Diyanet İşleri Başkanlığı’nın İmajı: Medya Köşe Yazarlarının Diyanet Algısı Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2023, Sayı: 60, 134 - 148, 31.12.2023

Faruk Yazar , M. Fatih Turanalp , Nuri Paşa Özer

https://doi.org/10.5152/ilted.2023.23471

Öz

Diyanet İşleri Başkanlığı teşkilatı kurumsal olarak Türk medyasında en çok tartışılan kurumlar arasında yer almaktadır. Bu çerçevede Diyanet teşkilatının kamuoyunda nasıl algılandığı ve nasıl bir imaja sahip olduğu önem arz etmektedir. Çalışmada köşe yazarlarının yazdığı yazılar üzerinden Diyanet İşleri Başkanlığı’nın imajının medyada nasıl algılandığı araştırılmıştır. Nicel içerik analizi yönteminin kullanıldığı çalışmada iki aşamalı akış kuramı temelinde köşe yazarları kanaat önderi olarak ele alınmıştır. Araştırma, 2013-2022 yıllarını kapsayan 10 yıllık bir veri setinde kota örneklemesi ve maksimum çeşitlilik örneklemesi uygulanarak Diyanet İşleri Başkanlığı’nı en çok konu edinen 20 yayın organı üzerinden gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın bulgularına göre kurumun genel imajına bakıldığında köşe yazılarında Diyanet İşleri Başkanlığı’nın olumsuz olarak algılandığı belirlenmiştir. Türkiye’deki siyasi kutuplaşmanın bir yansıması olarak Diyanet kurumuna bakış açısı da keskinleşmektedir. Diyanet’in yaygın eğitim anlamında topluma ulaşma araçlarından olan hutbe ve vaazların, diğer taraftan sosyal hayatı din ölçeğinde yorumlama ve yönlendirme işlevi olan fetva mekanizmasının çıktılarının olumsuz algılanması yaygın din eğitiminde kullanılan din dili ve gündelik ihtiyaçlar ile dinî metinler arasındaki uyumu sağlama konusunda uygulanan yöntemlerin gözden geçirilmesi gerektiğini göstermektedir. Cinsiyet dağılımı ve temaların ele alınış biçimi bakımından Diyanet hakkında kaleme alınan yazılarda erkek egemen bir bakış açısının hâkim olduğu belirtilebilir. Bu durum, din merkezli tartışmalara da eril bir söylem ve yorumun hâkim olduğu şeklinde yorumlanabilir. Yazılar incelendiğinde Diyanet kurumunun ekonomik faaliyetleri de olumsuz olarak algılanmaktadır. Yayın organlarının Diyanet’e bakış açılarının genel olarak ideolojik eksende değil siyasi eksende farklılaştığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Kurumsal İmaj, Algı, İtibar, Diyanet İşleri Başkanlığı

