Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezlerinde İşitme Kayıplı Öğrencilere Sunulan Destek Hizmetler: Öğretmen Görüşleri

Yıl 2016, Cilt: 15 Sayı: 4, 0 - 0, 01.10.2016

Hasan Gürgür , Duygu Büyükköse , Çiğdem Kol

https://doi.org/10.17051/io.2016.32423

Öz

Yetersizliklerinin olumsuz etkileri nedeniyle işitme kayıplı öğrencilerin; hangi eğitim ortamında eğitim alıyorlarsa alsınlar okul içinde veya dışında sunulacak destek hizmetlere gereksinimlerinin olabileceği vurgulanmaktadır. Bu araştırmada okul dışı destek hizmeti olarak Milli Eğitim Bakanlığı’na (MEB) bağlı Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezleri’nde (ÖERM) işitme kayıplı öğrencilere sunulan hizmetlere ilişkin öğretmenlerin görüşlerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma nitel araştırmalara dayalı betimsel yaklaşımla desenlenmiştir. Veriler yarı yapılandırılmış görüşme tekniği ile toplanmıştır. Katılımcılar Eskişehir İli’inden 6 gönüllü işitme engelliler öğretmenidir. Verilerin analizi aşaması tümevarım yaklaşımına dayalı olarak gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın sonunda ÖERM’lerdeki işlevler, kayıt ve ön değerlendirme süreçleri, içerik planlama ve yürütme, başarılı yönler ve yararlar, yaşanan sorunlar ve niteliği arttırmaya yönelik öneriler şeklinde toplam altı (6) tema ortaya çıkmıştır.  Öğretmenlerin ÖERM’lerin işleyişi ve başarısı hakkındaki öne çıkan görüşleri; bireysel gereksinimlere odaklı, planlı, sistematiklik çabaları şeklinde olmuştur. Öğretmenler; RAM raporları, işbirliği, destek hizmetlerin süreleri, hizmet öncesi lisans programının içeriği gibi sorunlardan bahsetmişlerdir. ÖERM’lerde niteliği arttırmaya yönelik ise; uzman çalıştırma, hizmet öncesi lisans programlarında ÖERM’lerde staj olanağı ve işaret dilinin öğretmenlere öğretilmesi gibi öneriler ortaya çıkmıştır. Bu sonuçlar doğrultusunda ileri uygulamalara yönelik ÖERM’lerde kurum içi ve ilgili diğer paydaşlarla kurum dışında işbirliği ve iletişim için gerekli düzenlemelerin yapılması gerektiği önerilebilir. İleri araştırmalara yönelik ise daha geniş kapsamlı nicel verilere dayalı bir tarama çalışmasının gerçekleştirilmesi gerektiği söylenebilir.

