Abul Hasan al-Lahmî and His Significance in the Malikî Sect

Yıl 2018, Sayı: 50, 219 - 241, 31.12.2018

Hafsa Kesgin

https://doi.org/10.29288/ilted.450996

Cited By: 1

Öz

The Maliki Sect emerged in result of Imam Malik (d. 179/795) and his
students’ fiqhi (Islamic jurisprudential) activities split into various schools
such as Egypt, Kairawan, Madina, Andalus, and Iraq due to either geographical
or methodological reasons. Each school has its own tradition, and there are the
names and knowledge circles that were influential in the formation and
establishment of these traditions. There were many Maliki faqihs (Islamic
jurisprudent) who were influential in founding and establishing the Kairawan
school. Sahnun ibn Said (d. 240/854), the prominent figure in the whole sect,
was actually the representative of the Kairawan school, and al-Mudawwanah
al-Kubra penned by him is the main reference resource of that school. The
publication activities in the school were mostly based on el-Mudawwanah, and a
lot of glosses have been penned about that text. Ebul Hasan al-Lahmi, the
subject of article, and his students were influential during the establishment
process of this school. The piece entitled Tabsira, in which Lahmi authored his
knowledge accumulation, was also a gloss on el-Mudawwanah. In this study,
Lahmi’s life, scientific personality, publications, and significance during the
foundation process of Maliki school are analyzed.

Anahtar Kelimeler

Fiqh (jurisprudence), Maliki Sect, Kairawan, Ebul Hasan al-Lahmî, et-Tabsira

Ebü’l-Hasan el-Lahmî ve Mâlikî Mezhebindeki Yeri

Öz

İmam Mâlik (ö. 179/795) ve
öğrencilerinin fıkhi faaliyetleri sonucu ortaya çıkan Mâlikî Mezhebi kendi
içinde gerek coğrafik gerekse de metodolojik nedenlere bağlı olarak Mısır,
Kayravân, Medîne, Endülüs ve Irak gibi farklı ekollere ayrılmıştır. Her ekolün kendine
göre geleneği, bu geleneğin tesis ve teşekkülünde etkili olan isimler ve ilim
halkaları söz konusudur. Kayravân ekolünün tesis edilmesinde ve temellerinin
atılmasında öne çıkan birçok Malikî fakîhi bulunmaktadır. Genel olarak Mâlikî
Mezhebi’nin tamamında ön plandaki isim olan Sahnûn b. Saîd (ö. 240/854) esasen
Kayravân ekolünün temsilcisidir ve telif ettiği el-Müdevvenetü’l-kübrâ da
ekolün temel başvuru kaynağıdır. Ekol içinde yapılan telif çalışmaları daha
ziyade el-Müdevvene merkezli olmuş, metin üzerinde birçok şerh kaleme
alınmıştır.  Makalenin konusu olan
Ebü’l-Hasan el-Lahmî (ö. 478/1085) ve öğrencileri ise bu ekolün teşekkül
sürecinde etkili olmuşlardır.  Lahmî’nin ilmi birikimini kaleme aldığı
et-Tabsira isimli eser de el-Müdevvene üzerine yapılmış şerhlerden biridir. Bu
çalışmada Lahmî’nin hayatı, ilmi şahsiyeti, telifleri ve Kayravân Mâlikî
ekolünün teşekkül sürecindeki yeri incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh, Mâlikî Mezhebi, Kayravân, Eb’ul-Hasan el-Lahmî, et-Tabsira

