A Contrubition from Outside to the Field of New Ilm al-Kalam: Milasli Ismail Hakki’s Views

Yıl 2018, Sayı: 49, 105 - 130, 30.06.2018

Resul Öztürk

https://doi.org/10.29288/ilted.412045

Öz

Since
the end of the 19^th century, especially in Kalam, innovations in
various fields of Islamic thought have been
looked for. Discussions about the method and contents of the Kalam have made
the necessity of this renewal of the Kalam. Some translations from Western
languages and some works contain information contrary to Islam. As a
result, Islam has to be re-expressed. For this
purpose, it is inevitable to use a new language and method and to benefit from
the possibilities of philosophy in this field.
The Kalam had to rely on the new philosophy and its
methods in order to be able to repel the attacks directed at the religious
belief. Therefore, “New Kalam” movement was born and İzmirli İsmail Hakkı was
the pioneer of this movement. In this approach, many topics such as
religious-state relations, secularism, human rights, women's issues, racism,
alienation, international security crisis, colonialism, hunger, belief and
freedom of thought, which are all discussed in today's world, have entered into
the scope of Kalam.

 The fact
that Kalam is a science based on human interpretation proves that everyone it
is open to everyone who has the quality. In this context, it is worth noting
that Milaslı Ismail Hakkı, who was a medical doctor, finds this courage in
himself and responds by writing a book to the questions of the Anglican Church.
His work is important for showing different approaches. He has demonstrated a Koranic approach
without using classical Kalam sources. The relationship between faith and
religion, approach to different religions and the importance that Islam gives
rise to science are the main themes of his. It is especially worthwhile
of him to study the wisdom of worship, psychological and moral dimensions.

Anahtar Kelimeler

Kalam, New Kalam, Milaslı İsmail Hakkı, Koran, human, innate (natural disposition)

A Contrubition from Outside to the Field of New Ilm al-Kalam: Milasli Ismail Hakki’s Views

Öz

Yeni İlm-i Kelâm’a Alan Dışı Bir Katkı: Milaslı İsmail Hakkı’nın Görüşleri

XIX. yüzyılın sonlarından itibaren, başta Kelâm olmak üzere
İslâm düşüncesinin çeşitli alanlarında
yenilik arayışlarına gidilmiştir. Kelâm ilminin metot ve içeriği hakkındaki
tartışmalar bu ilmin yenilenmesindeki gerekliliği iyice belirginleştirmiştir. Batı
dillerinden yapılan bazı tercümeler ve bu tercümeler paralelinde yazılan
eserlerin İslâm’a zıt bilgiler içermesinin sonucu olarak, İslâm’ı yeniden ifade
etmenin gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Bu amaçla yeni bir dil ve metot
kullanmak ve bu alanda felsefenin imkânlarından istifade etmek kaçınılmaz
olmuştur. Kelâm ilminin dine yöneltilen saldırıları püskürtülebilmesi için yeni
felsefeden ve onun metotlarından istifade etmesi gerekli idi. Böylece
öncülüğünü İzmirli İsmail Hakkı’nın yaptığı “Yeni İlm-i Kelâm” hareketi
doğmuştur. Bu yaklaşımda Kelâm’ın
konularına günümüz dünyasında tartışılan din-devlet ilişkileri, sekülerizm,
insan hakları, kadın sorunu, ırkçılık, sömürgecilik, açlık, inanç ve düşünce
hürriyeti gibi pek çok konu girmiştir.

Kelâmın insan yorumuna dayanan bir ilim olması bu ilmin
yorumunun donanım sahibi herkese açık olduğunu göstermektedir. Bu bağlamda
tabip olan Milaslı İsmail Hakkı’nın kendisinde bu cesareti bulması ve Anglikan
Kilisesinin sorularına bir kitap yazarak cevap vermesi kayda değerdir. Onun
eseri farklı yaklaşımlar göstermesi bakımından önemlidir. O, Klasik Kelâm
kaynaklarını kullanmadan Kur’an merkezli bir yaklaşım sergilemiştir. İslâm’ın
fıtriliği, iman-amel ilişkisi, farklı dinlere yaklaşım ve İslâm’ın ilme verdiği
önem onun temel konularındandır. Özellikle
ibadetlerin
hikmetleri, psikolojik ve ahlaki boyutlarını incelemesi kayda değerdir.