Kaynakça

• Akay, E. (2011). Kaynaştırma ortamındaki işitme engelli ilköğretim öğrencilerine sunulan destek eğitim odası sürecinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir). http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
• Akbulut, R. ve Sancar, M. F. (2012). Şanlıurfa’daki özel eğitim kurumlarında yatırım ve işletme döneminde sürdürülebilir kaynak yönetimi. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 7(1), 103-142.
• Akçamete, G. ve Kargın, T. (1996). İşitme engelli çocuğa sahip annelerin gereksinimlerinin belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 2(2), 7-24.
• Altınkurt, N. (2008). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde yaşanılan sorunlar ve çözüm önerileri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir). http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
• Antia, S. D. & Kreimeyer, K. H. (2003). Peer interactions of deaf and hard-of-hearing children. In M. Marschark, & P. E. Spencer (Eds.). Handbook of deaf studies and deaf education (pp. 164–176). Oxford: OUP .
• Antia, S. D., Reed, S. & Shaw, L. (2011). Risk and resilience for social competence: Deaf children in general education classrooms. In D. H. Zand, & K. J. Pierce (Eds.). Resilience in deaf children: Adaption through emerging adulthood (pp. 65-86). New York: Springer.
• Antmen, N. (2010). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde aile merkezli hizmetlerin değerlendirilmesi: Ankara Yenimahalle örneği. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara). http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
• Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı (2006). Özürlü çocuklara yönelik rehabilitasyon ve özel eğitim hizmetleri çalışması raporu. http://www.gormeengelliogrenciler.com/node/505 adresinden 15.12.2015 tarihinde edinilmiştir.
• Caethon, S. W. (2001). Teaching strategies in inclusive classrooms with deaf students. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 6(3), 212-225.
• Calderon, R. (2000). Parental involvement in deaf children's education programs as a predictor of child's language, early reading, and social-emotional development. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 5(2), 140-155.
• Chute, P. & Nevins, M. E. (2006). School professionals working with children with cochlear implants. New York: Plural Pub.
• Clarke, B. R. ve Stewart, D. A. (1986). Reflections on language programs for the hearing impaired. The Journal of Special Education, 20(2), 153-165. http://dx.doi.org/10.1177/002246698602000203
• Cole, E. B. ve Flexer, C. (2007). Children with hearing loss: Developing listening and talking. San Diego, CA: Plural Pub.
• Çetin, Ç. (2004). Özel eğitim alanında çalışmakta olan farklı meslek grubundaki eğitimcilerin yaşadığı güçlüklerin belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5(1), 35-46.
• Denzin, N. K. ve Lincoln, Y. S. (2000). Handbook of qualitative research. London: Sage Publications.
• Demirdağlı, Ş. (2014). Özel eğitim alanında çalışan öğretmenlere yönelik hazırlanan bir öğretim planının anında geri bildirim verilerek ve anında geri bildirim olmaksızın sunulmasının etkililik yönünden karşılaştırılması. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul). http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
• Doğan, M. (2011). İşitme kayıplı çocukların ve normal işiten çocukların çalışma belleği ve kısa süreli bellek yönünden incelenmesi. (Yayınlanmamış doktora tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir). http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
• Easterbrooks, S. R. & Estes, E. L. (2007). Helping deaf and hard of hearing children to use spoken language: A guide for educators and families. California: Corwin Press.
• Easterbrooks, S. R. (2011). Knowledge and skills for teachers of individuals who are deaf or hard of hearing. Communication Disorders Quarterly, 30(12), 12-36.
• Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü (2013). Destek özel eğitim hizmetlerinin verimliğinin araştırılması projesi (DESÖP). İstanbul: Provizyon Prodüksiyon.
• Eriks-Brophy, A., Durieux-Smith, A., Olds, J., Fitzpatrick, E., Duquette, C. & Whittingham, J. (2007). Facilitators and barriers to the integration of orally educated children and youth with hearing loss into their families and communities. The Volta Review, 107(1), 5–36.
• Eriks-Brophy, A. & Whittingham, J. (2013). Teachers' perceptions of the inclusion of children with hearing loss in general education settings. American annals of the deaf, 158(1), 63-97.
• Florian, L. (2008). Inclusion: special or inclusive education: future trends. British Journal of Special Education, 35(4), 202-208.
• Gilbertson, D. & Ferre, S. (2008). Considerations in the identification, assessment, and intervention process for deaf and hard of hearing students with reading difficulties. Psychology in the Schools, 45(2), 104-120.
• Girgin, Ü. (2003). İşitme engelli çocuklar için bireysel ve grup eğitimi. U. Tüfekçioğlu (Ed.), İşitme, konuşma ve görme sorunu olan çocukların eğitimi içinde (s. 119-138). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Guardiona, C. (2015). Evaluating teacher’ preparedness to work with students who are deaf and hard of hearing with disabilities. American Annals of the Deaf, 160(4), 415-426.
• Güler, S. (2006). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde ailelere yönelik sosyal hizmet uygulaması: Bir değerlendirme araştırması. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara). http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
• Gürgür, H. (2008). Kaynaştırma uygulamasının yapıldığı bir ilköğretim sınıfında işbirliği ile öğretim yaklaşımının incelenmesi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Gürgür, H. & Uzuner, Y. (2010). A phenomenological analysis of the views on co-teaching applications in the inclusion classroom. Educational Sciences: Theory and Practice, 10(1), 311-331.
• Gürgür, H., Girgin, Ü. & Uzuner, Y. (2012). İşitme engelli bir öğrenci ile gerçekleştirilen birebir söyleşilerde öğretmen yeterliliklerinin incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(3). 507-539.
• Heward, W. L. (2013). Exceptional children: An introduction to special education. Boston: Pearson.
• Janney, R. E., Snell, M. E., Beers, M. K. & Raynes, M. (1995). Integrating students with moderate and severe disabilities into general education classes. Exceptional Children 61(4), 25–439.
