مشكلة تأصيل السُّنة

Yıl 2018, Sayı: 7-8, 25 - 38, 20.12.2018

İsmail Hakkı Ünal

Öz

         تُعد السُّنة
من مصادر أحكام الدين الإسلامي وتأتي في المرتبة الثانية بعد القرآن، وإنّ عدّها دليلا
لا شرعيا، وإلزامها الديني مثار جدلٍ وخلافٍ منذ قرون عديدة. ومن المعروف أنّه عند
ذكر الأدلة المتعلقة بمسألةٍ، يتمُّ سرد آيات القرآن أوّلا، ثمّ روايات الحديث. وعند
الحاجة يتم إجراء تقييمٍ عقليٍّ. ورغم أنَّ القرآن هو مصدر مشروعية السنة الأساسية
والطبيعية، فإنّه لا يمكن تحقيق الاستدلال الصحيح عند إيراد الآيات ذات الصلة دون مراعاة
سياقاتها ودلالاتها. وإنّ الدراسات العلمية المستقلة حول الأحاديث المعتبرة دلي لا
على مرجعية السنة، تُظهر أنّ هذه الروايات هي نتاج الخلافات والنقاشات المتعلقة بالمسألة
التي ظهرت بعد عصر النبيِّ صلى الله عليه وسلم. ومن ثمّ فإنّ إثبات حجية السُّنة والدفاع عنها استناد
ا إلى هذه الروايات ليس بالمقاربة الصحيحة والسليمة.

Anahtar Kelimeler

القرآن, السُّنة, حجيّة السُّنة, الدّليل الشّرعيّ, الحديث, الرّواية

Sünnet’in Temellendirilmesi Problemi / The Problem of the Legitimization of Sunnah / مشكلة تأصيل السُّنة

Öz

İslam Dininin hüküm kaynakları arasında Kur’an’dan sonra gelen Sünnet’in şer’î delil olma keyfiyeti ve dînî bağlayıcılığı asırlardan beri tartışılan bir husustur. Konuyla ilgili deliller sıralanırken önce Kur’an ayetleri, sonra hadis rivayetleri, gerekirse aklî değerlendirmelere yer vermek bilinen bir uygulamadır. Sünnet’in esas ve doğal meşrûiyyet kaynağı Kur’an olmasına rağmen, ilgili ayetler bağlamlarına ve delaletlerine dikkat edilmeden sıralandığı zaman isabetli bir delillendirme yapılamamaktadır. Sünnet’in otoritesine delil olarak sunulan hadisler üzerinde yapılan müstakil ilmî çalışmalar da bu rivayetlerin, Hz. Peygamber dönemi sonrası zuhur eden konuyla ilgili tartışmaların ürünü olduğunu ortaya koymaktadır. Dolayısıyla bu rivayetlere dayanarak Sünnet’in otoritesini tespit etmek ve savunusunu yapmak sağlıklı ve doğru bir yaklaşım değildir.

Anahtar Kelimeler

Kur’an, sünnet, sünnetin hücciyyeti, şer’î delil, hadis, rivayet

The Problem of the Legitimization of Sunnah

Öz

    It has been a long-lasting debate for centuries regarding Sunnah’s shariatic evidence position and its religious binding status. It is a known application that religious sources are respectively Qur’an verses, hadiths, and if necessary rational assessments of the individuals. Although the Qur’an is the principal and natural legitimization source of the Sunnah, it is not possible to understand this if the related verses are not considered in order. Specific studies show that hadiths, presented as evidence for the Sunnah’s authority, are from the debates that emerged after the death of the prophet Mohammad. For that reason, such narratives cannot be a proper source for determining and defending the authority of the Sunnah.