Anahtar Kelimeler

Milaslı İsmail Hakkı, Kelâm, Yeni İlm-i Kelâm, Kur’an, insan

Kaynakça

• Abduh, Muhammed. Tevhid Risalesi [Tawheed Booklet]. Translated by Sabri Hizmetli. Ankara: Fecr Pub., 1986.
• Abdulaziz, Çaviş. Anglikan Kilisesine Cevap [Answer to the Anglican Church]. Translated by Mehmet Akif. Ed. Süleyman Ateş. Ankara Directorate of Religious Affairs Pub., 1979.
• Akçay, Yusuf. “Osmanlı Dönemi Alfabe Tartışmaları Bağlamında Dr. İsmail Hakkı Bey ve Islah-ı Huruf Cemiyeti” [Dr. İsmail Hakkı Bey and the Islah al-Huruf Association within the Scope of Alphabet Discussions in Ottoman Period]. Uluslarası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi (Erzurum 25-27 Nisan 2007) [International Turkish Language and Literature Congress (Erzurum 25-27 April 2007)] [paper not published yet].
• Akman, Zekeriya. “Anglikan Kilisesi’nin Meşihat Kurumuna Soruları ve Bunlara Verilen Cevaplar” [The Questions of the Anglican Church to the Mashihat Institute and Answers Given to Them]. Hikmet Yurdu 6/11 (January-June 2013/1): 357-377.
• Altıntaş, Ramazan. “Sosyal Kelâm’a Giriş: M. Şerafeddin Yaltkaya Örneği” [Introduction to Social Kalam: M. Şerafeddin Yaltkaya Sample]. Kelâmın İşlevselliği ve Günümüz Kelâm Problemleri [The Functionality of Kalam and Contemporary Kalam Problems]. 129-149. İzmir: İzmir İlahiyat Foundation Pub., 2000.
• Altıntaş, Ramazan. “Yeni Bir Kelâm: Vahîdüddîn Hân Örneği” [A New Kalam: Vahîdüddîn Hân Sample]. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi [Cumhuriyet University Faculty of Theology Journal] 7/1 (Sivas 2003): 101-128.
• Aslan, Taner. “İkinci Meşrutiyet Düşüncesinin Cumhuriyete Tesirleri” [The Influences of Second Constitutionalism to the Republic]. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi [Dumlupınar University Social Sciences Journal] 21 (August 2008): 345-378.
• Baloğlu, Adnan Bülent. “Sebilürreşâd Dergisinde Yeni İlm-i Kelâm Tartışmaları” [The New Ilm al-Kalam Discussions in Sebilurresad Journal]. İzmirli İsmail Hakkı Sempozyumu (24-25 Kasım 1995) [İzmirli İsmail Hakkı Symposium (24-25 November 1995)]. Prep. Mehmet Şeker – Adnan Bülent Baloğlu. 265-312. Ankara: TDV Pub., 1996.
• Bulut, İsmail. Nübüvvete Çağdaş Bir Yaklaşım –Muhammed Ferid Vecdi- [A Contemporary Approach to Prophecy –Muhammed Ferid Vecdi-]. Ankara: Berikan Pub., 2016.
• Çatalbaş, Resul. “Anglikan (İngiliz) Misyoner Teşkilatlar” [Anglican (English) Missionary Associations]. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi [Bozok University Faculty of Theology Journal] 2/2 (2012): 121-138.
• Çatalbaş, Resul. “Milaslı Dr. İsmail Hakkı’nın Hayatı, Eserleri ve İslâm ile İlgili Görüşleri” [Milaslı Dr. İsmail Hakkı’s Life, Works and Views on Islam]. Artuklu Akademi / Journal of Artuklu Academia 1 (2014): 99-129.
