DİN EĞİTİMİNDE İNSANIN ONTOLOJİSİNE KİERKEGAARDCI BİR BAKIŞ

Yıl 2024, Sayı: 61, 1 - 13

Recep Uçar Tuba Kurt

https://doi.org/10.29288/ilted.1418340

Öz

Ülkemiz din eğitiminde insana bakış, teolojisini İslam’a, felsefesini ilerlemeci-hümanist çizgide olan modern eğitim anlayışına dayandıran yaklaşımlara göre şekillenmektedir. Dolayısıyla din eğitiminde insanın ontolojisinin teorik arka planını, İslam düşüncesi ile ilerlemeci-hümanist geleneğin insan tasavvuru oluşturmaktadır. İslam düşüncesinin temelinde varlık âleminin merkezine cüz’i iradesi oranında özgür ve sorumlu bir insan tasavvurunun yerleştirildiği görülmektedir. İlerlemeci-hümanist paradigma ekseninde yürütülen modern eğitim sisteminde ise insana bakış, onun ilgi, ihtiyaç ve deneyimlerini merkeze alarak, bireyin kendini tanımasını ve kendini gerçekleştirmesini temel amaç olarak görmek şeklindedir. Bu durumda din eğitiminin insana bakışın eklektik bir ontolojiye dayandığı söylenebilir. İslam düşüncesinin ve günümüzün modern eğitim anlayışının insanı anlamaya, tanımaya ve eğitimi insanileştirmeye yönelik çabaları büyük bir bilgi birikimi olarak görülse de insanın kendi varlığına yönelik farkındalığı her iki yaklaşımın da eksik yönleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu durumda din eğitiminde insanın varoluşuna yönelik farkındalığın nasıl sağlanacağı, temel kaynaklarının, referanslarının ve insana bakışın hangi zemin üzerinden inşa edileceği sorusu, din eğitiminin ontolojisi için temel bir problemdir. Araştırmanın amacı, din eğitiminde insanın ontolojisine İslam düşüncesinin ve modern eğitim anlayışının yaklaşımlarını eksik yönlerinden yola çıkarak bunu varoluşçuluğun temellerini atan Kierkegaard’ın somut insan anlayışına ulaştıran varoluş süreçleri temelinde şekillendirmeye çalışmaktır. Çalışmada kişinin birey olarak varoluşunun farkına varmasında din eğitiminin nasıl bir ışık tutacağının cevabı da aranmaya çalışılmıştır. Çalışmanın sonucunda din eğitiminde insanın ontolojisini yatay ve bireysel düzeyde değil, dikey ve metafizik olanla ilişkili bir zemin üzerinden oluşturmak gerektiği görülmüştür. Din eğitiminde bunu gerçekleştirmek, bireyin aklını ve kalbini tatmin etmek, öğretilenlerin yaşamda bir karşılığının olmasını sağlamak, öznel ve içsel dindarlık anlayışını oluşturmakla mümkün olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Din eğitimi, Kierkegaard, Ontoloji, Varoluşçuluk, İnsan, İlerlemecilik, Hümanizm

