Ebû İsḥâk eş-Şîrâzî ve en-Nüket fî’l-mesâil’il-muḫtelef fîhâ beyne’ş-Şâfiʿî ve Ebî Ḥanîfe İsimli Kitabı

Yıl 2022, , 357 - 392, 30.06.2022

Semra Peker

https://doi.org/10.51450/ilmiyat.1068706

Öz

Hayatla iç içe olan İslâm Fıkhı, hüccet teşkil edecek derecede kıymetli fakihlerimizin kıymetli kitapları ile zenginleşmiş bir temele sahiptir. Ve bu temelin en önemli bölümlerinden biri de, Imam Ebu Hanife ve İmam Eş-Şâfiî arasındaki ihtilaflı meselelerdir. Abbâsîlerin son üç ḫalifesi ve Selçuklular döneminde yaşamış, meşhûr Baġdat Niẓâmiyye medrsesinde uzun seneler müderrislik yapmış, elli seneye yakın fetva görevi ile hizmet vermiş, İmam Muḥyiddîn En-Nevevî, Es-Semʿânî, Es-Ṣafedî, El-Yâfʿî, İbn Ḫallikân, Ez-Zehebî, El-İsnevî gibi büyük alimlerin övgülerine mazhâr olmuş, Şafiî mezhebinin en önemli isimlerinden İbrâhim b. Ali, Ebû İshâk Eş-Şîrâzî, «En-Nüket Fî’l-Mesâil’il-muḫtelef fîhâ beyne’ş-Şâfiʿî ve Ebî Ḥanîfe» isimli eseri ile, İslâm Fıkhı’na büyük hizmette bulunmuştur. Söz konusu kitap, pek çok yönüyle önem arzetmektedir. En önemli özelliklerinden birincisi, El-Ḳâḍı Ebû Muhammed El-Beyḍâvî, Ahmed b. Muhammed El-Ḫavârizmî El-Burḳânî, El-Ḥasen b. Ebî Bekr El-Bezzâz, El-Ḳâḍî Ebû’t-Ṭîb Et-Ṭaberî, El-Kerḫı gibi büyük alimlerden ders almış, El-Ḥatîb El-Baġdâdî, Süleymân b. Ḫalef El-Bâcî, Ebû’l-Ḳâsım El-Ḫırâkî gibi değerli pek çok talebe yetiştirmiş olan, kendi asrında hucccet kabul edilen, uzak beldelerden pek çok ilim ehlinin ulaşıp kendisinden ilim almak istediği, Şâfiʿî mezhebinin önde gelen büyük fakihlerinden olan İmâm-ı Ebû İsḥâḳ Eş-Şîrâzî’nin (ö.476/1083) eseri olması; ikincisi, söz konusu kitabın, fıkıh ilminin gelişmesi ve günümüz meselelerine ışık tutması açısından önem arzeden mukayeseli fıkıh alanında te’lif edilmiş olması; üçüncüsü, bu esere âit maḫṭûṭalardan/yazma eserlerden birinin müellifin vefâtından on sene önce yazılmış olması sebebiyle son derece kıymet arzetmesi; dördüncüsü, bu eserin, büyük müctehid imamlardan olan, iki büyük zâtın -Nuʿman b. Sâbit Ebu Ḥanîfe ve Muhammed b. İdrîs Eş-Şâfiʿî’nin- aralarında iḫtilaf ettikleri önemli meseleleri içeriyor olması; beşincisi, içeriği, metodu, delilleri, istinbâtı ve diğer bazı özelliklerinin günümüz fıkıh meselelerine temel teşkil edebilecek nitelikte olması.. Bu zikredilen özelliklerin yanısıra, kitabın aslî yazma nüshâlarına ulaşma ve inceleme hususundaki gayretimiz, eseri, en doğru ve güvenilir şekilde tanıma ve tanıtma fırsatı verdi. Bu makalede, İstanbul’da üçüncü Ahmed kütüphanesinde bulduğum en kıymetli maḫṭûṭa/yazma nüshasının ve Amerika Birleşik Devletleri Massachusetts Eyaletinin Boston şehri kütüphanesinde bulunan, mikrofilim olarak Mekke Ümmü'l-Kurâ üniversitesi kütüphanesinden elde ettiğim ikinci nüshasının tanıtımını içermektedir. Maḫṭûṭalarını karşılaştırarak, ilk bölümü üzerine tahkik çalışması yapmış olmam, bu kitabı daha iyi tanımama ve olumlu olumsuz taraflarına vakıf olmama vesile oldu. Bu makalede zikri geçen diğer bazı hususlar; kitabın ünvânının ve müellife âit olduğunun ispatı; müellifin «En-Nüket» isimli ikinci bir eserinde söz konusu kitabını iḫtiṣar ettiği; bazılarının bu¬¬ iki eseri aynı eser olarak algılayarak hataya düştüğü; müellifin, eserinde izlediği üslûb/metod; müellifin, ilmî münâḳaşa ve münâzarada sergilediği âdâb ve diğerleri. Kitabın sadece olumlu yönleri değil, olumsuz yönlerine dâir de bazı hususlar makalede beyan edilmiştir. Bunlar, Hanefî ve Şâfiʿî mezhepleri arasındaki iḫtilafı ortaya koyan bu meselelerin bazılarında, mesele başlıklarının konuyu tam yansıtmaması, alakası olmayan başka mevzûların anlaşılmasına ihtimal vermesi; bazı mevzûlarda, vârid vecihleri ve görüşleri zikretmekle beraber, râcih olanı beyan etmemesi; bazı mevzûlarda zayıf hadislerle istidlâl etmesi.. Büyük şafiî âlimi Ebû İshâk Eş-Şîrâzî ve en önemli kitaplarından birinin tanıtımını içeren bu makale, yazarın ve eserinin özel oluşunu ortaya koymaktadır. Bu ṣitibarla, ilim ehlini, bu kıymetli esere yönlendirmesi bakımından da faydalı olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh, Hılaf, Fıkhî Meseleler, Ebu Hanîfe, Şafiî, Ebu İshâk, eş-Şîrâzî

