The Discourse Of Unity In ‘The Islamic World’: From The Policy Of ‘Unity’ To ‘Solidarity’ As An Opportunity Overcoming ‘Locked-In Syndrome’

Yıl 2021, Sayı: 14, 157 - 178, 31.12.2021

Mustafa Macit

https://doi.org/10.52886/ilak.916568

Öz

According to a discourse of Islamic unity which has become more distinctive in time, tawheed is a social model not only seen as the reflection of Allah’s oneness but also as the unifying and regulating principle for the ummah. This discourse, which is based on Islam’s relevant theoretical doctrines and which has become more distinctive in time, explains tawheed as a principle that assigns a religious status to religious cooperation and aims to depict the ummah as the expression of this status in an objective manner. Although it is believed that the concept of discourse suits the object reflected as ummah, it is clear from a closer perspective that the internal structure of the object is not reflected at all. Reviewed in line with such an observation, this study aims to analyze this discourse within the borders of a Foucault-inspired approach.

It has been designed in two steps. In the first step, this study critically analyzes the formation of the discourse “Allah is one, and ummah should be, too” and its relationship with the object to be established or transformed. It also questions the seemingly strong ties between the discourse and the objective reality of ummah. In the second step, efforts are made to explore the details of the objective reality and re-establish the discourse previously in question by describing the legitimate and possible relationships with the object from a sociological perspective. The discourse arising from this study can be described with the phrase “Allah is one but the ummah can be together rather than being one.”

Anahtar Kelimeler

Discourse, Discourse Analysis, Islamic Unity, Tawheed, Ummah, Islamic World, Solidarity

‘İslam Dünyası’nda Birlik Söylemi: ‘Locked-In Sendromu’nu Aşmanın İmkânı Olarak ‘Birlik Siyaseti’nden ‘Beraberlik Politikası’na

Öz

Tarihsel koşullar içerisinde belirginleşmiş bir İslami birlik söylemine göre tevhit sadece Allah’ın birliğinin ifadesi değil ümmetin birleştirici ve düzenleyici ilkesi olarak toplumsal bir modeldir. İslam’ın ilgili teorik öğretilerine yaslanmakla birlikte tarihsel koşullar içerisinde belirginleşmiş bu söylem, tevhidi inanç ortaklığına dini bir statü kazandıran ilke, ümmeti de bu statünün ifadesi nesne olarak ayırt ederek, inşa edip kurmaya yönelir. İlk bakışta söylemin, ümmet olarak ifade edilen nesneye uygun düştüğü zannedilse de biraz yakından bakıldığında nesnesinin iç düzenini yansıtmadığı gözlenebilir. Böyle bir gözlemden hareketle ele alınan bu çalışmanın amacı, Foucault’çu bir yaklaşımın koordinatları içerisinde söz konusu söylemi analiz etmektir.

Çalışmamız, iki aşamalı olarak organize edilmiştir. Birinci aşamada “Allah birdir, ümmet de bir olmalıdır.” şeklindeki söylemin oluşumu, kurmaya veya dönüştürmeye çalıştığı nesne ile ilişkisini eleştirel bir analize tabi tutarak; söylemin ümmetin nesnel gerçekliği ile görünüşte kuvvetli olan bağını sorguladık. İkinci aşamada ise nesnel gerçeklikte gömülü olanı keşfetmeyi; öncesinde sorguluyor gibi yaptığımız söylemi nesne ile meşru ve mümkün ilişkilerini tanımlayarak bilgi sosyolojik bir perspektifle yeniden kurmayı denedik. Bu deneme ile açığa çıkan söylemi, “Allah birdir, ümmet bir değil beraber olabilir.” şeklinde betimledik.

