Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

دور الترجمة في بناء تصورات صحيحة بين العرب والأتراك

Yıl 2022, Sayı: 15, 167 - 186, 30.06.2022
https://doi.org/10.52886/ilak.1096483

Öz

يسلط هذا البحث الضوء على العلاقات الممتدة بين العرب والأتراك ومعرفة كل منهما لغة الآخر، كما أنه يمر بشكل سريع على تاريخ الترجمة بين اللغتين ويبرز دواعيه وأسبابه، ويظهر الحاجة لاستئناف حركة الترجمة وضرورة أن تكون من الطرفين ولا سيما في المجالات المشتركة لتكون عوناً لبناء تصورات صحيحة تقوم عليها علاقات صحية بعيداً عن التنميط والتعميم الذي ألقى بظلاله على الجانبين منذ سقوط الدولة العثمانية وما تلاه من تشكُّل الجمهوريات الحديثة إلى زمن قريب، كما أنه يشير للمتوفر من المترجَم وكميته ومدى صلاحيته في بناء مثل هذه التصورات، وفيه إشارة لبعض سلبيات الترجمة الحالية ومقترحات لتلافيها وتحسينها ضمن رؤية مُخَطط لها تنظِّم الجهود المبعثرة في هذا المجال وتضعها في أطر يحتاجها الباحث والقارئ وتلبي حاجة للمكتبة الثقافية. ويشير البحث للتطور التاريخي الذي لم تعد فيه الدوافع الدينية أو السياسية فقط حاجة للترجمة بين اللغتين كما كان الحال في معظم مراحل تاريخ العلاقات العربية التركية، حيث استجدت دوافع اقتصادية وعسكرية لتكون مع الدوافع العلمية والدينية والسياسية مجموعة دوافع تجعل الحاجة للترجمة أكثر أهمية.
تم إعداد هذا البحث بالاشتراك بين باحثَين، حيث عرض الدكتور رمضان يلدرم للشق المتعلق بواقع الترجمة عن العربية وتاريخها في الفضاء التركي، وعرض الباحث إبراهيم إسماعيل للشق المتعلق بواقع الترجمة عن التركية وتاريخها في الفضاء العربي، وخرج البحث بنتائج تفيد بأن تراجم الأترك عن العربية ولا سيما في الشق المتعلق بالعلوم الشرعية والفكر الإسلامي غنية وهي نتيجة لتراكم جهود المترجمين منذ دخول الأتراك الإسلام وإلى اليوم، وفي المقابل فإن تراجم العرب عن التركية بدأت تنشط في القرن الماضي، وإن كانت في أغلبها في مجال الأدب والرواية؛ غير أنها بدأت تتوسع إلى مجالات أخرى في الفترة الماضية، وخُتم البحث بمجموعة من التوصيات أبرزها الدعوة للعناية بالمجالات المشتركة ومنها بطبيعة الحال ضرورة أن تكون الترجمة في هذه المجالات من الطرفين، فكما ترجم الأتراك أبرز مؤلفات الفكر الإسلامي الصادرة في القرنين الأخيرين في البلاد العربية إلى اللغة التركية؛ فينبغي كذلك أن تترجم إلى اللغة العربية أبرز أعمالهم العلمية في هذا المجال ولا سيما ما تم إنجازه في أكاديمياتهم العلمية في العقود الأخيرة، وفي هذه النقطة تحديداً نبَّه البحث للاستفادة من إمكانات الطلبة والأكاديميين خصوصاً مع وجود عدد كبير من الأكاديميين الأتراك العارفين بالعربية، ويقابلهم عدد كبير من الطلبة العرب في الجامعات التركية الذين باتوا في عداد العارفين باللغة التركية. 