Destekleyen Kurum

Yalova Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi

Proje Numarası

3

Teşekkür

İlmî çalışmaların neşrinde emek sarfedecek Hocalarıma ve Mes'ullere şimdiden teşekkür eder, Rabbimden ömürlerine bereket vermesini niyaz ederim.

"أبو إسحاق الشيرازي الشافعي وكتابه "النكت في المسائل المختلف فيها بين الشافعي وأبي حنيفة

Öz

الفقه الإسلامي الذي لا ينفصل عن الحياة، ذو مبادئ تحلَّى بها فقهاؤنا الأجلاء وأثروا المكتبة الإسلامية بكتبهم القيمة. ومن أبرز موضوعات علم الفقه علم الاختلاف، وفيه كتاب مهم، هو: المسائل المختلف فيها بين أبي حنيفة والشافعي. لأبي إسحاق الشيرازي الشافعي الذي عاش في أواخر الخلافة العباسية والعهد السلجوقي، وعمل أستاذاً في مدرسة النظامية الشهيرة ببغداد لسنوات عديدة، ثم كمفتٍ لما يقرب من خمسين عامًا، والذي أثنى عليه كبار العلماء أمثال الإمام محيي الدين النووي والسمعاني والصفدي واليافعي بن خليقان والذهبي والإسنوي وغيرهم، والذي يعد من أهم أسماء المذهب الشافعي قد خدم بكتابه "النكت في المسائل المختلف فيها بين الشافعي وأبي حنيفة" الفقه الإسلامي أحسن الخدمة. وهذا الكتاب مهم من عدة نواح. أولها: كون مؤلفه الإمام أبو إسحاق الشيرازي (ت.476/1083)، الذي تتلمذ على أيدي كبار العلماء مثل القاضي أبو محمد البيضاوي وأحمد بن محمد الخوارزمي البرقاني والحسن بن أبي بكر البزاز والقاضي أبو الطيب الطبري والكرخي؛ ودرس على يديه أجلّاء منهم الخطيب البغدادي وسليمان بن خلف الباجي وأبو القاسم الخرقي. ويعتبر الشيرازي حجة في عصره ويقصده كثير من أهل العلم لطلب العلم. ثانيها: كونه كتابًا في الفقه المقارن الذي يعدُّ مُهمًّا من حيث إعطائه لنا فكرة عن تطور علم الفقه ليكون منهاجًا في مسائلنا المعاصرة. ثالثها: كون هذا المؤلَّفِ ذو قيمة كبيرة، حيث إن أحد مخطوطاته يرجع تاريخها إلى عشر سنوات قبل وفاة المؤلِّف نفسه. رابعها: احتواؤه على مسائل مهمة اختلف فيها اثنان من كبار الأئمة المجتهدين - أبو حنيفة النعمان بن ثابت ومحمد بن إدريس الشافعي -. وخامسها: كون محتواه وأسلوبه وأدلته ومناهجه واستنباطاته وميزاته الأخرى ذات طبيعة يمكن أن تشكل أساسًا للقضايا الفقهية المعاصرة. وكذلك هذا الكتاب بكل هذه الميزات يحث الدارسين إلى طلب هذا العلم - علم الخلاف -. وبجانب هذه المزايا المذكورة فقد حصلنا على النسخ الأصلية، ومن ثم قمنا بتحقيقها لإخراج الكتاب وتقديمه على الوجه الأصح والأقرب إلى أصله. فهذه المقالة تتضمن التعريف بأجودِ نسخة موجودة في مكتبة أحمد الثالث بإسطنبول، والنسخة الموجودة في مكتبة بولاية بوسطن في الولايات المتحدة الأمريكية، والنسخة الثانية التي حصلت عليها على شكل ميكروفلم من مكتبة جامعة أم القرى بمكة المكرمة. ولقد قابلنا النسخ المخطوطة وحققنا الجزء الأول من هذا الكتاب، واطلعنا على ميزاته والمآخذ عليه أثناء دراستنا في مرحلة الماجستير الحمد الله. وبخصوص هذه المقالة، فإنها تحتوي على إثبات عنوان الكتاب وصلته بالمؤلِّف، وأنه اختصر كتابه هذا في كتاب ثانٍ أسماه "النكت"، وأن بعضهم أخطأ حين اختلط عليه الأمر فظنهما كتابًا واحدًا، الأسلوب الذي اتبعه المؤلِّف والآداب المتعلقة بالمناقشات والمناظرات العلمية ونحوها، توضيح الجوانب الإيجابية والسلبية كذلك في هذا الكتاب، من بينها كون بعض عناوين المسائل التي توضح الخلاف بين المذهبين الحنفي والشافعي غيرَ متعلق بالموضع تعلقًا مباشرًا، واحتمال فهمٍ مغاير لموضوعات مختلفة، وعدم توضيح الراجح عند ذكر الأقوال والآراء في بعض المسائل، والاستدلال في بعض المسائل بالأحاديث الضعيفة. وهذه المقالة تحتوي تعريفًا بالمؤلف أبي إسحاق الشيرازي وكتابه المذكور. وهذه المقالة التي تسلط الضوء على تميز المؤلِّف والمؤلَّف تفيد أيضا في تشويق العلماء إلى هذا المصنف ومؤلفه.

Anahtar Kelimeler

الشيرازي, الشافعي, أبو حنيفة, المسائل, الخلاف, الفقه

Proje Numarası

3

Abū İsḥāq al-Shīrāzī and His Book «an-Nukat fī al-masāil al-mukḫtalaf fīhā bayna ash-Shāfiʿī wa Abī Hanīfa