• Kargın, T. ve Baydık, B. (2002). Kaynaştırma ortamındaki işiten öğrencilerin işitme engelli akranlarına yönelik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 3(2), 27-39.
• Kargın, T. (2004). Kaynaştırma: tanımı, gelişimi ve ilkeleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5(2), 1-13.
• Kartal, H. (2009). Yatılı-gündüzlü işitme engelli ilköğretim öğrencilerinin benlik kavramları ve akademik başarıları arasındaki ilişki. NWSA: Education Sciences, 4(3), 716-728.
• Korucu, N. (2005). Türkiye’de özel eğitim ve rehabilitasyon hizmeti veren kurumların karşılaştığı güçlüklerin analizi: Kurum sahipleri, müdür, öğretmen ve aileler açısından. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya). http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
• Kretschmer, R. R. (1997). Issues in the development of school and interpersonal discourse for children who have hearing loss. Language, Speech, and Hearing Services in Schools, 28(4), 374-383.
• Lloyd, J., Lieven, E., ve Arnold, P. (2001). Oral conversations between hearing-impaired children and their normally hearing peers and teachers. First Language, 21, 83-107.
• Mahon, M. (2009). Interaction between a deaf child for whom English is an additional language and his specialist teacher in the first year at school: Combining word and gestures. Clinical Linguistics and Phonetics, 23(8), 611-629.
• Marschark, M., Lang, H. & Albertini, J. (2002). Educating deaf students: From research to practice. New York: Oxford University Press.
• Mastropieri, A. M. & Scruggs, T. E. (2010). The inclusive classroom: strategies for effective differentiated instruction. Upper Saddle River NJ: Pearson Education.
• Mastropieri, M. A., Scruggs, T. E., Mantzicopoulos, P., Sturgeon, A., Goodwin, L. & Chung, S. (1998). A place where living things affect and depend on each other: Qualitative and quantitative outcomes associated with inclusive science teaching. Science Education, 82, 163–179.
• MEB. (2013). Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Kurumları Yönetmeliği. http://ookgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2013_05/24111452_zeleitimynetmelik.pdf adresinden edinilmiştir.
• MEB. (2015). Milli Eğitim istatistikleri. http://sgb.meb.gov.tr/www/resmi-istatistikler/icerik/64 adresinden edinilmiştir.
• Meijer, C. J. W. (2003). Inclusive education and classroom practices. Middelfart: European Agency for Development in Special Needs Education.
• Moeller, M. P. (2000). Early intervention and language development in children who are deaf and hard of hearing. Pediatrics, 106(3), 1-9.
• Mutlu, O. (2015). Özel eğitim kurumlarındaki rehberlik hizmetlerinin işlevi hakkında veli görüşlerinin incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul). http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
• Paatsch, L. E. & Toe, D. M. (2013). A comparison of pragmatic abilities of children who are deaf or hard of hearing and their hearing peers. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 29(1), 1-19.
• Pakulski, L. A. (2011). Addressing qualified personnel shortages for children who are deaf or hard of hearing with an interdisciplinary service learning program. American Journal of Audiology, 20, 203–219.
• Picard, C. J. (2001). Handbook for personnel serving students who are deaf or hard of hearing. Louisiana Department of Education. Retrieved from http://www.louisianabelieves.com/lde/uploads/965.pdf
• Powell, J. J. W. (2011). Barriers to inclusion: Special education in the United States and Germany. London: Boulder, CO: Paradigm Publishers.
• Sadioğlu, Ö., Bilgin, A., Batu, S., ve Oksal, A. (2013). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırmaya ilişkin sorunları, beklentileri ve önerileri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(3), 1743-1765.
• Sağıroğlu, N. (2006). Özel gereksinimli bireylere sahip ailelerin çocuklarının devam ettiği özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinden beklentileri.(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu). http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
• Scheetz, N. A. (2012). Deaf education in the 21st century, topics and trends. Boston: Allyn & Bacon.
• Schirmer, B. R., Bailey, J. & Schirmer, L. A. (2004). What verbal protocols reveal about the reading strategies of deaf students: A replication study. American Annals of the Deaf. 149(1), 5-16.
• Sucuoğlu, B. ve Kargın, T. (2006). İlköğretimde kaynaştırma uygulamaları. Ankara: Morpa Yayıncılık.
• Şanlı, E. (2012). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerine devam eden zihin engelli çocuğu olan ailelerin gereksinimlerinin belirlenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. On Dokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun). http://tez2.yok.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
• Tannen, D. (2007). Talking voices: Repetition, dialogue, and imagery in conversational discourse. Cambridge, England: Cambridge University Press.
• Tarakçı, E., Tütüncüoğlu, F. ve Tarakçı, D. (2012). Özel eğitim ve rehabilitasyon alanında çalışan meslek elemanlarının öz-yeterlilik ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Fizyoterapi Rehabilitasyon. 23(1), 26-35.
• Tavil, Y. Z. ve Karasu, N. (2013). Aile eğitim çalışmaları: Bir gözden geçirme ve meta-analiz örneği. Eğitim ve Bilim, 38(168), 85-95.
• T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı (2000). Özürlülere hizmet veren özel eğitim ve rehabilitasyon kurum ve kuruluşları iş birliği ve koordinasyon toplantıları sonuç raporları. Ankara: Eğitim İdaresi Başkanlığı.
• Vuran, S. ve Yücesoy, Ş. (2003). Türkiye’de özel gereksinimli bireylere yönelik hizmetlerin yasal yapılanmasında Avrupa Birliği’ne uyum çabalarının yansımaları. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 3(1),142-158.
• Yıkmış, A. ve Özbey, F. Y. (2009). Otistik çocuğa sahip annelerin çocuklarının devam ettiği rehabilitasyon merkezlerinden beklentilerinin ve önerilerinin belirlenmesi. International Online Journal of Educational Sciences, 1(1), 124-153.
• Yıldırım, F. ve Conk, Z. (2005). Zihinsel yetersizliği olan çocuğa sahip anne/babaların stresle başa çıkma tarzlarına ve depresyon düzeylerine planlı eğitimin etkisi. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 9(2), 1-10.
• Yıldırım, H. ve Şimşek, A. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yoshinaga-Itano, C., Sedey, A. L., Coulter, D. K. & Mehl, A. L. (1998). Language of early-and later-identified children with hearing loss. Pediatrics, 102(5), 1161-1171.