Kaynakça

• Agboola, Mayowa G. vd. “Public Relations Strategy: A Tool for Building Organizational Corporate Image”. Innovation Management and Education Excellence Vision 2020: Regional Development to Global Economic Growth.
• Altunışık, Remzi vd. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri: SPSS Uygulamalı. Sakarya Yayıncılık, 2007.
• Aras, Sümeyye. Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Sosyal Medya Kullanımı -Twitter Örneği-. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Aşlamacı, İbrahim. “Üniversite Öğrencilerinin Diyanet İşleri Başkanlığı Hizmetlerine Yönelim Durumları: İnönü Üniversitesi Örneği”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 5/6 (2016), 1563-1582.
• Aula, Pekka. “Meshworked Reputation: Publicists’ Views on the Reputational Impacts of Online Communication”. Public Relations Review 37/1 (Mart 2011), 28-36. https://doi.org/10.1016/j.pubrev.2010.09.008
• Aydın, Kenan. Türkiye’de Çocuk Dergiciliği: Diyanet Çocuk Dergisinin İçerik Analizi. Kocaeli: Koceeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Bakan, Ömer. Kurumsal İmaj Oluşumunu Etkileyen Faktörler: İletişim Faktörlerinin Rolünü Belirlemeye Yönelik Amprik Bir Çalışma. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2004.
• Bakan, Ömer. “Kurumsal Kimlik ve İmaj”. Halkla İlişkiler. ed. Ahmet Kalender ve Mehmet Fidan. Konya: Tablet Yayınları, 2008.
• Barnett, Michael L. vd. “Corporate Reputation: The Definitional Landscape”. Corporate Reputation Review 9 (2006), 26-38. Botan, Carl. “A Human Nature Approach to Image and Ethics in International Public Relations”. Journal of Public Relations Research 5/2 (1993), 71-81.
• Cornelissen, Joep. “Corporate Image: an Audience Centred Model”. Corporate Communications: An International Journal 5/2 (2000), 119-125.
• Çuhadar, Mustafa. Ulusal Basında Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Temsili: Kürtaj ve Cemevi Haberleri. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Dalmış, Emine. Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Kurumsal Varlığına ve Meşruiyetine Yönelik Eleştirel Söylemler Üzerine Analiz. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Deephouse, David L. “Media Reputation as a Strategic Resource: An Integration of Mass Communication and Resource-Based Theories”. Journal of Management 26/6 (Aralık 2000), 1091-1112. https://doi.org/10.1177/014920630002600602
• Diken. “Araştırma: Her 10 kişiden yedisi Diyanet’e güvenmiyor - Diken”. 26 Ağustos 2022. Erişim 13 Eylül 2023. https://www.diken.com.tr/arastirma-her10-kisiden-yedisi-diyanete-guvenmiyor/
• Diyanet İşleri Başkanlığı. Diyanet İşleri Başkanlığı 2022 Yılı İdare Faaliyet Raporu. Ankara, Şubat 2023.
• Diyanet İşleri Başkanlığı. Diyanet İşleri Başkanlığı. Türkiye’de Dinî Hayat Araştırması. Diyanet İşleri Başkanlığı, 2014.
• Diyanet İşleri Başkanlığı Araştırması: Algılar, Memnuniyet, Beklentiler. KONDA Araştırma ve Danışmanlık, Kasım 2014.
• Dowling, Grahame. Creating Corporate Reputations: Identity, Image and Performance. OUP Oxford, 2000. Ete, Hatem - Yargı, Abdullah. Türkiye’de Dindarlık Algısı Toplumsal Eğilimler-3. Ankara Enstitüsü, Sabancı Üniversitesi İstanbul Politikalar Merkezi, Kasım 2023.
• Ferry, Luc - Gauchet, Marcel. Dinden Sonra Dinsellik. çev. Can Utku. İstanbul: Agora Kitaplığı, 2005.
• Fombrun, Charles - Shanley, Mark. “What’s in a Name? Reputation Building and Corporate Strategy”. The Academy of Management Journal 33/2 (Jun., 1990), 233-258.
• Fombrun, Charles J. Reputation: Realizing Value from the Corporate Image. Harvard Business Schooll Press, 2018.
• Gazete Duvar. “Anket: Diyanet’e, Merkez’e TÜİK’e güvensizlik yüzde 50’nin üzerinde”. 14 Aralık 2021. Erişim 13 Eylül 2023. https://www.gazeteduvar.com.tr/anket-diyanete-merkeze-tuike-guvensizlik-yuzde-50nin-uzerinde-galeri-1545414
• Gilpin, Dawn. “Organizational Image Construction in a Fragmented Online Media Environment”. Journal of Public Relations Research 22/3 (02 Temmuz 2010), 265-287. https://doi.org/10.1080/10627261003614393
• Grunig, James E. “Image and Substance: From Symbolic to Behavioral Relationships”. Public Relations Review 19/2 (Haziran 1993), 121-139. https://doi.org/10.1016/0363-8111(93)90003-U
• Gürel, Ramazan. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Din Hizmetlerine Yönelik Algıları: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Örneği”. İslam Tetkikleri Dergisi 10/2 (Eylül 2020), 553-586. https://doi.org/10.26650/iuitd.2020.770664
• Güz, Nükhet vd. Etkili İletişim Terimleri: Reklamcılık: Halkla İlişkiler ve Tanıtım: Pazarlama. İnkılâp Kitabevi, 2002.
• İslam, Muhammed Tarık vd. “Türk Diyanet Üzerinde 14 Yıllık Araştırma Trendleri: Bibliyometrik ve Tematik Analizler”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 23/1 (Mart 2023): 281-309. https://doi.org/10.33415/daad.1208640
