A Procedural Approach Towards the Role of Context in Interpreting the Quran

Yıl 2019, Sayı: 10, 1 - 24, 30.12.2019

İsmetullah Sami

Öz

In this article, the intra-textual and non-textual elements, which should be followed for understanding the Quran according to what language and style scholars think, are discussed in the axis of context theory, which is a subject of modern language and semantics. Accordingly, the parameters which are usually reflected in a disorganized way in procedural works are presented with a new perspective view and as a whole. It is necessary to determine what the lexical meanings of wording, which are the building blocks of verses, are in the dictionary first and to determine the rules followed while ordering the wording to understand the Quran correctly. Secondly, all verses should be read as a part of the text, which includes them, and the message to be conveyed should be evaluated accordingly. Thirdly, tafsir and interpretation activities should be carried out pursuant to verbal and factual expressions from the direct addressee of the Quran and from the one who is also in charge of explaining and symbolizing the Quran, the Prophet. In addition, societal facts related to revelation time and place, which are important in identifying the meaning, such as the understanding of the companions, and traditions of the early Arabic society should be taken into consideration.

Anahtar Kelimeler

The Quran, meaning, interpretation, method, context

Kur’an’ın Yorumlanmasında Bağlamın Rolüne Metodik Bir Yaklaşım / A Procedural Approach Towards the Role of Context in Interpreting the Quran / مقاربة منهجية لدور السياق في تفسير القرآن

Öz

Bu makalede dil
ve usul bilginlerinin Kur’ân’ın anlaşılmasında takip edilmesi gerektiğni
düşündükleri metin içi ve dışı unsurlar modern dil ve anlambilimin bir konusu
olan bağlam teorisi ekseninde ele alınmaktadır. Bu çerçevede usul eserlerinde
genellikle dağınık bir biçimde anlatılan parametreler yeni bir bakışla ve bir
bütün halinde sunulmaktaktır. Kur’ân’ın doğru anlaşılması için ilk olarak ayetin
yapı taşları hükmündeki lafızların sözlükteki karşılıkları ve hangi kurallar
içerisinde dizildiğinin tespit edilmesi gerekmektedir. İkinci olarak her âyet ait
olduğu metnin bir parçası olarak okunmalı ve iletilmek istenen mesaj bu
çerçevede değerlendirilmelidir. Üçüncü olarak ise Kur’ân’ın doğrudan muhatabı,
onu açıklamakla ve temsil etmekle görevli olan Hz. Peygamberin sözlü veya fiilî
beyanı muvacehesinde tefsir ve yorum faaliyeti yürütülmelidir. Buna ilave
olarak sahabenin anlayışı, ilk dönem Arap toplumunun örfü gibi anlamın tayininde
etkili olan nüzul ortamı ile alakalı toplumsal unsurlar dikkate alınmalıdır. 

Anahtar Kelimeler

Kur’an, anlam, yorum, usûl, bağlam

مقاربة منهجية لدور السياق في تفسير القرآن

Öz

يتناول هذا المقال العناصر داخل وخارج النص واللغة الحديثة ونظرية السياق التي تُعد أحد موضوعات علم الدلالة، والتي يؤكد علماء اللغة والأصول ضورة اتّباعها لفهم القرآن الكريم، وفي هذا الإطار، يقدّم المقال المعلمات التي شرحت شروحاً متناثرة بشكل عام في الأعمال الأصولية بمنظور جديد ومتكامل، ومن أجل فهم القرآن بشكل صحيح، أولاً وقبل كل شيء، من الضروري تحديد معاني الألفاظ التي تُعد حجر الأساس للآيات في القاموس، وتحديد قواعد ترتيبها، وثانياً، يجب قراءة كلّ آية كجزء من النص الذي تنتمي إليه، ويجب تقييم الرسالة المراد نقلها في هذا الإطار، وثالثا، يجب إجراء عملية التفسير وفقاً لأحاديث وأفعال النبي صلى الله عليه وسلم لكونه الخاطب الباشر بالقرآن، والمكلف من الله بتوضيحه وتمثيل، بالإضافة إلى ذلك، يجب أن تؤخذ في الاعتبار العوامل الاجتماعية التعلقة ببيئة نزول القرآن، والتي تعتبر عاملاً أساسيًّا في تحديد فهم الصحابة وعادات المجتمع العربي في الفترات الأولى للرسالة