Öz

Islamic Fiqh, which is inseparable from life, has a foundation enriched with the precious books of our jurists, which are valuable enough to constitute a proof. The most active section of the science of Fiqh is issues in which a dispute occurred between Abū Ḥanīfa and al- al-Shāfiʿī. Abū Isḥāq al-Shīrāzī al-Shāfiʿī, who lived at the end of the three ʿAbbāsid caliphs and the Seljuk era, worked as a professor at the famous al-Niẓāmiyya madrasa in Baghdad for many years, then as a mufti for nearly fifty years, and was praised by senior scholars such as Imām Muḥyiddin al-Nawawī, al-Samʿānī, al-Safadī, al-Yāfi’ī Khallikān, Al-Dhahabī and Al-Asnawӯ, which is considered one of the most important names of the Shāfiʿī school of thought, has served Islamic jurisprudence with his book “Jokes in the Matters in Disagreement Between Shāfiʿī and Abū Ḥanīfa.” This book is important in many ways. One of the most important features is that he took lessons from great scholars such as Qāḍī Abū Muḥammed Baydāwī, Aḥmed b. Muḥammed al-Khwārizmī al-Burḳānī, al-Ḥasan b. Abū Bakr al-Bazzāz, al-Qāḍī Abū'l Ṭayyeb Ṭabarī. He also trained many valuable students such as al-Karkhī, Al-Kḫatib al-Baghdādī, Sulaymān ibn Kḫalaf al-Bājī, Abū’l-Kāsim al-Khraqī. As well, the fact that its author was Imām Abū Isḥāq al-Shīrāzī, who is considered an argument in his time and is intended by many scholars. It is the work of Imām Abū Isḥāq al-Shīrāzī (d.476/1083), one of the leading jurists of the Shāfiʿī sect, from whom many scholars from distant lands wanted to reach and learn from. The second is that it is a book on Comparative Fiqh, which is important in terms of the development of fiqh and shedding light on today's issues. The third, one of the manuscripts belonging to this work is extremely valuable since it was written ten years before the death of the author and it contains important issues on which two of the most eminent imams and scholars differed -Abū Ḥanīfa and al- Shāfiʿī. Fourth, this work contains important issues that two great people, who are among the great mujtahid imams, had their disagreements, -Abū Ḥanīfa al-Nuʿmān ibn Thābit and Muḥammad ibn Idrīs al-Shāfiʿī-. The fifth is the fact that its content, style, evidence, proof, and other features are of a nature that could form the basis of contemporary Fiqh issues. In addition to these mentioned features, our effort to reach and examine the original manuscript copies of the book gave us the opportunity to recognize and introduce the work in the most accurate and reliable way. This article includes the introduction of the most precious manuscript/writing copy that I found in the Ahmed III library in Istanbul, and the second copy that I obtained from the library of the University of Makkah Umm al- Qurā as a microfilm, which is also in the library of the city of Boston, Massachusetts State of the United States. The fact that I did an investigation on the first part of the manuscript by comparing them helped me to know this book better and to have a good understanding of its positive and negative sides. Some other issues mentioned in this article; proof of the title of the book and that it belongs to the author, the author summarized the book in question in a second work called "Al-Nukat" and some made a mistake by perceiving these two works as the same work, the essay also includes the author's style/method of work, which presents the author's creation and literature in scholarly debates and debates. Not only the positive aspects of the book, but also some aspects of the negative aspects are stated in the article. For example, in some of these issues that reveal the conflict between the Ḥanafī and Shāfiʿī sects, the titles of the issues do not fully reflect the subject, making it possible to understand other issues that are not related. At the same time, he did not mention in some cases the likely viewpoint among the viewpoints he mentioned. This article includes the definition of the author Abū Isḥāq al-Shīrāzī al-Shāfiʿī and his book mentioned. This article, which highlights the distinction between the author and his book, is useful in directing scholars to this work and its.

Anahtar Kelimeler

Fiqh, Matters of Disagreement, The Science of Disagreement, Abū Ḥanīfa, Shāfiʿī, Shīrāzī