Kaynakça

• Alper, Ömer Mahir. Varlık ve İnsan Kemalpaşazade Bağlamında Bir Tasavvurun Yeniden İnşası. İstanbul: Klasik Yayınları, 2021.
• Armaner, Neda. “Din Eğitiminde Psikolojinin Önemi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23/1 (1979), 215-220. https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000000570
• Aşlamacı, İbrahim. “İslam’ın Eğitim Anlayışında Yetiştirilmek İstenen İnsan Modeli Üzerine Bir Değerlendirme”. Uluslararası İslam ve Model İnsan Sempozyumu. 448-453. Kahramanmaraş: Sütçü İmam Üniversitesi, 2018.
• https://www.academia.edu/38532019/%C4%B0slam_%C4%B1n_E%C4%9Fitim_Anlay%C4%B1%C5%9F%C4%B1nda_Yeti%C5%9Ftirilmek_%C4%B0stenen_%C4%B0nsan_Modeli_%C3%9Czerine_Bir_De%C4%9Ferlendirme
• Aydın, Muhammet Şevki. Açık Toplumda Din Eğitimi Yeni Paradigma İhtiyacı. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2011.
• Bayraktar, Olcay. Ontoloji ve Epi̇stemoloji Arasında Eği̇ti̇m Sorunu. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
• Bayraktar, Olcay - Dombaycı, Mehmet Ali. “The Problem of Education between Ontology and Epistemology and Application of Kierkegaard Thought to the Problem”. International Journal of Progressive Education 16/6 (2020), 245-272. https://doi.org/10.29329/ijpe.2020.280.15
• Blumenfeld, Samuel L. Nea, Trojan Horse in American Education. Boise, Idaho: Paradigm Co., 1984.
• Cauly, Olivier. Kierkegaard. çev. Işık Ergüden. Ankara: Dost Kitabevi, 2006.
• Cevizci, Ahmet. Eğitim Felsefesi. İstanbul: Say Yayınları, 2021.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Tarihi Thales’ten Baudrillard’a. İstanbul: Say Yayınları, 2022.
• Ceylan, Yusuf. “Din Eğitiminde Felsefi Temellendirme Problemi ve Ortaya Çıkardığı Sorunlar Üzerine Bazı Değerlendirmeler”. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 15/3 (2017), 129-146. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.340973
• Çelebi̇, Vedat. “Ki̇erkegaard ve Jaspers’in Varoluş Felsefesi̇nde Akıl, Di̇n ve İman İli̇şki̇si̇”. Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi 7 (2017), 101-123. https://paperity.org/p/150377361/kierkegaard-ve-jaspersin-varolus-felsefesinde-akil-din-ve-iman-iliskisi
• Çiçek, Şeyma. Hümanist Eğitim Paradigmasına Göre Din Eğitimcilerin Öğrenci Kontrol İdeolojileri. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019. https://acikerisim.erbakan.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12452/4936
• Di̇ş, Sebile Başok. “Kierkegaard’a Göre Nesnel ve Öznel Hakikat Ayrımı Bağlamında Varoluşun Neliği”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 21/2 (2021), 705-732. https://doi.org/10.33415/daad.951017
• Durak, Nejdet. “İslam Düşüncesinde Etik Bir İdeal Olarak İnsan ı Kâmil Anlayışı”. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi / International Journal of Human Sciences 7/2 (2010) 105-124. https://avesis.sdu.edu.tr/yayin/167e693f-7db9-4ae7-ab06-6505e3dbaaf9/islam-dusuncesinde-etik-bir-ideal-olarak-insan-i-kamil-anlayisi
• Erdem, Ali - Sarpkaya, Ruhi. “Eğitim Sistemimizin Yetiştirmek İstediği İnsan Tipi Açısından Eğitim Denetimimizin İrdelenmesi”. NWSA (E-Journal of New World Sciences Academy) Education Sciences 5 (2010), 1793-1812.
• Erdem, Hüsamettin. İlkçağ Felsefesi Tarihi. Konya: HÜ-ER Yayınları, 2000.
• Gödelek, Kamuran. “Kierkegaard’ın İnsan Görüşü”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 1/5 (2008), 357-371.
• Gündüz, Mustafa. “Kültür ve Medeniyet Bağlamında Batı Merkezci Eğitim ve Eleştirisi”. İnsan ve Toplum 3/6 (2013), 223-243.
• Halstead, J. Mark. “An Islamic Concept of Education”. Comparative Education 40/4 (2004), 517-529.