Anahtar Kelimeler

القرآن, المعنى, التفسير, الأصول, السياق

Kaynakça

• Abdulaziz el-Buhârî, Abdulaziz b. Ahmed b. Muhammed Alaeddin, Keşfu’l-Esrâr ‘an Usûli’l-Pezdevî (Pezdevî’nin Usulü ile birlikte), (I-IV) (Haş. Abdullah Mahmud Muhammed Ömer) (1. Baskı), Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut 1997.
• Abdulkâhir el-Cürcânî, Delâilu’l-Î’câz, (Thk. Mahmud Muhammed Şakir) (3. Baskı), Matbaatu’l-Medeni, Kahire 1992.
• Acar, Ömer, “Anlamı Tayin Eden Karîne” Ekev Akademi Dergisi Yıl: 15, Sy: 49 (Güz 2011), 191. (183-202)
• Ahmet Cevdet Paşa, Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye, Matbaa-yi Osmaniye, İstanbul 1300/1883.
• Ahmed Muhtar Ömer, İlmu’d-Delâle, (5. baskı), İlmu’l-Kutub, Kahire 1998.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukuk-i İslamiye ve Istılahat-ı Fıkhiye Kamusu (I-VI), Özensar yay. İstanbul tsz.,.
• Birkâvî, Abdulfettâh Abdulalim, Delâletu’s-Siyâk Beyne’t-Turâsi ve ‘İlmi’l-Luğati’l-Hadîs (1. Baskı), Dâru’l-Kutubi’l-Mısriyye, Mısır 1991, 45; Berke Vardar, 31.
• Cassâs, Ahmed b. Ali Ebû Bekir Râzî, Ahkâmu’l-Kur’ân (I-V) (Thk. Muhammed es-Sâdık Kamhâvî), Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, Beyrut 1996.
• Debûsî, Ebû Zeyd Abdullah b. Ömer b. Îsa, Takvîmu’l-Edille fî Usûli’l-Fıkhi (1. Baskı) (Thk. Halîl Muhyîddin el-Meyyis), Dâru’l-Kutubi’l-Îlmiyye, Beyrut 2001.
• Dönmez, İbrahim Kâfi, “Örf”, DİA, İstanbul 2007, XXXIV, 87-93.
• Dumlu, Emrullah, “Ebu Yusuf’un “Örfe Dayalı Nassın Örf Değiştiğinde Değişebilirliğine” İlişkin Görüşünün Tespit Ve Tetkiki”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy. 28 (81-116)
• Ebû Hilal el-‘Askerî, el-Hasan b. Abdullah b. Sehl b. Saîd b. Yahyâ b. Mihrân, el-Furûku’l-Luğaviyye (1. Baskı) (Thk. Muhammed İbrahim Selîm), Dâru’l-‘İlm ve’s-Sekâfe, Kahire 1997.
• Fehd b. Abdurrahman b. Süleyman er-Rûmî, İtticâhâtü’t-Tefsîr fî’l-Karni’’r-Râbi‘ ‘Aşer (1. Baskı) (I-III), Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1986.
• İbn Rüşd, Ebu’l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Ahmed, Faslu’l-Makâl (Çev.: Bekir Karlığıa), İşaret, İstanbul 1992.
• Gazâlî, Ebu Hamid Muhammed b. Muhammed, el-Mustasfâ min İlmi’l-Usûl (I-II) (Thk. Muhammed Tamir), Dâru’l-Hadis, Kahire 2011, I-II
• Güman, Osman, “Siyak Kuralının Nassların Yorumuna Etkisi” İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy. 21, 2013, s. 29-52
• Hamidullah, Muhammed, “İslam Hukuku’nda Örf ve Adet”, Hikmet Yurdu Yıl:1, Sy. 2, 2008, 158. (153-177)