Kaynakça

  • جقمقجي، جودت. تاريخ تعليم اللغة التركية للعرب حتى أواخر العصر العثماني. مجلة جامعة الملك سعود – اللغات والترجمة (2005)
  • ترزي باشي، عطا. أقدم وثيقة عثمانية عن بغداد. مجلة المورد، نشر وزارة الثقافة والإعلام العراقية (1979)
  • سالم محمد حامد. حركة الترجمة من العربية إلى التركية في القرن التاسع عشر. مجلة قوافل، نشر النادي الأدبي بالرياض، (2009)
  • حمارنة، وليد وآخرون. الترجمة وإشكالات المثاقفة ج2. منتدى العلاقات العربية والدولية (2016)
  • شباط، عبد الحكيم وآخرون. الترجمة وإشكالات المثاقفة ج5. منتدى العلاقات العربية والدولية (2019)
  • عبد اللي، عبد القادر. ترجمة الرواية التركية. مجلة الآداب العالمية، نشر اتحاد الكتاب العرب، (2008)
  • المغربي، عبد القادر. اللغة العربية عند العثمانيين. مجلة المجمع العلمي العربي، (1926)
  • عبد الجليل، طارق. تأثير الدين والتراث في العلاقات العربية التركية. مجلة كلية اللغات والترجمة، جامعة الأزهر، (2014)
  • صوتشين، محمد حقي. أدب عربي بالتركية. مجلة الجديد، لندن، (2018)
  • حماش، خليفة. الترجمة عن اللغة التركية في الجزائر. مجلة جامعة الأمير عبد القادر للعلوم الإسلامية، (2002)
  • Abdulcelil, Tarık. Te’sîru’d-dîn ve’t-turûs fi’l-alâkâti’l-Arabiyye et-Türkiyye. Mecelletü’l-külliyeti’l-lugat ve’t terceme. 7 (2014), 242-272.
  • Abduley, Abdulkadir. “Tercemetu’r-rivâyeti’t-Türkiyye”. Mecelletü’l-Âdâbi’l- Alemiyye 135 (2008), 229-234.
  • Aydar, Hidayet. Kur’an-ı Kerim’in Tercümesi Meselesi. İstanbul: Kur’an Okulu Yayıncılık, 1996.
  • Birışık, Abdülhamit. “Osmanlıca Tefsir Tercümeleri ve Hüseyin Vâiz-i Kâşifî’nin Mevâhib-i Aliyye’si”. İslami Araştırmalar Dergisi 17/1 (2004).
  • Çakmakçı, Cevdet. “Târihu ta’limi'l-lugati't-Turkiyye li'l-Arabi hatta evâhiri'l-asri'l Osmanî”. Mecelletü Câmiati'l-Melik Suud el-Lugat ve't-Terceme 17 (2005), 57-93.
  • Eckmann, Janos. “Kur’an’ın Doğu Türkçesine Tercümeleri”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. (1973).
  • Hansu, Hüseyin. “Cumhuriyet Dönemi Resmî Tedvin Çalışmaları: Babanzâde Ahmet Naim ve Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Hadis Projesi”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 11/21 (2013).
  • Hemarna, Velid vd. “et-Terceme ve işkâlâti’l-musakafe”. Muntada’l-‘alâkâti’l-Arabiyye ve’d-devliyye 2 (2016) 239-260.
  • Hemmaş, Halife. “et-Terceme ani’l-lugati’t-Türkiyye fi’l-Cezair”. Mecelletü Câmiati’l-Emîr Abdulkadir li’l-Ulûmi’l-İslâmiyye 11 (2002), 184-198.
  • Kaçalin, Mustafa S. “Dîvânü Lugāti’t-Türk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (01.06.2021).
  • Macit, Muhittin. “Tercüme Hareketleri”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (10.06.2021).
  • Mağribî, Abdulkadir. “el-Lugatu’l-Arabiyye indel-Osmaniyyin”. Mecelletü’l mucemmai’l-ilmi’l-Arabi 6/5-6 (1926), 217-223.
  • Salim, Muhammad Hamid. “Hâraktü’t-terceme mine’l-Arabiyyeti ila’t-Türkiyye fi’l-karni’t-tâsi‘ aşar”. Mecelletü kavafil 26 (2009), 54-55.
  • Şubat, Abduhekim vd. “et-Terceme ve işkâlâtü’l-musâkafe”. Muntada’l-‘alâkâti’l-Arabiyye ve’d-devliyye 5 (2019), 641-664.
  • Suçin, Mehmet Hakkı, “Edebu’l-Arabi bi’t-Türkiyye”. Mecelletü’l-cedîd 47 (2018), 33-41.
  • Terazibaşı, Ata. “Akdemu vesikati Osmaniyye an Bağdad”. Irak Mecelletü’l-mevrid 8/4 (1979), 517-524.

