The Criticisims of Samîn al-Halabî against to Raghib in terms of Gharib al-Qur’an’s Method

Yıl 2017, Sayı: 48, 55 - 84, 31.12.2017

Burhan Sümertaş

https://doi.org/10.29288/ilted.334566

Öz

This article is the product of a comparative study of two Qur’anic dictionaries. The first one is

the work of Raghib al-Isfahani titled al-Mufradat. The other is the work titled Umdah al-huffaz by

Samîn al-Halabî who lived after more than two centuries later from Raghib. Samîn wrote Umdah

al-huffaz in order to complete the deficiencies in al-Mufradat and similar works on gharib al-

Qur’an. The author criticized many linguists in his work. Undoubtedly, the most-exposed to his

criticism in Umdah al-huffaz is Raghib. The aim is not to try to make one of the authors right, the

other unjust. On the contrary, this article examines the criticisms of Samîn in terms of gharib al-

Qur’an.

Anahtar Kelimeler

Samîn, Raghib, gharib al-Qur’an, criticism, dictonary

Semîn el-Halebî’nin Garîbü’l-Kur’ân Tekniği Açısından Râgıb’ı Eleştirisi

Öz

Bu makale, iki Kur’an sözlüğü hakkında mukayeseli bir araştırmanın ürünüdür. İlki, Râgıb elİsfahânî’nin

el-Müfredât adlı eseridir. Diğeri ise Râgıb’dan iki yüzyılı aşkın bir zaman sonra

yaşayan Semîn el-Halebî’nin Umdetü’l-huffâz adlı eseridir. Semîn, Umdetü’l-huffâz’ı el-Müfredât

ve benzeri garîbü’l-Kur’ân eserlerindeki eksiklikleri tamamlamak amacıyla yazmıştır. Müellif Umdetü’l-

huffâz’da pek çok dil bilginine eleştiriler yöneltmektedir. Onun eleştirilerine en çok maruz

kalan hiç şüphesiz Râgıb’dır. Makalede Semîn’in eleştirileri hem üslup açısından hem de konuları

açısından incelenmiştir. Amaç müelliflerden birini haklı, diğerini haksız çıkarmak değildir. Aksine

makalede Semîn’in eleştirileri garîbü’l-Kur’ân metodu açısından ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Semîn, Râgıb, eleştiri, garîbü’l-Kur’ân, sözlük