• İbn Abdi Rabbihi, Ebû Ömer Şihâbuddin Ahmed b. Muhammed b. Abdi Rabbihi b. Habîb b. Hadîr b. Sâlim, el-‘Ikdu’l-Ferîd (1. Baskı) (I-VIII), Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut 1404/1983.
• İbn Âşûr, Muhammed er-Tâhir b. Muhammed b. Muhammed, Tahrîru’l-Ma‘nâ’s-Sedîd ve Tenvîru’l-‘Akli’l-Cedîd min Tefsîri’l-Kitâbi’l-Mecîd (I-XXX) (1. Baskı), ed-Dâru’t-Tûnusiyye, Tunus 1984.İbnu’d-Dakîk el-‘İd, Takiyyuddîn, İhkâmu’l-Ahkâm Şerhu ‘Umdeti’l-Ahkâm (2. Baskı) (I-II) (Thk. Ahmed Muhammed Şâkir), ‘Alemu’l-Kutub, Kahire 1987.
• İbn Fâris, Ebû’l-Huseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyâ, el-Mücmel fî’l-Luğa (2. Baskı) (I-III) (Thk. Züheyr Abdulmuhsin Sultan), Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1986.
• İbn Hâldûn, Abdurrahman, Mukaddimetu İbn Hâldûn (1. Baskı) (Thk. Yahyâ Murâd), Müessesetü’l-Muhtâr, Kahire 2006, 547.
• İbn Kayyım el-Cevziyye, Ebû Abdullah Muhammed b. Ebû Bekir b. Eyyûb, İ‘lâmu’l-Muvakki‘în ‘an Rabbi’l-‘Âlemîn (I-VII) (Thk. Ebû Ubeyde Meşhur b. Hasen Âl Süleyman, Ebû Ömer Ahmed Abdullah Ahmed), Dâru İbnu’l-Cevzî, Suudi Arabistan 1463h.
• İbn Teymiyye, Ahmed b. Abdulhalîm, el-İstikâme (8. Baskı) (I-II) (Thk. Muhammed Reşâd Sâlim), Câmi‘atu’l-İmâm Muhammed b. Su‘ûd el-İslâmiyye, er-Riyâd 1991.
• İbn Teymiyye, Ahmed b. Abdulhalîm, et-Tis‘îniyye, (1. Baskı) (Thk. Muhammed b. İbrahim el-‘Aclân, Mektebetu’l-Me‘ârif, er-Riyâd 1999.
• İbn Manzûr, Cemaluddin Muhammed b. Mukerrem, Lisânu’l-Arab (I-VI) (Thk. Abdullah Ali el-Kebir, Muhamed Ahmed Hasbullah, Haşim Muhammed eş-Şazeli), Dâru’l-Meârif, Kahire tsz.,.
• ‘Îd Belba‘, es-Siyâk ve Tevcîhu Delâleti’n-Nass (1. Baskı), Belensiyye li’n-Neşri ve’t-Tevzî‘, Medîne 2008.
• İsfehânî, Râğıb, Müfredâtu Elfâzi’l-Kur’ân (Thk. Safvân Adnan Dâvûdî) (1. Baskı), Dâru’ş-Şâmiye, Beyrut 1996
• İzzuddin b. Abdusselam, Ebû’l-Kâsım b. el-Hasan es-Sülemî ed-Dimeşkî, el-İmâm fî Beyâni Edilleti’l-Ahkâm (1. Baskı) (Thk. Rıdvân Muhtâr b. Ğarbiyye), Dâru’l-Beşâir’il-İslâmiyye, Beyrut 1987.
• Kurtubî, Ebû’l-Abbâs Ahmed b. Ömer b. İbrahim, el-Câmi‘ li Ahkâmi’l-Kur’ân/Tefsîru’l-Kurtûbî, (Thk. Ahmed el-Berdûnî, İbrahim Atfîş) (2. Baskı) Dâru’l-Kutubi’l-Mısriyye, Kahire 1964.
• Mat‘anî, Abdulazîm İbrahim, et-Teşbîhu’l-Belîğ Hel Yerkâ ilâ Dereceti’l-Mecâz, Mektebetu Vehbe, Kahire tsz.Muhammed Abdulazîz Abduddâyim – İrfân Faysal el-Mennâ‘, Nazariyyetü’s-Siyâk Beyne’t-Tavsîf ve’t-Te’sîl ve’l-İcrâ’ (1. Baskı), Dâru Mektebeti’l-Besâir, Beyrut 2015.