Proje Numarası

3

Kaynakça

• Abdu’l-Mecîd et-Türkî. Muḳaddimetü’l-maûne fî’l-cedel. Beyrût: Dâru’l-Ġarbi’l-İslâmiyye, 1408/1988.
• Abdu’l-Mecîd et-Türkî. Muḳaddimetü’ş-şerhi’l-Lümaʿ. Beyrût: Dâru’l-Ġarbi’l-İslâmiyye, 1408/1988.
• Abdu’r-Razzâḳ, Zekeriyyâ. el-İmâm eş-Şîrâzî beyne’l-amel ve’s-sülûk. Beyrût: Müesset’ür-Risâle, 1413/1992.
• Aybakan, Bilal. “Şîrâzî Ebû İsḥâk”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 39/184-186.
• Cevherî, İsmâil b. Ḥammâd. es-Ṣıḥâh tâcü’l-lüġa ve ṣıḥâḥu’l-ʿArabiyye. tḥk. Aḥmed Abdulġaffâr Attâr. Beyrût: Dâru’l-ʿİlm li’l-Melâyîn, 2. Basım, 1399/1979.
• Dîb Mestû, Muḥyiddîn. el-Lümeʿ fî usûli’l-fıkh. Dımeşḳ: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib; Beyrût: Dâr İbni Kešîr, 1418/1997.
• Ebû’l-Fidâʾ, el-Melik el-Müeyyid ʿImâduddîn İsmâil. el-Muḫtaṣar fî aḫbâri’l-beşer. Beyrût: Dâru’l-Maʿrife, ts.
• Ebû’l-Ḥasen el-Fârisî, Abdulġâfir b. İsmâil b. Abdulġâfir. el-Münteḫab mine’s-siyâḳ li-târîḫi Nisâbûr. tḥk. Muḥammed Aḥmed Abdulaziz. Beyrût: Dâru’l-Ḳütübü’l-ʿİlmiyye, 1409/1089.
• Ebû İsḥâk, eş-Şîrâzî. Tabakâtü’l-fuḳahâ. tṣḥ. Ḫalîl el-Müleys. Beyrût: Dâru’l-Ḳalem, 1970.
• Ḫatîb, Yâsîn b. Nâṣır. Muḳaddimetü kitâbi’n-nüketi’l-mesâil el-maḥẓûf min uyûni’d-delâil. Beyrût: ʿÂlem’ül-Kütüb, 1418/1998.
• Hîtû, Muḥammed Ḥasen. el-İmâm eş-Şîrâzî ve ârâuhû’l-uṣûliyye. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1400/1980.
• Houtsma, Martinus Theodorus. Mûcezü’l-meʿârifi’l-İslâmiyye. tḥk. İbrâhîm Zekî Ḫurşid. eş-Şâriḳa: Merkez eş-Şâriḳa li’l- ’İbdâʿ ve’l-Fikr, 1418/1998.
• İbnü Asâkir, Ebû’l-Ḳâsım Ali b. el-Ḥasen b. Hibet’üllâh ed-Dımelḳî. Tebyîni keẓibi’l-müfterî fîmâ nüsibe ilâ’l-İmâm Ebî’l-Ḥasen el-Eşʿarî. Beyrût: Dâru’l-Ḳitâbi’l-ʿArabî, 4. Basım, 1411/1991.
• İbnü’l-Cevzî, Cemâleddîn Ebu’l-Ferac Abdurraḥmân b. Ali b. Muḥammed. el-Müntaẓım fî târîḫi’l-mülûk ve’l-ümem. Ḥaydar Âbâd: Dâiretü’l-Meʿârif el-ʿOsmâniyye, 1359.
