Mustafa Sadık er-Rafiî’nin Arap Edebiyatına Dair Oryantalist Paradigmayı Eleştirisi

Yıl 2021, Sayı: 56, 187 - 205, 31.12.2021

Yusuf Temel

https://doi.org/10.29288/ilted.976234

Öz

Aydınlanma, coğrafi keşifler, sanayi devrimi ve benzer etkenlerin tesiriyle doğuya hâkim olma ümidine kapılan batı emperyalizmi, istila ettiği toplumları tanıyıp iç dinamiklerini deşifre etmek için oryantalist çalışmaları başlatmıştır. 19. yüzyılın ilk yarısından itibaren başlayan ve farklı boyutlar kazanarak günümüzde de devam eden bu çalışmalar çok yönlü ve çeşitlidir. Arap edebiyat tarihi çalışmaları bu çalışmaların önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Her ne kadar Arap şiiri hakkında bazı oryantalist iddialar polemik konusu olmuş ise de oryantalist telif tarzı Arap yazarlar arasında kabul görmüş ve Arap edebiyatı tarihine dair yazılan kitapların genelini şekillendirmiştir. Bu makalenin konusu Mısırlı âlim ve edebiyatçı Mustafa Sadık er- Râfiî’nin Arap edebiyat tarihine dair oryantalist yaklaşıma ve yazım tarzına yöneltiği eleştirileriler ve bu eleştirilerin değerlendirilmesidir. Râfiî’nin bu alanda yazdığı kitabın başlangıç kısmından çıkardığımız bu eleştirileri terim eleştirisi, kalıp eleştirisi, niyet eleştirisi, pratik fayda eleştirisi başlıkları altında topladık. Bu başlıklar altında incelediğimiz eleştirilerin ortak noktası bunların esasında bir paradigma eleştirisi olmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili, Arap Edebiyatı Tarihi, Mustafa Sadık al-Rāfiʻī, Oryantalist Paradigma. Arap Edebiyatı Dönemleri

Mustafa Sadik al-Rāfiʻī’s Critique of the Orientalist Paradigm on Arabic Literature

Öz

Western imperialism, hoping to dominate the east under the influence of the Enlightenment, geographical discoveries, industrial revolution and similar factors, started orientalist studies to recognize the societies they invaded and decipher their internal dynamics. These studies, which started in the first half of the 19th century and continue today by gaining different dimensions, are versatile and diverse. Studies on the history of Arabic literature constitute an important part of these studies. Although some orientalist claims about Arabic poetry have been the subject of polemics, orientalist copyright style has been accepted among Arab writers and has shaped the general books written on the history of Arabic literature. The subject of this article is the criticisms of the Egyptian scholar and man of letters, Mustafa Sadik al-Rāfiʻī, towards the orientalist approach and writing style on the history of Arabic literature, and the evaluation of these criticisms. We gathered these criticisms, which we extracted from the beginning of Al-Rāfiʻī’s book on this field, under the headings of term criticism, stereotype criticism, intention criticism, and practical utility criticism. The common point of the criticisms we have examined under these headings is that they are essentially a paradigm criticism.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language, History of Arabic Literature, Mustafa Sadik al-Rāfiʻī, Orientalist Paradigm, Arabic Literature Periods

Kaynakça

• Ayyıldız, Erol. “Mustafa Sâdık al-Rāfiʻī”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/353-354. İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi, 2006.
• Bulut, Yücel. “Oryantalizm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33/428-437. İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi, 2007.
• Câhız, Ebû Usmân Amr ibnü Bahr el-. el-Beyan ve’t-Tebyîn. 3 Cilt. Beyrut: Dâru ve Mektebetu’l- Hilâl, 1423.
• Cevizci, Ahmet. Paradigma Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 3. Basım, 1999.
• Çelebi, Muharrem. “Corcî Zeydân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8/69-71. İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi, 1993.
• Dayf, Şevkî. Târîḫu’l-Edebi’l-ʿArabî, ts.
• Fazlıoğlu, Şükran. “Târîhu Âdâbi’l-Lugati’l-Arabiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 87. İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi, 2011.
• Iryân, Muhammed Saîd. Hayâtu’r-Rafiî. el-Mektebetu’t-Ticâriyyetu’l- Kübra, 3. Basım, 1955.
• İbn Haldûn, Ebû Zeyd Abdurrahmân b. Muhammed. Târîhu İbni Haldûn. thk. Halil Şahhade. 1 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2. Basım, 1988.
• Râfiî, Mustafa Sâdık. Tahte Rayeti’l-Kur’an. Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 7. Basım, 1974.
• Râfiî, Mustafa Sâdık. Târîhu Âdâbi’l-’Arab. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1999.
• Said, Edward. Oryantalizm. çev. Selahaddin Ayaz. Pınar Yayınları, 4. Basım, ts.
• Zeydân, Corci. Târîhu Âdâbi̇’l-Lugati̇’l-Arabi̇yye. Matbaatu’l-Hilal, 3. Basım, 1936.