• Muhammed Fuad Abdulbaki, el-Mu‘cemu’l-Mufehres li Elfâzi’l-Kur’ân, Çağrı Yayınları, İstabnbul 1990.
• Muhammed b. Habîb, Ebû Ca‘fer b. Ümeyye b. ‘Amr el-Hâşimî, Kitâbu’l-Muhabber, (1. Baskı), Dâiretu’l-Me’ârifi’l-Osmaniyye, Haydarabad 1942.
• Muhtâr Dekâvî, “Min Melâmihi’l-Fikri’s-Siyâkî ‘İnde’l-Usûliyyîn” Nazariyyetu’s-siyâk Beyne’t-Tevsîf ve’t-Te’sîl ve’l-İcrâ’ kitabının içinde), Muhammed Ahdulazîz Abduddayim, Arafât Faysal el-Mennâ‘, Nazariyyetu’s-siyâk Beyne’t-Tevsîf ve’t-Te’sîl ve’l-İcrâ’ (1. Baskı), Dâru Mektebeti’l-Besâir, Beyrut 2015, 56.
• Musa Şimşekçakan, Sözün Bağlamı (1. Baskı), Kıraat yayınları, İstanbul 2015.
• Nâdiye Ramazan en-Neccâr, el-Karâin Beyne’l-Luğaviyyîn ve’l-Usûliyyîn (1. Baskı) (I-II), Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut 2015.
• Nesefî, Ebû’l-Berekât Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd Hâfizuddin, Medâriku’t-Tenzî ve Hakâiki’t-Te’vîl (Yusuf Ali Bedîvî) (I-III), Dâur’l-Kelimi’t-Tayyib, Beyrut 1998.
• Nevevî, Ebû Zekeriya Muhyîddîn Yahya b. Şeref, el-Mecmû‘ Şerhu’l-Mühezzeb (Tekmiletü’s-Sübkî ve’l-Mutî‘i ile birlikte), Dâru’l-Fikr, Beyrut ts., I-XXIII.
• Palmer, F. R., Semantik -Yeni Bir Anlambilim Projesi- (Çev.: Ramazan Ertürk) (1. Baskı), Kitâbiyât, Ankara 2001, 62-63
• Râzî, Fahrudddîn Ebû Abdullah Muhammed b. ‘Ömer b. el-Hasan b. el-Huseyn et-Teymî, el-Mahsûl fî ‘İlmi Usûli’l-Fıkhi (3. Baskı) (I-VI) (Thk. Tâhâ Câbir Feyyâz el-‘Alvânî), Müessetü’r-Risâle, Beyrut 1997.
• Râzî, Fahrudddîn Ebû Abdullah Muhammed b. ‘Ömer b. el-Hasan b. el-Huseyn et-Teymî, et-Tefsîru’l-Kebîr, Mefâtîhu’l-Gayb (I-XXXII) (1. Baskı), Dâru’l-Fikr, Beyrut 1981.
• Sa‘d b. Mukbil b. Îsâ el-‘Anzî, Delâletu’s-Siyâk İnde’l-Usûliyyîn, Câmi‘atu Ümmu’l-Kurâ (Yüksek Lisans tezi), Mekke 2007.
• Serahsî, Ahmed b. Muhammed b. Ebû Sehl Şemsu’l-Eimme, Usûlu’s-Serahsî (1. Baskı) (I-II) (Thk. Ebû’l-Vefâ el-Efğânî), Dâru’l-Ma‘rife, Beyrut 1993.
• Serahsî, Ahmed b. Muhammed b. Ebû Sehl Şemsu’l-Eimme el-Mebsût (I-XXXI), Dâru’l-Ma’rife, Lübnan ts.
• Seyyid Şerîf el-Cürcânî, Ali b. Muhammed, Mu‘cemu’t-Ta‘rîfât (1. Baskı) (Thk. Muhammed Sıddîk el-Minşâvî), Dâru’l-Fadîle, Kahire 2004.
• Sıddîk Hasan Hân Bahadır, Husûlu’l-Me’mûl min ‘İlmi’l-Usûl, Matba‘atu Cevâibi’l-Kâine, Kostantiniye 1296/1878-1879.