Anahtar Kelimeler

Qur’an, Sunnah, testification of the Sunnah, shariatic evidence, hadith, narrative

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Musned, Çağrı Yayınları, İstanbul 1982.
• Askerî, Seyyid Murtaza, Mealimu’l-Medreseteyn 2, Tahran 1993.
• Dârimî, Abdullah b. Abdirrahman, es-Sünen, Çağrı Yayınları, İstanbul 1981.
• Ebû Dâvud, Süleyman b. Eş‘as, es-Sünen, Çağrı Yayınları, İstanbul 1981.
• Erul, Bünyamin, Sahabenin Sünnet Anlayışı, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1999.
• Erul, Bünyamin, Sünnet Kavramı ve Sekaleyn Rivayetleri, İlahiyat Yayınları, Ankara 2007.
• Galib b. Abdilkafi el-Kureşî, Evveliyyâtu’l-Fârûkfi’l-İdâretive’l-Kadâ, Beyrut 1990.
• Galib b. Abdilkafi el-Kureşî, Evveliyâtu’l-Farûk es-Siyâsiyye, Mısır 1990.
• Goldziher, Ignaz, Muslim Studies, London 1967.
• Hâkim en-Neysâbûrî, Mustedrek, Beyrut, t.y.
• Hatib, Bağdadî, el-Fakîh ve’l-Mütefakkıh, Beyrut 1980.
• Hatib, Bağdadî, el-Kifâye, Medine t.y.
• Hatiboğlu, Mehmet S., Siyasi-İctimâî Hadiselerle Hadis Münasebetleri, Otto Yayınları, Ankara 2015.
• Hattâbî, Hamd b. Muhammed, Mealimu’s-Sunen, Beyrut 1991.
• İbn Abdilberr, Yusuf b. Abdilber, Camiu Beyânı’l-İlm, Beyrut, t.y.
• İbn Ebi Şeybe, Musannaf, Bombay 1983.
• İbn Hacer, el-Askalâni, el-Metâlibu’l-Âliye, Kuveyt 1973.
• İbn Hıbban, Muhammed b. Hıbban, Sahih, Beyrut 1988.
• İbn Kayyım el-Cevziyye, el-Menâru’l-Münîffi’s-Sahîhi ve’d-Daîf, Halep 1982.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî, es-Sünen, Çağrı Yayınları, İstanbul 1981.
• İbn Receb el-Hanbeli, Camiu’l-Ulûm ve’l-Hikem, Beyrut 1991.
• İbnü’l-Cevzî, Abdurrahman b. Ali, Kitabu’l-Mevdûât, Beyrut 1983.
• İbn Sa’d, Kitabu’t-Tabakâti’l-Kebîr, Beyrut 1968.
• Kırbaşoğlu, M. Hayri, İslam Düşüncesinde Sünnet, Ankara Okulu Yayınları (4. Baskı), Ankara 1999.
• Leknevî, Tuhfetu’l-Ahyâr, Beyrut 1992.
• Özafşar, M. Emin, Hadisi Yeniden Düşünmek, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 1998.
• Özafşar, M. Emin, “Polemik Türü Rivayetlerin Gerçek Mahiyeti”, İslamiyat, c. 1, sayı: 3, Ankara 1998.
• Serahsi, Muhammed b. Ahmed, Usûl, İstanbul 1984.
• Şafii, Muhammed b. İdris, el-Ümm, Bulak 1326.
• Şatıbî, İbrahim b. Musa, el-İ’tisâm, Beyrut 1991.
• Taberî, Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülük, Beyrut t.y.
• Tahâvi, Ahmed b. Muhammed, Şerhu Müşkili’l-Âsâr, Beyrut 1994.
• Talbî, Muhammed, “Bid’atlar”, çev. Mehmet Şimşek, AÜİFD, sayı: 23, Ankara 1978.
• Tirmizî, Muhammed b. İsa, es-Sünen, Çağrı Yayınları, İstanbul 1981.
• Ünal, İsmail Hakkı, Hadis, MEB Yayını, İstanbul 2005.
• Ünal, İsmail Hakkı, “Seçmeci ve Eleştirel Yaklaşım Veya Hz. Hz. Peygamber’i Anlamak”, İslâmî Araştırmalar, c. 10, sayı: 1-3, Ankara 1997.
• Yaran, Rahmi, “Bid’at” TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1992.
• Yıldırım, Enbiya, Hadis Meseleleri, Rağbet Yayınları, İstanbul 2008.