• İbnü’l-Cevzî, Cemâleddîn Eb’ul-Ferac Abdurraḥmân b. Ali b. Muḥammed. Ṣaffetü’s-saffe. tḥk. İbrâhîm Ramaḍân, Saîd el-Laḥḥâm. Beyrût: Dâru’l-Kütübü’l-ʿİlmiyye, 1409/1989.
• İbnü’l-Ešîr el-Cezerî, İʿzziddîn Ebu’l-Ḥasen Ali b. Ebi’l-Kerîm Muḥammed b. Muḥammed b. Abdulkerîm eş-Şeybânî. el-Kâmil fî’t-târîḥ, Beyrût: Dâru Ṣâdır, ts.
• İbnü’l-Ešîr el-Cezerî, ʿİzziddîn Ebu’l-Ḥasen Ali b. Ebi’l-Kerîm Muḥammed b. Muḥammed b. Abdulkerîm eş-Şeybânî. el-Lübâb fî tehẕîbi’l-ensâb. Beyrût: Dâru Ṣâdır, 1400/1980.
• İbnü Ḫallekân, Ebûl-Abbâs Şemsüddîn Aḥmed b. Muḥammed b. Ebî Bekr. Vefeyâtü’l-eʿyân ve enbâü’z-zemân. tḥk. İḥsân Abbâs. Beyrût: Dâr’u Ṣâdır, ts.
• İbnü Hidâyetüllâh, Ebû Bekr el-Ḥüseynî. Tabakâtü’ş-Şâfiʿiyye. tḥk. ʿÂdil Nüveyhiḍ. Beyrût: Dâru’l-Âfâḳ el-Cedîde, ts.
• İbnü’l-ʿImâd, el-Ḥanbelî Ebû’l-Felâḥ Abdu’l-Ḥay. Şezerâtü’ẕ-ẕeheb. Beyrût: Dâru’l-Kütübü’l-ʿİlmiyye, ts.
• İbnü’l-Ḳâḍî Şehbe, Ebû Bekr Aḥmed b. Muḥammed b. ʿÖmer b. Muḥammed Taḳıyyîddîn ed-Dımeşḳî. Tabakâtü’ş-Şâfiʿiyye. tḥk. el-Ḥâfıẓ Abdu’l-Ḥalîm Ḫân. Beyrût: ʿÂlemü’l-Kütüb, 1407/1987.
• İbnü Kešîr, ʿİmâdü’d-Dîn Ebû’l-Fidâʾ İsmâʾil b. ʿÖmer el-Ḳureşî ed-Dımeşḳî. el-Bidâye ve’n-nihâye. tḥk. Abdullaḥ b. Abdulmuḥsin et-Türkî. el-Ḳâhira: Hicr li’t-Tıbâʿa ve’n-Neşr, 1419/1998.
• İbnü Kešîr, ʿİmâdü’d-Dîn Ebû’l-Fidâʾ İsmâʾil b. ʿÖmer el-Ḳureşî ed-Dımeşḳî. Tabâḳâtü’l-fuḳaḥâ eş-Şâfiî. tḥk. Aḥmed ʿÖmer Ḥâşim. el-Ḳâhira: Mektebetü’s-Šeḳâfe ed-Dîniyye, 1413/1993.
• İbnü-Ḳunfüẓ, Ebû’l-Abbâs Aḥmed b. Ḥasen b. Ali b. el-Ḫatîb. el-Vefeyât. tḥk. ʿÂdil Nüveyhiḍ. Beyrût: Dâru’l-Âfâk el-Cedîde, 4. Basım, 1403/1983.
• İbnü Manẓûr, Ebû’l-Faḍl Cemâleddîn Muḥammed b. Mükrim el-İfrîkî el-Mısrî. Lisânü’l-ʿArab. Beyrût: Dâru Ṣadr, ts.
• İbnü-Neccâr, el-Baġdâdî. el-Müstefâd min ẕeyli târîḥ. tḥk. Mustafa Abdulḳâdir ʿAtâ. Beyrût: Dâru’l-Kütübü’l-ʿİlmiyye, ts.