The Role of Translation in Creating Correct Perceptions between the Arabs and the Turks

Yıl 2022, Sayı: 15, 167 - 186, 30.06.2022
https://doi.org/10.52886/ilak.1096483

Öz

This research highlights the long-term relationships between Arabs and Turks and the level of knowledge between them in terms of their languages. In addition to that, the research rapidly reviews the history of the translation movement between Arabic and Turkish clarifying the reasons and needs behind that. The research shows to the need to continue with that translation movement and assures the necessity to be by the two nationalities, especially in the common areas between them to be a supporter factor in building clear and correct perceptions for the future relationship between them. This will help establish a healthy relationship between them, out of stereotyping and generalization, which negatively affect the relationships since the fall of the Ottoman Caliphate and the next era of the formation of modern republics.
This research mentions the availability of the translation movement content in different sides; quality, quantity and accessibility in building those perceptions. On the other hand, the research mentions to the negative effects of some current content and the proposed methods of correcting and enhancing it in an arranged vision that support in organizing the current unplanned efforts in the translation sector. These efforts will help the researchers and readers to get this content in way that meets the need of the cultural library as well.
Finally, the research highlights the historical development in the relationships between Arabs and Turks, where not only scientific, religious and political motives require the translation movement as it appears throughout the most stages of that relationship between any two nationalities, but also the two economic and military motives have also arisen. All that motives combined make the need for translation more important.

