Bergson’un Felsefesinde İbrahim Kalın’ın Modernite Eleştirilerini Yeniden Okumak

Yıl 2024, Sayı: 61, 26 - 41, 30.06.2024

İbrahim Emre Günay

https://doi.org/10.29288/ilted.1414921

Öz

Çalışmamızın konusu ve amacı düşünce dünyasında çalışmalarıyla önemli bir yere sahip olan İbrahim Kalın’ın modernite eleştirilerini ortaya koymak ve bu eleştirileri Bergson’un felsefesiyle yorumlayarak yeniden değerlendirmek ayrıca Kalın ve Bergson’un birbirini tamamlayan benzer düşünceler ortaya koydukları göstermektir. Her iki düşünürün de çalışmalarında modern insanın
akıl temelinde yarı tanrısal özne rolüne karşı, modern aklın ötesindeki gerçekliği ve aklı yapan öncesi ve sonu olmayan bir varlığı temel almaları çalışmamıza konu olmalarını sağlamıştır. Kalın’ın hayatın anlamının, ilerlemecilik anlayışı doğrultusunda her şeyin akıl temelinde belirlenmesine karşı bir modernite eleştirisi olarak Tanrı inancını koymasının nedenleri, Bergson’da modern düşüncenin ötesinde bir varoluşu ifade eden sezgi, süre, oluş, şuur ve tekâmül gibi kavramlar üzerinden yorumlanarak, Kalın’ın eleştirilerine farklı bir perspektiften anlamsal olarak katkı sağlanacaktır. Bu bağlamda Kalın’ın merkezinde modern insanın Tanrı’dan bağımsız bir şekilde aklını kullanmaya kalkması ve kendisini dünyanın geri kalanına karşı üstün gören bir varlık olarak düşünmesinin olduğu modernite eleştirilerinin, Bergson’un felsefesi üzerinden yeniden okunması mevcut literatürü zenginleştirmesi açısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Sosyoloji, İbrahim Kalın, Henri Bergson, Aydınlanma, Modernite, Süre, Sezgi

Re-reading İbrahim Kalın's Critiques of Modernity in Bergson's Philosophy

Öz

The subject and aim of our study is to reveal the criticisms of modernity by İbrahim Kalın, who has an important place in the world of thought with his works, and to re-evaluate these criticisms by interpreting them with Bergson's philosophy. In addition, it will be shown that Kalın and Bergson put forward similar thoughts that complement each other. The fact that both thinkers base their works on the reality beyond the modern mind and on a being that has no beginning or end as well as making reason, as opposed to modern man's role as a semi-divine subject on the basis of reason, has made them the subject of our study. The reasons why Kalın puts the belief in God as a criticism of modernity against the meaning of life being determined on the basis of reason in line with the understanding of progressivism, are interpreted through concepts such as intuition, duration, becoming, consciousness and evolution, which express an existence beyond modern thought in
Bergson. In this context, re-reading Kalın's criticisms of modernity, which center on modern man's attempt to use his mind independently of God and think of himself as a being superior to the rest of the world, through Bergson's philosophy, is important in terms of enriching the existing literature.

Anahtar Kelimeler

Sociology, İbrahim Kalın, Henri Bergson, Enlightenment, Modernity, Duration, Intuition

Kaynakça

• Acar, M. Sadık. “Medeniyetler Çatışması mı, Menfaatler Çatışması mı?”. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 18/2 (2003), 33-42.
• Bauman, Zygmunt. Postmodernizmin Hoşnutsuzlukları. çev. İsmail Türkmen. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2. Basım, 2013.
• Bergson, Henri. Zihin Kudreti. çev. Miraç Katırcıoğlu. İstanbul: Milli Eğitim Yayınları, 1986.
• Bergson, Henri. Şuurun Doğrudan Doğruya Verileri. çev. Mustafa Şekip Tunç. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2017.
• Bergson, Henri. Düşünmek ve Olmak. çev. Emel Yıldırım. İstanbul: Oda Yayınları, 2019.
• Bergson, Henri. Ruh Teorileri; İnsan Ruhu ve Kişiliği. çev. Esat Burak Altıntaş. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2. Basım, 2020.
• Bergson, Henri. Yaratıcı Tekâmül. çev. Mustafa Şekip Tunç. İstanbul: Dergâh Yayınları, 3. Basım, 2021.
• Deleuze, Gilles. Bergsonculuk. çev. Hakan Yücefer. İstanbul: Otonom Yayıncılık, 2006.
• Demirkol, Murat. “Molla Sadrâ’nın Epistemolojisinin Ontoloji ve Mantıkla İlişkisi”. Journal of Analytic Divinity 1/1 (2016), 163-174.
• Eroğlu, Ayşe. Henri Bergson’un Şuur-Sezgi Kavramları Üzerine Bir Deneme. İstanbul: Hiperyayın, 2019.
• Gündoğan, Ali Osman. Bergson. İstanbul: Say Yayınları, 2007.
• Hançerlioğlu, Orhan. Düşünce Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 4. Basım, 1987.
• Kalın, İbrahim, “Dinî ve Bilimsel Enstrümantalizm: Çıkmazlar, Çözüm Arayışları”. Divân Disiplinlerarası Çalışma Dergisi 1 (1996), 107-118.
• Kalın, İbrahim. “Batı’da ki İslâm Algısının Tarihine Giriş”, Divân İlmi Araştırmalar Dergisi 15 (2003), 1-51.
• Kalın, İbrahim. Barbar, Modern, Medeni. İstanbul: İnsan Yayınları, 2. Basım, 2018a.
• Kalın, İbrahim. Bir Korku ve Nefret Söylemi Olarak İslamofobi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2018b.
• Kalın, İbrahim. Perde ve Mânâ. İstanbul: İnsan Yayınları, 6. Basım, 2022.
• Kalın, İbrahim. Açık Ufuk. İstanbul: İnsan Yayınları, 2021.
• Kalın, İbrahim. Gök Kubbenin Altında. İstanbul: Mecra Yayınları, 2022.
• Kunt, Esen - Sapaz, Şehsade, (2005). “Batı ve Öteki”, İstanbul Kültür Üniversitesi Dergisi 3/1 (2005), 55-63.
• Kurt, Abdurrahman. İslam ve Geri Kalmışlık Sorunu. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/2 (2008), 73-93.
• Miller, Lucius Hopkins. Bergson and Religion. Newyork: Henry Holtand Company, 1996.
• Mumford, Lewis. Technics and Civilization. New York: Harbinger, 1963.
• Nimetullah, Halil. Henri Bergson Şuurunun Bilavasıta Mütalaaları Hakkında. İstanbul: Devlet Matbaası, 1928.
• Timuçin, Afşar. Düşünce Tarihi. İstanbul: BDS Yayınları, 1992.
• Topçu, Nurettin. Bergson. İstanbul: Dergâh Yayınları, 8. Basım, 2019.
• Tunç, Mustafa Şekip. “Bergson’un Felsefesi”. Yaratıcı Tekâmül. mlf. Henri Bergson. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı, 1986.
• Yüksel, Mehmet. “İslamofobinin Tarihsel Temellerine Bir Bakış: Oryantalizm ya da Batı ve Öteki”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 72/1 (2014), 189-200.