• İbnü’s-Ṣalâḥ, Ebû ʿAmr Osmân b. Abdurrâḥmân eş-Şehrûzî. Tabâkâtü’l-fukâḥâ eş-Şâfiiyye. thz. Muḥyiddîn Ebû Zekeriyyâ Şeref en-Nevevî. tḥk. Muḥyiddîn Ali b. Necîb. b.y.: Dâru’l-Beşâir el-İslâmiyye, 1424/1992.
• İbnü Taġrî Berdî, Cemâleddîn Ebu’l-Meḥâsin Yusuf el-Etabekî. en-Nücûmu’z-zâhira. Beyrût: Dâru’l-Kütübü’l-ʿİlmiyye, Vizâratü’l-Evḳâf ve’l-İrşâd el-Ḳavmî, ts.
• İbnü’l-Verdî, Zeynüddîn ʿÖmer b. Muẓaffer. et-Târîḥ. en-Necef: el-Matbaa el-Ḥaydariyye, 2. Basım, 1389/1969.
• İsmâil Bâşâ el-Baġdâdî. Hediyyetü’l-ʿârifîn esmâü’l-müellifîn ve âšâri’l-muṣannifîn. Baġdât: Mektebetü’l-müšennâ, 1951.
• İsnevî, Cemâlüddîn Abdurraḥîm. Tabakâtü’ş-Şâfiʿiyye. tḥk. Abdullah el-Cebûrî. Baġdât: İḥyâû’t-Türâš el-İslâmiyye, 1390.
• Ḳâtib Çelebi, Ḥâcî Ḫalîfe Muḥstafa b. Abdullaḥ el-Ḳostantîniyye er-Rûmî. Keşfü’ẓ-ẓunûn ʿan esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1403/1982.
• Keḥḥâle, Ömer b. Rıḍâ. Muʿcemu’l-müellifîn terâcim muṣannifî el-kütübü’l-ʿArabiyye. Beyrût: Müessetü’r-Risâle, 1414/1993, Baġdât: Mektebetü’l-Müšennâ, ts.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ, Muḥyiddîn b. Şeref. el-Mecmûʿ fî şerhi’l-Müheẕẕeb. tḥk. Muḥammed Necîb el-Mutîʿî. b.y.: Dâru’t-Türâši’l-ʿArabî, 1415/1995.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ, Muḥyiddîn b. Şeref. Tehzîbü’l-esmâʾ. Beyrût: Dârü’l-Kütübü’l-ʿİlmiyye, ts.
• Peker Semra, İlzâmât İbn-i Ḥazm ez-Ẕâhiriyye li’l-fuḳahâ min ḫılâli kitâbihî el-muḥallâ _min kitâbi’l-cihâd ilâ nihâyet kitâbi’l-ikrâh. Mekke: Ümme’l-Ḳurâ Üniversitesi Şerîat Fakültesi, Doktora Tezi, 1436/2013.
• Ṣafedî, Ṣalâḥuddîn Ḫalîl b. Ebîk. el-Vâfî bi’l-vefeyât. Fisbâdin: Franz Şıtâmir. 1394/1974.
• Semʿânî, Abdulkerîm b. Muḥammed b. Manṣûr et-Temîmî Ebû Saʿd. el-Ensâb. tḥk. Abdurraḥman b. Yahyâ el-Muallimî. Ḥaydâr Âbâd: Meclis Dâirei’l-Meʿârif el-ʿOsmâniyye, 1431.
• Serim, Fatma. Ebû İshâk eş-Şîrâzî’nin Hayatı ve en-Nüket İsimli Eseri. İKDAM Eğitim Derneği, Lisansüstü Seminer, 30.11.2019.