Kaynakça

• Abdulvehhâb, Hasan Hasanî. Kitâbu’l-‘umer fi’l-musannefât ve’l-müellifîne’t-Tûnisiyyîn. Nşr. Muhammed el-‘Arvasî. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l- gārbi’l-İslâmî, 1990.
• Başoğlu, Tuncay. “Tahrîc”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39: 420-422. Ankara: TDV Yayınları, 2010.
• Belkâsım, Ali. el-İmâm Abdurrahman ibnü’l-Kâsım ve ictihâdâtuhu min hilâli’l-Müdevvene. Riyâd: Mektebetü’r-rüşd, 2007.
• Bürzülî, Ebü’l-Kâsım. Câmi‘u mesâili’l-ahkâm limâ nezele mine’l-kadâyâ bi’lmüftiyyîn ve’l-hükkâm. Nşr. Muhammed el-Habib el-Hîle. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-gārbi’l-İslâmî, 2002.
• Çavuşoğlu, Ali Hakan. Irak Mâlikî Ekolü (III.-V./ IX.-XI. Yy.). Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2004.
• Çavuşoğlu, Ali Hakan. “el-Müdevvenetü’l-Kübrâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 31: 470-473. Ankara: TDV Yayınları, 2006.
• Çavuşoğlu, Ali Hakan. “Utbî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 42: 237-239. Ankara: TDV Yayınları, 2012.
• Gūbrînî, Ebü’l-‘Abbâs Ahmed. ‘Unvânu’d-dirâye fî men ‘urife mine’l-‘ulemâfi’l-mieti’s-sâbi‘a bi Bicâye. 2. Baskı. Nşr. Âdil Nüveyhiz. Beyrût: Dâru’l-âfâkı’l-cedîde, 1979.
• Halîl b. İshâk. Muhtasaru Allâme Halîl. Nşr. Ahmed Câd. Kâhire: Dâru’l-hadîs, 1426/2005.
• Hilâlî, Ahmed b. Abdulazîz. Nûrul’-basar fî şerhi hıtbeti Muhtasar-ı Halîl. Nşr. Muhammed Mahmûd. Moritanya: Dâru Yûsuf b. Taşfîn, 1328/2007.
• https://www.histoiredesfax.com/tag/امام-جامع-اللخمي/ Erişim Tarihi: 19. 05. 2018.
• ‘Iyâd, Kâdî. Tertîbu’l-medârik ve takrîbu’l-mesâlik li ma’rifetie’lâmi mezhebi Mâlik. Nşr. Saîd Ahmed E‘râb. 8 Cilt. Rabât: Vizaretü’l-evkaf ve’ş- şuûni’l-İslâmiyye, 1403/1983.
• İbn Ferhûn, el-Mâlikî. ed-Dîbâcu’l-müzheb fî ma’rifetie’yânî ‘ulemâi’l-mezheb. Nşr. Muhammed el-Ahmedî Ebu’n-Nûr. 2. Baskı. 2 Cilt. Kâhire: Mektebetu dâri’t-turâs, 1426/2005.
• İbn Şâs, Abdullah b. Necm, Ikdu’l-cevâhiri’s-semîne fî mezhebi âlimi’l-Medîne. Nşr. Humeyd Muhammed b. Lahmir. 3 Cilt. yy.: Dâru’l-gārbi’l- İslâmî, 1403/2003.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd. el-Beyân ve't-tahsîl ve’ş-şerhu ve’t-tevcîhu ve’t-ta‘lîlu fi mesaili’l-Müstahrece. Nşr. Muhammed Haccî. 2. Baskı. 20 Cilt. Beyrut: Dâru’l-gārbi’l-İslâmî, 1404/1984.
• İbrâhim Alî. Istılâhu’l-mezheb ‘ınde’l-Mâlikiyye. Dübey: Dâru’l-buhûs li’d-dirâsâti’l-islâmiyye, 1321/2000.
• Kaya, Eyüp Sait. “Mâlikî Mezhebi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 27: 519-535. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Kaya, Eyüp Sait. “Mazerî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 28: 193-195. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Kesgin, Hafsa. Mâlikî Fıkıh Geleneğinde Nevâzil: Endülüs Örneği. Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, 2013.
• Lahmî, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Ali. et-Tabsira. Nşr. Ahmed Abdülkerim Necib. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2012.
• Lahmir, Humeyd b. Muhammed. Fetâvâ eş-Şeyh Ebi’l-Hasan el-Lahmî. Mağrib: Dâru’l-ma‘rife, 2005.
• Mahfûz, Muhammed, Terâcümu’l-müellifîne’t-Tûnusiyyîn. 5 Cilt. Beyrût: Dâru’l-gārbi’l-İslâmî, 1405/1985.
• Mahlûf, Muhammed b. Muhammed. Şeceretu’n-nûru’z-zekiyye fî tabakâti’l-Mâlikiyye. Nşr: Ali Ömer. 3 Cilt. Kâhire: Mektebetü’s-sekāfetü’d- dîniyye, 1428/2007.
• Makkarî, Ahmed b. Muhammed. Nefhu’t-tîb min gusni’l-Endülüsi’r-râtîb. Nşr. İhsân Abbâs. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’s-sâdır, 1968.
• Makkarî, Ahmed b. Muhammed. Ezhâru’r-riyâz fî ahbâri ‘Iyâd. Nşr. Mustafa es-Sekka-İbrahim el-Ebyari-Abdülhafız Şelebi. 3 Cilt. Rabât: İhyau't-turâsi'l-İslâmî, 1978/1398.
• Muslih, Muhammed. el-İmâm Ebü’l-Hasân el-Lahmî ve cuhûduhu fî tatvîri’l-itticâhi’n-nakdî fi’l-Mezhebi’l-Mâlikî bi’l-gārbi’l-İslâmî. 2 Cilt. Dubâî: el-Buhûs li’d-dirâseti’l-İslâmiyye ve ihyâi’t-turâs, 1328/2007.
• Özdemir, Mehmet. “Makkarî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 27: 445-446. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Özel, Ahmed. “İbnü’l-Mevvâz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 21: 125-126. Ankara: TDV Yayınları, 2000.
• Sâyiğ, Tevfîk b. İbrâhîm. Kitâbu’t-Tabsira min evveli kitâbi’l-hâc ilâ nihâyeti kitâbi’l-cihâd. Yüksek Lisans Tezi, Ümmü’l-Kurâ Üniversitesi, ts.
• Şensoy, Sedat. “Ta'lîkât”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39: 508-510. Ankara: TDV Yayınları, 2010.
• Tinbuktî, Ahmed Baba. Neylü’l-ibtihâc bi tadrîzi’d-dibâc. Nşr. Abdulhamîd Abdullah. 2. Baskı. Tarablus: Dâru’l-kâtib, 2000.
• Venşerîsî, Ahmed b. Yahyâ. el-Mi‘yâru’l-mu’rîb ve’l-câm ‘u’l-Mağrib ‘an fetâvâ ehl-i Ifrîkiyye ve’l-Endelüs ve’l-Mağrib. Nşr. Muhammed Haccî. 13 Cilt. Beyrût: Dâru’l-gārbi’l-İslâmî, 1401/1981.
• Ziriklî, Hayreddîn. el-Eʻlâm. 15. Baskı. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-‘ılmi li’l-melâyîn, 2002.