• Çelebi, İlyas. “Kelâm İlminin Yeniden İnşasında İlke ve İçerik Sorunları” [Principle and Context Problems in the Reconstruction of the Science of Kalam]. Kelâm’ın İşlevselliği ve Günümüz Kelâm Problemleri [The Functionality of Kalam and Contemporary Kalam Problems]. 87-99. İzmir: İzmir Foundation of Theology Pub., 2000.
• Demir, Şehmus. Kur’an’ın Temel Hedefi [The Primary Objective of Quran]. Ankara: Fecr Pub., 2009.
• Demirci, Kürşat. “Hıristiyanlık” [Christianity]. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi [Turkish Religious Foundation Islam Encyclopedia]. 17: 328-340. İstanbul: TDV Pub., 1998.
• Demirci, Muhsin. Kur’an’ın Ana Konuları [Main Topics of Quran]. İstanbul: İFAV Pub., 2012.
• Eroğlu, Muhammed. “Abdülaziz Çaviş” [Abdülaziz Çaviş]. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi [Turkish Religious Foundation Islam Encyclopedia]. 1: 187-188. İstanbul: TDV Pub., 1988.
• Gölcük, Şerafettin. Kelâm Tarihi [The History of Kalam]. Konya: Esra Pub., 1992.
• Harpûtî, Abdüllatif. Kelâm Tarihi [The History of Kalam]. Ed. Muammer Esen. Ankara: Ankara School Pub., 2005.
• İbn Manzûr. Lisânu’l-Arab [Lisan al-Arab]. Beyrut, ts.
• İzmirli İsmail Hakkı. Yeni İlm-i Kelâm [The New Ilm al-Kalam]. Ankara: Umran Pub., 1981.
• İzmirli İsmail Hakkı. Muhassalu’l-Kelâm [Muhassal al-Kalam]. İstanbul: Evkâf-ı İslâmîye Pub., 1336.
• İzmirli İsmail Hakkı. el-Cevabu’s-Sedid fi Beyan-i Dini’t-Tevhid [al-Cevab as-Saded fi-Beyani Deen at-Tawheed]. Ankara: Ali Şükrü Pub., 1339.
• İzmirli İsmail Hakkı. İslâm’da Felsefe Akımları [Philosophical Currents in Islam]. Ed. N. Ahmet Özalp. İstanbul: Kitabevi Pub., 1997.
• Kanlıdere, Ahmet. “Musa Carullah” [Musa Carullah]. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi [Turkish Religious Foundation Islam Encyclopedia]. 31: 214-216. İstanbul: TDV Pub., 2006.
• Karaağaç, Hilmi. Hasan Hanefi’nin Kelâm İlmini Yenileme Projesi [Hasan Hanefi’s Project of Renewing the Science of Kalam]. Doctoral Thesis, Ankara University, 2008.
• Kara Hisar Meb’usu Muhammed Kamil. “İlm-i Kelâm Tarihi” [The History of Ilm al-Kalam]. İslâm Mecmuası [İslam Journal] 4/51 (İstanbul 1332): 1013-1016.
• Macit, Nadim. “Cumhuriyet Döneminde Kelâm İlmi ve Yöntem Sorunu” [The Science of Kalam in the Republic Period and Scientific Method Problem]. İslâmî İlimlerde Metodoloji / Usûl Meselesi I [Methodology/Procedure Issue in Islamic Sciences I]. 273-333. İstanbul: Ensar Pub., 2005.
• Mehmed Vehbi Efendi. el-Akâidü’l-Hayriyye [al-Akaid al-Hayriyyah]. İstanbul: Ahmed Kâmil Pub., 1340-1343.
• Milaslı İsmail Hakkı. Hakikat-i İslâm [Haqiqat al-Islam]. İstanbul: Hilal Pub., 1341.
• Milaslı İsmail Hakkı. İslâm Dininde Etlerin Tezkiyesi [The References of the Meats in Islam]. İstanbul: Ahmet Sait Pub., 1933.
• Milaslı İsmail Hakkı. “Aksekili Ahmet Hamdi Efendi’nin ‘Dini Dersler’ Kitabı Mühim Bir Eksiğimizin İtmamına Doğru Büyük Bir Hatve” [Aksekili Ahmet Hamdi Efendi’s Book Called ‘Religious Courses’ is a Big Step to Complete a Great Lacking of us]. Sebilurreşad 17/442 (September 1335): 219-221.