• Serkîs, Yusuf İlyâs. Muʿcemu’l-matbûâti’l-Arabiyye ve’l-muʿarraba. el-Ḳâhira: Mektebetü’s-Šeḳâfeti’d-Dîniyye, ts.
• Sübkî, Tâcüddîn Ebû Naṣr Abdulvahhâb b. Ali b. Abdulkâfî. Tabakâtü’ş-Şâfiʿiyye el-Ḳübrâ. thk. Maḥmûd Muḥammed et-Tanâḥ. el-Ḳâhira: Hicr li’t-Tıbâa ve’n-Neşr, 2. Basım, 1413/1992.
• Taşköprüzâde, Aḥmed b. Mustafa. Miftâhu’s-seâde. Beyrût: Dâru’l-Kütübü’l-ʿİlmiyye, ts.
• Umeyrî, Ali b. Abdulʿazîz b. Ali. Şerhu’l-lumeʿ fî usûlü’l-fıkh. Büreyde: Dâru’l-Buhârî, 1407/1987.
• Varol, Mehmet Câfer. “Ebû İshâk eş-Şîrâzî’nin Zühd Hayatı”. Tasavvuf, İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 47 (2021), 359-381.
• Yâfʿî, Ebû Aḥmed Abdullah b. Esʿad b. Ali Süleymân el-Yemenî el-Mekkî. Mirʾâtü’l-cinân ve ʿıbretü’l-yakaẓân fî maʿrifeti mâ yüʿteberu min ḥavâdi’z-zemân. el-Ḳâhira: Dâru’l-Kitâbu’l-ʿArabî, 2. Basım, 1413/1993.
• Yâkût el-Ḥamevî, Şihâbuddîn Ebû Abdillah er-Rûmî el-Baġdâdî. Muʿcemu’l-büldân. Beyrût: Dâru Ṣâdır, 1404/1984.
• Ẕehebî Şemsüddîn Ebû Abdillâḥ Muḥammed b. Aḥmed b. Osmân. Siyeru aʿlâmi’n-nübelâʾ. tḥk. Şuʿayb el-Arnaût. Beyrût: Müessetü’r-Risâle, 11. Basım, 1419/1998.
• Ẕehebî Şemsüddîn Ebû Abdillâḥ Muḥammed b. Aḥmed b. ʿOsmân. Târîḥü’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâîr ve’l-ʿaʿlâm. tḥk. Abdusselam et-Tedmîrî. Beyrût: Dâru’l-Kitâbi’l-ʿArabî, 2. Basım, 1415/1994.
• Ẕehebî Şemsüddîn Ebû Abdillâḥ Muḥammed b. Aḥmed b. Osmân. el-Ma’în fî tabakât’il-muḥaddišîn. tḥk. Hümâm Abdurraḥîm Saîd. Ammân: Cerâ’l-Furḳân, 1404/1984.
• Ẕehebî Şemsüddîn Ebû Abdillâḥ Muḥammed b. Aḥmed b. ʿOsmân. el-ʿİber fî ḫaber men ġabera. tḥk. Fuʾâd Seyyid. el-Küveyt: et-Türâš el-ʿArâbî, Vizâretü’l-A’lâm fî Küveyt, 2. Basım, 1984.
• Zerkeşî, Bedrüddîn Muḥammed b. Bahadır b. Abdullah. el-Bahru’l-muḥîd fî usûli’l-fıkh. el-Küveyt: Vizâretü’l-Evḳâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 2. Basım, 1413/1992.
• Ziriklî, Ḫayruddîn. el-Aʿlâm. Beyrût: Dâru’l-ʿİlm, lil-Melâyîn, 6. Basım, 1984.