Kaynakça

  • جقمقجي، جودت. تاريخ تعليم اللغة التركية للعرب حتى أواخر العصر العثماني. مجلة جامعة الملك سعود – اللغات والترجمة (2005)
  • ترزي باشي، عطا. أقدم وثيقة عثمانية عن بغداد. مجلة المورد، نشر وزارة الثقافة والإعلام العراقية (1979)
  • سالم محمد حامد. حركة الترجمة من العربية إلى التركية في القرن التاسع عشر. مجلة قوافل، نشر النادي الأدبي بالرياض، (2009)
  • حمارنة، وليد وآخرون. الترجمة وإشكالات المثاقفة ج2. منتدى العلاقات العربية والدولية (2016)
  • شباط، عبد الحكيم وآخرون. الترجمة وإشكالات المثاقفة ج5. منتدى العلاقات العربية والدولية (2019)
  • عبد اللي، عبد القادر. ترجمة الرواية التركية. مجلة الآداب العالمية، نشر اتحاد الكتاب العرب، (2008)
  • المغربي، عبد القادر. اللغة العربية عند العثمانيين. مجلة المجمع العلمي العربي، (1926)
  • عبد الجليل، طارق. تأثير الدين والتراث في العلاقات العربية التركية. مجلة كلية اللغات والترجمة، جامعة الأزهر، (2014)
  • صوتشين، محمد حقي. أدب عربي بالتركية. مجلة الجديد، لندن، (2018)
  • حماش، خليفة. الترجمة عن اللغة التركية في الجزائر. مجلة جامعة الأمير عبد القادر للعلوم الإسلامية، (2002)
  • Abdulcelil, Tarık. Te’sîru’d-dîn ve’t-turûs fi’l-alâkâti’l-Arabiyye et-Türkiyye. Mecelletü’l-külliyeti’l-lugat ve’t terceme. 7 (2014), 242-272.
  • Abduley, Abdulkadir. “Tercemetu’r-rivâyeti’t-Türkiyye”. Mecelletü’l-Âdâbi’l- Alemiyye 135 (2008), 229-234.
  • Aydar, Hidayet. Kur’an-ı Kerim’in Tercümesi Meselesi. İstanbul: Kur’an Okulu Yayıncılık, 1996.
  • Birışık, Abdülhamit. “Osmanlıca Tefsir Tercümeleri ve Hüseyin Vâiz-i Kâşifî’nin Mevâhib-i Aliyye’si”. İslami Araştırmalar Dergisi 17/1 (2004).
  • Çakmakçı, Cevdet. “Târihu ta’limi'l-lugati't-Turkiyye li'l-Arabi hatta evâhiri'l-asri'l Osmanî”. Mecelletü Câmiati'l-Melik Suud el-Lugat ve't-Terceme 17 (2005), 57-93.
  • Eckmann, Janos. “Kur’an’ın Doğu Türkçesine Tercümeleri”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. (1973).
  • Hansu, Hüseyin. “Cumhuriyet Dönemi Resmî Tedvin Çalışmaları: Babanzâde Ahmet Naim ve Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Hadis Projesi”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 11/21 (2013).
  • Hemarna, Velid vd. “et-Terceme ve işkâlâti’l-musakafe”. Muntada’l-‘alâkâti’l-Arabiyye ve’d-devliyye 2 (2016) 239-260.
  • Hemmaş, Halife. “et-Terceme ani’l-lugati’t-Türkiyye fi’l-Cezair”. Mecelletü Câmiati’l-Emîr Abdulkadir li’l-Ulûmi’l-İslâmiyye 11 (2002), 184-198.
  • Kaçalin, Mustafa S. “Dîvânü Lugāti’t-Türk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (01.06.2021).
  • Macit, Muhittin. “Tercüme Hareketleri”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (10.06.2021).
  • Mağribî, Abdulkadir. “el-Lugatu’l-Arabiyye indel-Osmaniyyin”. Mecelletü’l mucemmai’l-ilmi’l-Arabi 6/5-6 (1926), 217-223.
  • Salim, Muhammad Hamid. “Hâraktü’t-terceme mine’l-Arabiyyeti ila’t-Türkiyye fi’l-karni’t-tâsi‘ aşar”. Mecelletü kavafil 26 (2009), 54-55.
  • Şubat, Abduhekim vd. “et-Terceme ve işkâlâtü’l-musâkafe”. Muntada’l-‘alâkâti’l-Arabiyye ve’d-devliyye 5 (2019), 641-664.
  • Suçin, Mehmet Hakkı, “Edebu’l-Arabi bi’t-Türkiyye”. Mecelletü’l-cedîd 47 (2018), 33-41.
  • Terazibaşı, Ata. “Akdemu vesikati Osmaniyye an Bağdad”. Irak Mecelletü’l-mevrid 8/4 (1979), 517-524.

