctihadın Bağlayıcılığı Meselesi ve Fıkıh Mezheplerine Bağlanmanın Anlamı”, Usül, I, 1 (2004).
• İltaş, Davut, “Tahavi”, DİA, İstanbul 2010, 39, 386.
• Karaman, Hayrettin, Anahatlarıyla İslam Hukuku, Ensar Neşriyat, İstanbul 2000, 3. Baskı.
• Karaman, Hayrettin, İslam Hukukunda İçtihat, DİB Yay., Ankara 1975.
• Kaya, Eyyüp Said, Mezheplerin Teşekkülünden Sonra Fıkhi İstidlal (Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2001.
• Muhammed Ebu Zehra, İslam’da Fıkhi Mezhepler Tarihi, (trc. Abdülkadir Şener), Hisar Yayınevi, İstanbul, ts.
• Muhammed Ebu Zehra, İslam’da Fıkhi Mezhepler Tarihi, (trc: Abdülkadir Şener), Hisar Yayınevi, İstanbul, ts.
• Muhammed İbrahim Ahmed Ali, “el-Mezheb inde’l-Hanefiyye”, Dirasat fi’l-Fıkhi’l-İslami, Mekke, 1977.
• Müslim, Ebü’l‑Hüseyin b. Haccâc el‑Kuşeyrî, el-Câmiu’s-Sahîh, (nşr: Muhammed Fuad Abdulbâkî), Çağrı Yay., İstanbul 1992, 2. baskı.
• Sahnûn b.Abdisselâm, el-Müdevvenetü’l-Kübra, Kâhire 1324.
• Seyyid Bey, Muhammed Seyyid, Medhal, İstanbul 1333, s. 165.
• Şâfiî, Muhammed b. İdrîs, Kitâbu’l-Ümm, Kahire 1322.
• Yörük, Abdülhâk Kemal, Hukuk Başlangıcı Dersleri, Tan Matbaası, İstanbul 1946.
• Zekiyüddin Şa’ban, İslam hukuk İlminin Esasları, (trc: İbrahim Kâfi Dönmez), TDV Yay., Ankara- 2012, 16. baskı.
• Zeydan, Abdulkerim, İslâm Hukukuna Giriş, (çev. Ali Şafak), İstanbul, 1976.