Kaynakça

• Arslan, Mehmet Nafi. “es-Semîn el-Halebî’nin ed-Durru’l-Masûn Adlı Eserinde Merfû‘ât İle İlgili Tartışmalar”. Doktora Tezi, Dicle Üniversitesi, 2016.
• Âsım Efendi, Ebü’l-Kemâl (ö. 1236/1820). el-Okyanûs fî Tercemeti’l-Kāmûs. 4 cilt. y.y., t.y.
• Aslan, Şükrü. “es-Semîn ve Garîbü’l-Kur’ân’daki Metodu I”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. sy. 11 (1993): 111-121.
• Aslan, Şükrü. “es-Semîn ve Garîbü’l-Kur’ân’daki Metodu II”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. sy: 12 (1995): 49-79.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâil b. İbrâhim (ö. 256/869). el-Câmi‘u’l-müsnedü’s-sahîhu’lmuhtasar min umûri rasûlillâhi ve sünenihî ve eyyâmihî. thk. Şuayb el-Arnaût-Adil Mürşid. 5 cilt. Dımaşk: er-Risâletü’l-âlemiyye, 2011.
• Cevherî, İsmâîl b. Hammâd (ö. 400/1009). es-Sıhâh: Tâcu’l-luga ve sıhâhu’l-Arabiyye. thk. Ahmed Abdulgafûr Attâr. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-‘ilm li’l-melâyîn, 1990.
• Erzincan, Tuğba. “Mihrap”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30: 30-37. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
• Fîrûzâbâdî, Mecduddîn Muhammed b. Ya‘kūb (ö. 817/1414). el-Kāmûsü’l-muhît. 4 cilt. Beyrut: el-Müessesetü’l-Arabiyye, 1952.
• Halîl b. Ahmed, Ebû Abdirrahman el-Ferâhîdî (ö. 175/791). Kitâbü’l-ayn (Müretteben alâ hurûfi’l-mu‘cem. thk. Abdulhamid Hindâvî. 4 cilt. Beyrût: Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 2003.
• Herevî, Ebû Ubeyd Ahmed b. Muhammed b. Muhammed (ö.401/1011). Kitâbü’l-garîbeyn fî’l-Kur’ân ve’l-hadîs. thk. Ahmed Ferîd el-Mezîdî. Riyad: 1999.
• Humeyyis, Muhammed b. Abdurrahmân. “et-Tenbîhât ale’t-Te’vîlât fî Kitâbi’l-Müfradât li’r-Râgıb el-İsfahânî”. Mecelletü Külliyyeti Usûliddîn Câmi‘atü’l-İmâm Muhammed b. Su‘ûd. 22 (1414/1993), 15-41.
• Humeyyis, Muhammed b. Abdurrahmân. “er-Râgıb el-İsfahânî’nin el-Müfredât’ındaki Bazı Te’villere Eleştirel Bir Yaklaşım”. trc. Hasan Keskin. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 8/1 (Haziran 2003): 399-416.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir (ö. 1973). Tefsîru’t-tahrîr ve’t-tenvîr. 30 cilt. Tunus: Dâru sühnûn, 1997.
• İbn Enbârî, Muhammed b. Kāsım (ö. 323/940). Kitâbü’l-ezdâd. Leiden: 1881.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fadl Cemâluddîn Muhammed b. Mükerrem el-İfrîkī el-Mısrî (ö. 711/1311). Lisânü’l-Arab. 55 cilt. Kahire: Dâru’l-me‘ârif, t.y.
• Kara, Ömer. Kur’ân’ın Anlaşılmasında Yakınanlamlılık ve Nüans/Rağıb el-İsfahânî Örneği. Van: Bilge Adamlar, 2009.
• Kara, Ömer. “el-Müfredât”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31: 504-505. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Kara, Ömer. “Râgıb el-İsfahânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34: 398-401. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Kara, Ömer. “Meşhur Ama Az Tanınan Çok Yönlü Bir İlim Adamı: Râgıb el-İsfahânî”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 38, (2012): 101-146.
• Kara, Ömer. “Râğıb el-İsfahânî’nin İlmî Mirası”. ilted: İlahiyat Tetkikleri Dergisi. 44 (2015), 9-66.
• Kara, Ömer.“Râğıb’ın Müfredât’ında Furûk Malzemeleri: Sunum Şekilleri ve Tespit Metotları”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 5 (23), 2012, 317-340.
• Kara, Ömer. “Arap Dilbilimindeki ‘Terâdüf ’ Olgusunun ‘Furûk’ Paralelinde Tarihsel Süreci ve Arkaplanı –el-Furûku’l-Luğaviyye’ye Giriş (I)-”. Ekev Akademi Dergisi 7, sy. 14 (Erzurum 2003): 197-220.
• Kara, Ömer. “Arap Dilbilimindeki ‘Terâdüf ’ Literatürünün ‘Furûk’ Paralelinde Tespit ve Tahlili –el-Furûku’l-Luğaviyye’ye Giriş (II)-”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 47, sy: 2 (Ankara 2004): 219-253
• Kara, Ömer. “Arap Dilbilimindeki ‘Terâdüf ’ ve ‘Furûk’ Argümanlarının Mukayeseli Tahlili –el-Furûku’l-Luğaviyye’ye Giriş (III)-”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 4, sy: 4 (Samsun 2004): 117-146.
• Karagöz, Mustafa. “Dilbilimsel Tefsir ve Kur’ân’ı Anlamaya Katkısı (Hicri İlk Üç Asır)”. Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi, 2009.
• Kayapınar, Durmuş Ali. “Me‘âni’l-Kurân ile İ‘râbü’l-Kur’ân’ların Karşılaştırılması”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 4, (1991): 95-112.
• Kılıç, Hulusi. “Cevherî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7: 459. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Kılıç, Hulusi. "Furûk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13: 222-223. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Muhaymîd, Muhammed b. Hamed. Garîbü’l-Kur’ân beyne kitâbeyi’l-Müfredât li’r-Râgıb el-İsfahânî ve Umdeti’l-huffâz li’s-Semîn el-Halebî. Riyad: Câmi‘atü Melik Su‘ûd, 1436/2015.
• Müslim b. el-Haccâc, Ebü’l-Huseyn el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî (ö. 261/875). Sahîh. 5 cilt. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkī. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, t.y.
• Râgıb el-İsfahânî (ö. 502/1108). el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. thk. Safvân Adnân Dâvûdî. Dımaşk: Dâru’l-kalem, 1997.
• Râgıb el-İsfahânî. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Halîl Aytânî. Beyrût: Dâru’lma‘rife, 2010.
• Râgıb el-İsfahânî. Câmi‘u’t-tefâsîr. thk. Ahmed Hasan Ferhât. Dâru’t-da‘ve, Kuveyt: 1984.
• Sâmi, Şemseddin. Kāmûs-ı Türkî. Dersâdet: 1317/1899.
• Semîn el-Halebî, Ahmed b. Yûsuf (ö. 756/1355). Umdetü’l-huffâz fî tefsîri eşrefi’l-elfâz. 4 cilt. thk. Muhammed Tüncî. Beyrut: Âlemü’l-kütüb, 1993.
• Semîn el-Halebî, Ahmed b. Yûsuf. Dürrü’l-masûn fî Ulûmi’l-kitâbi’l-meknûn. 11 cilt. thk. Ahmed Muhammed el-Harrât. Dımaşk: Dâru’l-kalem, t.y.
• Sicistânî, Ebû Bekr Muhammed b. Uzeyz (330/941). Garîbü’l-Kur’ân/Nüzhetü’l-kulûb. y.y.: Mektebetü Muhammed Ali Sabîh ve Evlâdüh, 1963.
• Uzun, Nihat. İslam Tefsir Geleneğinde Muhalefet ve Eleştiri: Şihâbuddîn el-Hafâcî’nin el-Beydâvî’ye Eleştirileri. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
• ez-Zeydî, Kâsıd Yâsir. “Min Evhâmi’r-Râgıb fî Mu‘cemihî: Müfredâtü Elfâzi’l-Kur’ân”, Mecelletü Âdâbi’r-Râfidîn, 23: 34-67, Musul, 1992.