Anahtar Kelimeler

Söylem, Söylem Analizi, İslam Birliği, Tevhit, Ümmet, İslam Dünyası, Beraberlik

Kaynakça

• Cemil Aydın. İslam Dünyası Fikri. çev. Hasan Aksakal. İstanbul; Alfa Yayınları, 2021.
• Bal, Hüseyin. Nitel Araştırma Yöntem ve Teknikleri; Uygulamalı-Örnekli. Bursa: Sentez Kitap, 2016.
• Bauer, Thomas. Müphemlik Kültürü ve İslam. çev. Tanıl Bora. İstanbul: İletişim Yayınları, 2019.
• Bauman, Zygmunt. Modernite ve Holokaust. çev. Süha Sertabiboğlu. İstanbul: Alfa Basım Yayım, 2016.
• Bauman, Zygmunt. Modernlik ve Müphemlik. çev. İsmail Türkmen. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2014.
• Berger, Peter L. “Dini ve Toplumsal Kurumların Değişimi”. çev. Adil Çiftçi. Din ve Modernlik, ed. Adil Çiftçi. 121-175. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2002.
• Berger, Peter L. Thomas Luckman. Gerçekliğin Sosyal İnşası. çev. Vefa Saygın Öğütle. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2008.
• Berman, Marshall. Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor. çev. Ümit Altuğ-Bülent Peker. İstanbul: İletişim Yayınları, 2004.
• Bourdieu, Pierre. Seçilmiş Metinler. çev. Levent Ünsaldı. Ankara: Heretik Yayınları, 2014.
• Buzzatti, Dino. Tatar Kalesi. çev. Hülya Tufan. İstanbul: İletişim Yayınları, 2019.
• Dursun, Davut. “İslam Konferansı Teşkilatı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 1989.
• Elliott, Anthony. Çağdaş Sosyal Teoriye Giriş, çev. İbrahim Yıldız-Aylin Görgün Baran. Ankara: Dipnot Yayınları, 2017.
• Foucault, Micheal. Bilginin Arkeolojisi. çev. Veli Urhan. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2016.
• Griffel, Frank. İslam’ı Düşünmek. çev. Mücahid Kaya. İstanbul: Albaraka Kültür Sanat Yayıncılık, 2020.
• Gurvitch, Georges. Sosyoloji ve Felsefe. çev. Kadir Cangızbay. İstanbul: Değişim Basım Yayım, 1985.
• Hallaq, Wael B. İmkansız Devlet. çev. Aziz Hikmet. İstanbul: Babil Kitap, 2019.
• Hanefi, Hasan vd. “Direniş Kültürü”. çev. İslam Özkan. Çağdaş İslam Düşüncesinin Sorunları. 59-83. İstanbul: Pınar Yayınları, 2017.
• Hanefi, Hasan vd. “Yeni Medeniyet Projesi Geçmiş, Şimdi ve Gelecek”. çev. İslam Özkan Çağdaş İslam Düşüncesinin Sorunları. 17-43. İstanbul: Pınar Yayınları, 2017.
• Horkheimer, Max. Akıl Tutulması. çev. Orhan Koçak. İstanbul: Metis Yayıncılık, 2013.
• Kanar, Mehmet. Kanar Türkçe‐Farsça Sözlük. İstanbul: Bayrak Grafik Yayıncılık, 2007.
• Kuhn, Thomas S. Bilimsel Devrimlerin Yapısı. çev. Nilüfer Kuyaş. İstanbul: Kırmızı Yayınları, 2015.
• Kuran, Timur. Yalanla Yaşamak. çev. Alp Tümertekin. İstanbul: YKY, 2003.
• Lewis, Bernard. İnanç ve İktidar. çev. Ayşe Mine Şengel. Ankara: Akılçelen Kitaplar, 2017.
• Macit, Mustafa. Din Sosyolojisi Kavram Atlası II. Ankara Gazi Kitabevi, 2020.
• Mannheim, Karl. Bilgi Sosyolojisi. çev. Mustafa Yalçınkaya. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2018.
• Mannheim, Karl. İdeoloji ve Ütopya. çev. Mehmet Okyayuz. Ankara: Nika Yayınevi, 2009.
• Messiri, Abdulvehab. “Yeni İslami Söylemin Köşe Taşları”. çev. İslam Özkan, Çağdaş İslam Düşüncesinin Sorunları, 91-111. İstanbul: Pınar Yayınları, 2017.
• Özcan, Azmi. “İttihad-ı İslam”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 1989.
• Özel, Ahmet .“Darülislam”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 8/541-543. Ankara: TDV Yayınları, 1989.
• Öztürk, Hüseyin. “Çöplükte Birleşmek”. Yeni Akit (5 Şubat 2020) https://www.yeniakit.com.tr/yazarlar/huseyin-ozturk/coplukte-birlesmek-21945.html; Roy, Olivier. Kayıp Şark’ın Peşinde. çev. Haldun Bayrı. İstanbul: Metis Yayıncılık, 2015.
• Serdar, Ziyaüddin. Cenneti Arayan Adam. çev. İbrahim Kapaklıkaya. İstanbul; Mahya Yayıncılık, 2108.