• Sübkî; Takiyyuddin Alî b.Abdulkâfî; İbnu’s-Sübkî, Tacuddin Abdulvehhab el-İbhâc fî Şerhu’l-Minhâc (Thk. Ahmed Cemal ez-Zemzemî, Nureddin Abdulcebbâr Sağîrî) (I-VII) (1. Baskı), Dâru’l-Buhûs li’t-Turâsi’l-İslâmiyye, BAE, 2004, I-VII.Suyûtî, Abdurrahman b. el-Kemâl Celaluddîn, el-İtkân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân (1. Baskı) (Thk. Muhammed Ebû’l-Fadl İbrahim), Vizâretü’ş-Şu’ûni’l-İslâmiyye, Suudî Arabistan tsz.,
• Şâfiî, Ebû Abdullah Muhammed b. İdrîs, er-Risâle, (Thk. Ahmed Muhammed Şakir) Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut 1939.
• Şâfiî, Ebû Abdullah Muhammed b. İdrîs, el-Ümm (1. Baskı) (1. Baskı) (I-VIII) (Muhammed Zührî en-Neccâr), Dâru’l-Ma‘rife, Beyrut 1990.
• Şâtıbî, İbrahim b. Mûsâ b. Muhammed el-Lahmî el-Ğırnâtî, el-Muvâfakât (1. Baskı) (I-VII) (Thk. Ebû ‘Ubeyde Meşhûr b. Hasan Âl Süleyman), Dâru İbn ‘Affân, Kahire 1997. Şemseddin Sami, 1068; Ferit Develioğlu, Osmanlıca – Türkçe Lûgat (15. Baskı)(Haz. Aydın Sami Güneyçal), Aydın Kitabevi, Ankara 1998, 491.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed b. Abdullah, İrşâdu’l-Fuhûl ilâ Tahkîki’l-Hakki min ‘İlmi’l-Usûl (1. Baskı) (I-II) (Thk. Ahmed ‘Azv ‘İnâye), Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, Dımaşk 1999.
• Tehânevî, Muhammed Ali, Keşşâfu Istılahâti’l-Funûn (1. Baskı) (I-II) ( Thk.Refîk el-‘Acem), Mektebetu Lübnan Naşirûn, Beyrut 1996. Tilimsânî, Ebû Abdullah Muhammed b.Ahmed b. Ali eş-Şerîf, Miftâhu’l-Vusûl ilâ Binâi’l-Fürû‘i ‘alâ’l-Usûl (Kitâbu Mesârâti’l-Galat ile birlikte) (1. Baskı) (Thk. Muhammed Ali Ferkûs), el-Mektebetu’l-Mekkiyye, Mekke 1998.
• Temmâm Hassân, el-Luğatu’l-‘Arabiyye Ma‘nâhâ ve Mebnâhâ (1. Baskı), Dâru’s-Sekâfe, el-Mağrib 1994.
• Turan, Fatih, İslam Hukukunda Karine (Doktora tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum 2011.
• Wittgenstein, Ludwig, Felsefi Soruşturmalar (1. Baskı) (Çev.: Deniz Kanıt), Totem Yayıncılık, İstanbul 2006.
• Yaylalı, Davut, “İslâm Hukukunda Karine”, İslâmi Araştırmalar, c. 2, s. 6, Ankara 1988, 55-56.
• Yaylalı, Davut, “Karine”, DİA, İstanbul 2001, XXIV, 492-493.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Carullah Mahmud b. Ömer b. Ahmed, el-Keşşâf an Ğavâmidi’t-Tenzîl ve ‘Uyûni’l-Ekâvîl fî Vucûhi’t-Te’vîl (1. Baskı) (I-VI) (Adil Ahmed Abdulmevcûd, Ali Muhammed Mu‘avvad, Fethî Abdurrahman Ahmed Hicâzî), Mektebetu’l-‘Ubeykân, Riyâd 1998.
• Zerkeşî, Ebû Abdullah Bedruddîn Muhammed b. Abdullah b. Bahâdır, el-Burhân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân (1. Baskı) (I-IV) (Thk. Muhammed Ebû’l-Fadl İbrahim), Dâru İhyâi’l-Kutubi’l-‘Arabiyye, 1957.