• Nayed, Aref Ali. “İkbal ve Kelâm İlminin Yeniden İnşası” [Ikbal and the Reconstruction of the Science of Kalam]. Uluslararası Muhammed
• İkbal Sempozyumu Bildirileri (İstanbul, 1-2 Aralık 1995) [International Muhammed İkbal Symposium Papers (İstanbul, 1-2 December 1995)]. 197-201. İstanbul: İ.B.B. Office of Cultural Affairs Pub., 1997.
• Özervarlı, M. Sait. Kelâmda Yenilik Arayışları (XIX. Yüzyıl Sonu -XX. Yüzyıl Başı) [Search for Renewal in Kalam (Late 19th Century – Earyl 20th Century)]. İstanbul: İSAM Pub., 1998.
• Özervarlı, M. Sait. “Osmanlı Kelâm Geleneğinden Nasıl Yararlanabiliriz” [How Can We Benefit from Ottoman Kalam Tradition?]. Dünden Bugüne Osmanlı Araştırmaları, Tespitler – Problemler - Teklifler [Ottoman Researches from Past to Present, Determinations-Problems-Suggestions]. İstanbul: İSAM Pub., 2007.
• Özervarlı, M. Sait. “Son Dönem Osmanlı Düşüncesinde Arayışlar: Mehmed Şerafeddin’in İctimaî İlm-i Kelâmı” [Searches in Late Ottoman Ideology: Mehmed Şerafeddin’s Conventional Science of Kalam]. İslâm Araştırmaları Dergisi [Islamic Researches Journal] 3 (1999): 157-170.
• Özervarlı, M. Sait. “Osmanlıların Son Dönemindeki Batılılaşma Hareketinin İslâm Düşüncesinde Yenilik Çabalarına Tesiri” [The Influence of Westernization Movement in Late Ottoman Period to the Efforts of Renewal in Islamic Thought]. Osmanlı Dünyasında Bilim ve Eğitim: Milletlerarası Kongresi (12-15 Nisan 1999) [Science and Education in Ottoman World: International Congress (12-15 April 1999)]. Der. Hidayet Yavuz Nuhoğlu. 663-673. İstanbul: IRCICA, 2001.
• Öztürk, Resul. Yeni İlm-i Kelâm Hareketi ve Mehmed Vehbi Efendi [The New Ilm al-Kalam Movement and Mehmed Vehbi Efendi]. Erzurum: Eğitim Yayınevi, 2014.
• Sinanoğlu, Mustafa. “Türkiye’de Son Dönem Kelâm Çalışmaları: Gelenek ve Modernite Arasında Bir Arayış” [Recent Kalam Studies in Turkey: A Search between Tradition and Modernity]. Modern Dönemde Dinî İlimlerin Temel Meseleleri İlmî Toplantı (14-17 Nisan 2005) [The Fundamental Topics of Religious Sciences in Modern Times Scientific Meeting (14-17 April 2005)]. 115-140. İstanbul: İSAM Yayınları, 2007.
• Şen, Ercan. “Milaslı İsmail Hakkı’nın (1870-1938) Kur’an Tercümesine Dair Bir Risalesi: Kur’an Tercüme Edilebilir mi ve Yeni Vadîde Fatiha Tercüme ve Tefsiri” [Milaslı İsmail Hakkı’s (1870-1938) Booklet on the Translation of Quran: Can Quran be translated? And in the New Area Translation and Tafsir of Surat al-Fatihah]. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi [Gaziosmanpaşa University Journal of Theology Faculty] 1/2 (2013): 261-286.
• Topaloğlu, Bekir. Kelâm İlmi Giriş [Introduction to the Science of Kalam]. İstanbul: Damla Yayınları, 2013.
• Topaloğlu, Bekir. Kelâm Araştırmaları Üzerine Düşünceler [Opinions upon Kalam Researches]. İstanbul: İFAV Yayınları, 2004.