Araplar ile Türkler Arasında Doğru Algı Oluşturmada Tercümenin Rolü

Yıl 2022, Sayı: 15, 167 - 186, 30.06.2022
https://doi.org/10.52886/ilak.1096483

Öz

Çalışmada Türkler ve Araplar arasındaki tarihsel ilişkilerden yola çıkılarak, iki toplum arasındaki dil alışverişi incelenmiştir. Arapça ve Türkçe arasında tercüme faaliyetleri tarihin farklı dönemlerinde çeşitli gerekçelerle yoğunlaştığı görülmektedir. İki dil arasındaki tercüme faaliyetlerinin sağlıklı bir şekilde yürütülmesi her iki toplum açısından önemli görülmektedir. Nitekim tercümenin bir toplumun düşünce yapısının bir diğerine aktarılmasında yadsınamaz bir rolü bulunmaktadır. Makalede, tercüme faaliyetlerinin Osmanlı dönemindeki durumu ele alındığı gibi günümüze kadar olan süreç de incelenmiştir. Tercüme edilme potansiyeli bulunan materyallerin değerlendirmesinin yanında tercümede karşılaşılan problemlerin ele alındığı çalışmada, nasıl bir tercüme metodu izlenmesi gerektiği hususunda çözüm önerileri de sunulmaya gayret edilmiştir. Tarihsel süreç incelendiğinde genel itibarıyla iki dil arasındaki tercüme faaliyetlerinin dinî ve siyasi gayelerle olduğu anlaşılmaktaysa da bunun yanında ticari ve askerî hedeflerle yapılan tercümelerin de ön plana çıktığı söylenebilir.
Araştırma neticesinde Türklerin İslam’a girişinden günümüze kadar olan süreçte Türkçeden Arapçaya çok zengin bir çeviri mirası bırakıldığı net bir şekilde görülmektedir. Bu çevirilerin daha çok dinî alanda yoğunlaştığı anlaşılmaktadır. Buna mukabil olarak Türkçeden Arapçaya yapılan tercümelerin tarihinin çok eskiye gitmediği, geçtiğimiz yüzyılda sistematik hâle geldiği görülmektedir. Yapılan tercümelerin daha çok edebiyat türü eserleri kapsadığı anlaşılmaktadır. Bununla beraber son dönemde Türkçeden Arapçaya yapılan tercümelerin sayısında gözle görülür bir artış olduğunun da altı çizilmelidir.
Makalenin sonuç kısmında iki dil arasındaki tercüme faaliyetlerinin daha sağlıklı bir zeminde ilerlemesi için çeşitli tespitlere yer verilmiştir. Bunlardan ön plana çıkanları şunlardır: İki dil arasındaki ortak noktaların pekiştirilmesi, tercümelerin her iki dilde de birbirine yakın bir oranda yapılması, yapılan çevirilerde özellikle akademik çalışmalara öncelik verilmesi. Son olarak tercüme faaliyetlerinin artırılması imkânı açısından, Arapça bilen Türk akademisyenlerin sayısının azımsanmayacak bir düzeyde olduğu, buna mukabil Türkçe bilen Arap öğrenci sayısının son dönemde ciddi artış gösterdiği değerlendirilmelidir.