• Karahan, Mücahit. 2015-2019 Yılları Arasındaki Diyanet Hutbelerinin İçerik Analizi. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Koç, Ahmet. “Diyanet İşleri Başkanlığı ve Yaygın Din Eğitimi”. Din Hizmetleri ve Din Eğitiminde Türkiye Tecrübesi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. Basım, 2020.
• Krippendorff, Klaus. Content Analysis: An Introduction to its Methodology. California: Sage Publications, 2018.
• Krippendorff, Klaus - Eleey, Michael F. “Monitoring a Group’s Symbolic Environment”. Public Relations Review 12/1 (1986), 13-36.
• Lee, Betty Kaman. “Corporate Image Examined in a Chinese-based Context: A Study of a Young Educated Public in Hong Kong”. Journal of Public Relations Research 16/1 (2004), 1-34.
• Macnamara, Jim. “11. Content Analysis”. Mediated Communication 7 (2018), 191.
• Meijer, May May - Kleinnijenhuis, Jan. “News and Corporate Reputation: Empirical Findings from the Netherlands”. Public Relations Review 32/4 (Kasım 2006), 341-348. https://doi.org/10.1016/j.pubrev.2006.08.002
• Moffitt, Mary Anne. “Collapsing and Integrating Concepts of “Public” and “Image” into a New Theory”. Public Relations Review 20/2 (Haziran 1994), 159-170. https://doi.org/10.1016/0363-8111(94)90056-6
• Nekmat, Elmie vd. “Status of Image Management Research in Public Relations: A Cross-Discipline Content Analysis of Studies Published Between 1991 and 2011”. International Journal of Strategic Communication 8/4 (02 Ekim 2014), 276-293. https://doi.org/10.1080/1553118X.2014.907575
• Neuendorf, Kimberly A. The Content Analysis Guidebook. California: SAGE, 2017.
• Nguyen, Nha - Leblanc, Gaston. “Corporate Image and Corporate Reputation in Customers’ Retention Decisions in Services”. Journal of Retailing and Consumer Services 8/4 (Temmuz 2001), 227-236. https://doi.org/10.1016/S0969-6989(00)00029-1
• Nijkrake, Jos vd. “Competing Frames and Tone in Corporate Communication Versus Media Coverage During A Crisis”. Public Relations Review 41/1 (2015), 80-88.
• Nişancı, Zübeyir. Sayılarla Türkiye’de İnanç ve Dindarlık. İstanbul: International Institute of Islamic Thought & Mahya Yayıncılık, Mart 2023.
• Özkır, Yusuf. “Türkiye de Köşe Yazarlığı Olgusunun Tarihsel İzleği”. Marmara İletişim Dergisi 26 (30 Aralık 2016), 37-53. https://doi.org/10.17829/midr.2017.43
• Peltekoğlu, Filiz Balta. Halkla İlişkiler Nedir. İstanbul: Beta Yayınları, 2007.
• Polat, Hasan. Diyanet Aylık ve Avrupa Dergilerinde Değişen Din Anlayışının Sosyolojik Analizi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Şahin, Muzaffer - Avşar, Zakir. “Din Haberciliği ve Din Haberleri Üzerine Bir İnceleme”. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi 58 (2022). https://doi.org/10.47998/ikad.1088273
• Şahin, Selin. Din Siyaset İlişkilerine Yönelik Yaklaşımlar Çerçevesinde Diyanet Gazetesi İle İslamcı Dergilerin Mukayesesi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Taş, Kemaleddin. Türk Toplumunun Diyanet İşleri Başkanlığı’na Bakışı: İstanbul Örneği. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2001.
• Tokgöz, Oya. Temel Gazetecilik. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2003.
• Tran, Mai An vd. “Exploring The Corporate Image Formation Process”. Qualitative Market Research: An International Journal 18/1 (2015), 86-114.
• Tsang, Stephanie Jean - Rojas, Hernando. “Opinion Leaders, Perceived Media Hostility and Political Participation”. Communication Studies 71/5 (19 Ekim 2020), 753-767. https://doi.org/10.1080/10510974.2020.1791203
• Türkiye Diyanet Vakfı. Türkiye Diyanet Vakfı 2022 Faaliyet Raporu. Ankara, 2022.
• Türkiye Eğilimleri - 2021 Kantitatif Araştırma Raporu. Kadir Has Üniversitesi, 2021.
• Ulaş, Turan. “Kanaat Önderleri Olarak Köşe Yazarlarının Twitter Kullanımları”. Selçuk İletişim 14/3 (2021),1433-1463. https://doi.org/10.18094/josc.928358
• Üçer, Cenksu. “Diyanet İşleri Başkanlığı ve Dinî Söylemi -Diyanet Gazetesi ve Diyanet Aylık Dergi Başyazıları Örnekleminde-”. İlahiyat Akademi 14 (Aralık 2021), 23-104. https://doi.org/10.52886/ilak.1022952
• Wan, Hua-Hsin - Schell, Robert. “Reassessing Corporate Image—An Examination of How Image Bridges Symbolic Relationships With Behavioral Relationships”. Journal of Public Relations Research 19/1 (Ocak 2007), 25-45. https://doi.org/10.1080/10627260709336594
• Wartick, Steven L. “Measuring Corporate Reputation: Definition and Data”. Business & Society 41/4 (2002), 371-392.
• Williams, Sheryl L. - Moffitt, Mary Anne. “Corporate Image as an Impression Formation Process: Prioritizing Personal, Organizational, and Environmental Audience Factors”. Journal of Public Relations Research 9/4 (Ekim 1997), 237-258. https://doi.org/10.1207/s1532754xjprr0904_01
• Yaylagül, Levent. Kitle İletişim Kuramları. Egemen ve Eleştirel Yaklaşımlar. Ankara: Dipnot Yayınları, 2016.