Kaynakça

  • جقمقجي، جودت. تاريخ تعليم اللغة التركية للعرب حتى أواخر العصر العثماني. مجلة جامعة الملك سعود – اللغات والترجمة (2005)
  • ترزي باشي، عطا. أقدم وثيقة عثمانية عن بغداد. مجلة المورد، نشر وزارة الثقافة والإعلام العراقية (1979)
  • سالم محمد حامد. حركة الترجمة من العربية إلى التركية في القرن التاسع عشر. مجلة قوافل، نشر النادي الأدبي بالرياض، (2009)
  • حمارنة، وليد وآخرون. الترجمة وإشكالات المثاقفة ج2. منتدى العلاقات العربية والدولية (2016)
  • شباط، عبد الحكيم وآخرون. الترجمة وإشكالات المثاقفة ج5. منتدى العلاقات العربية والدولية (2019)
  • عبد اللي، عبد القادر. ترجمة الرواية التركية. مجلة الآداب العالمية، نشر اتحاد الكتاب العرب، (2008)
  • المغربي، عبد القادر. اللغة العربية عند العثمانيين. مجلة المجمع العلمي العربي، (1926)
  • عبد الجليل، طارق. تأثير الدين والتراث في العلاقات العربية التركية. مجلة كلية اللغات والترجمة، جامعة الأزهر، (2014)
  • صوتشين، محمد حقي. أدب عربي بالتركية. مجلة الجديد، لندن، (2018)
  • حماش، خليفة. الترجمة عن اللغة التركية في الجزائر. مجلة جامعة الأمير عبد القادر للعلوم الإسلامية، (2002)
  • Abdulcelil, Tarık. Te’sîru’d-dîn ve’t-turûs fi’l-alâkâti’l-Arabiyye et-Türkiyye. Mecelletü’l-külliyeti’l-lugat ve’t terceme. 7 (2014), 242-272.
  • Abduley, Abdulkadir. “Tercemetu’r-rivâyeti’t-Türkiyye”. Mecelletü’l-Âdâbi’l- Alemiyye 135 (2008), 229-234.
  • Aydar, Hidayet. Kur’an-ı Kerim’in Tercümesi Meselesi. İstanbul: Kur’an Okulu Yayıncılık, 1996.
  • Birışık, Abdülhamit. “Osmanlıca Tefsir Tercümeleri ve Hüseyin Vâiz-i Kâşifî’nin Mevâhib-i Aliyye’si”. İslami Araştırmalar Dergisi 17/1 (2004).
  • Çakmakçı, Cevdet. “Târihu ta’limi'l-lugati't-Turkiyye li'l-Arabi hatta evâhiri'l-asri'l Osmanî”. Mecelletü Câmiati'l-Melik Suud el-Lugat ve't-Terceme 17 (2005), 57-93.
  • Eckmann, Janos. “Kur’an’ın Doğu Türkçesine Tercümeleri”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. (1973).
  • Hansu, Hüseyin. “Cumhuriyet Dönemi Resmî Tedvin Çalışmaları: Babanzâde Ahmet Naim ve Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Hadis Projesi”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 11/21 (2013).
  • Hemarna, Velid vd. “et-Terceme ve işkâlâti’l-musakafe”. Muntada’l-‘alâkâti’l-Arabiyye ve’d-devliyye 2 (2016) 239-260.
  • Hemmaş, Halife. “et-Terceme ani’l-lugati’t-Türkiyye fi’l-Cezair”. Mecelletü Câmiati’l-Emîr Abdulkadir li’l-Ulûmi’l-İslâmiyye 11 (2002), 184-198.
  • Kaçalin, Mustafa S. “Dîvânü Lugāti’t-Türk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (01.06.2021).
  • Macit, Muhittin. “Tercüme Hareketleri”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (10.06.2021).
  • Mağribî, Abdulkadir. “el-Lugatu’l-Arabiyye indel-Osmaniyyin”. Mecelletü’l mucemmai’l-ilmi’l-Arabi 6/5-6 (1926), 217-223.
  • Salim, Muhammad Hamid. “Hâraktü’t-terceme mine’l-Arabiyyeti ila’t-Türkiyye fi’l-karni’t-tâsi‘ aşar”. Mecelletü kavafil 26 (2009), 54-55.
  • Şubat, Abduhekim vd. “et-Terceme ve işkâlâtü’l-musâkafe”. Muntada’l-‘alâkâti’l-Arabiyye ve’d-devliyye 5 (2019), 641-664.
  • Suçin, Mehmet Hakkı, “Edebu’l-Arabi bi’t-Türkiyye”. Mecelletü’l-cedîd 47 (2018), 33-41.
  • Terazibaşı, Ata. “Akdemu vesikati Osmaniyye an Bağdad”. Irak Mecelletü’l-mevrid 8/4 (1979), 517-524.
Toplam 26 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Arapça
Konular Din Araştırmaları
Bölüm MAKALELER
Yazarlar

Ibrahım Alısmaeıl 0000-0002-0982-8774

Ramazan Yıldırım 0000-0002-2078-2738

Yayımlanma Tarihi 30 Haziran 2022
Yayımlandığı Sayı Yıl 2022 Sayı: 15

Kaynak Göster

ISNAD Alısmaeıl, Ibrahım - Yıldırım, Ramazan. “دور الترجمة في بناء تصورات صحيحة بين العرب والأتراك”. İlahiyat Akademi 15 (Haziran 2022), 167-186. https://doi.org/10.52886/ilak.1096483.

İlahiyat Akademi Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.