• İçen, Mustafa - Tuncel, Gül. “Eğitim Felsefesinde İnsan Doğasının Rolü”. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi 2/1 (2018), 62-69.
• İnce, Adem. Eğitilmiş İnsanın İmali. İstanbul: İnsan Yayınları, 2021.
• İskender, Murat. “Hümanist(İnsancıl) Yaklaşım ve Öğrenme”. Eğitim Psikolojisi. ed. Ersanlı - Ersin Uzman. 405-430. İstanbul: Lisans Yayıncılık, 2011.
• Jaspers, Karl. Kleine Schule Des Philosophischen Denkens. München: Zürich, 1997.
• Keyi̇fli̇, Şükrü. “Eğitim ve Din Eğitimi”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 13/2 (2013), 31-54.
• Kılıç, Recep. “Din Öğretimini Temellendirme Problemi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 40 (1999), 205-212. https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000000427
• Kızılabdullah, Yıldız - Yürük, Tuğrul. “Din Eğitimi Modelleri Çerçevesinde Türkiye’deki Din Eğitimi Üzerine Genel Bir Değerlendirme”. Dini Araştırmalar 11/32 (2008), 107-130.
• Kierkegaard, Soren. Concluding Unscientific Postscript to the Philosophical Crumbs. ed. Alastair Hannay - Soren Kierkegaard. New York: Cambridge University Press, 2009.
• Kierkegaard, Soren. Etik-Estetik Dengesi. çev. İbrahim Kapaklıkaya. İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları, 2009.
• Kierkegaard, Soren. Felsefe Parçaları ya da Bir Parça Felsefe. çev. Doğan Şahiner. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2022.
• Kierkegaard, Soren. Kaygı Kavramı. çev. Türker Armaner. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2018.
• Kierkegaard, Soren. Ölümcül Hastalık Umutsuzluk. çev. Mukadder Yakupoğlu. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2021.
• Kierkegaard, Soren. Yaşadığımız Çağ. çev. Nedim Çatlı. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1997.
• Köylü, Mustafa. “Kur’an’ın İnsanlığa Getirdiği Değerler ve Hedefler”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 24/24-25 (2007), 65-88. https://doi.org/10.17120/omuifd.84548
• Kuçuradi, Ioanna. Çağın Olayları Arasında. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, 2009.
• Manav, Faruk - Gürdal, Gökhan. Kierkegaard Birey ve Varoluş Üzerine. Ankara: Sentez Yayınları, 2013.
• Maslow, Abraham Harold. Religions, Values, and Peak-Experiences. New York: Penguin Arkana, 1994.
• Maslow, Abraham Harold. Toward a Psychology of Being. New York: Van Nostrand, 1968.
• MEB. Milli Eğitim Temel Kanunu, Milli Eğitim Temel Kanunu. 1739 (1973).
• Okumuşlar, Muhiddin. “Çok Kültürlü Toplumlarda ‘Di̇n Hakkında Öğrenme’ ve ‘Dinden Öğrenme’ Modeli”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 7/2 (2007), 251-264.
• Özbek, Abdullah. “İslam Eğitiminin Özelliklerine Genel Bir Bakış”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/3 (1990), 255-296.
• Scheler, Max. İnsanın Kosmostaki Yeri. çev. Harun Tepe. İstanbul: Ayraç Yayınları, 1998.
• Selçuk, Mualla. Kavramsal Netlik Bir Dinden Öğrenme Modeli. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2022.
• Şahi̇ner, Muharrem. “Kierkegaard’a Göre İmanın Gereği: Bireysel Varoluş”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 7/14 (2017), 290-303. https://doi.org/10.31834/kilissbd.345909
• Şişman, Mehmet. Öğretmenliğe Giriş. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2000.
• Taşdelen, Vefa. “Din Eğitimi ve Bireysel Otonomi: Felsefî Perspektif”. Çocuk ve Medeniyet 6/12 (2021), 101-119.
• Taşdelen, Vefa. Kierkegaard’ta Benlik ve Varoluş. Ankara: Hece Yayınları, 2004.
• Tosun, Cemal. Din Eğitimi Bilimine Giriş. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2017.
• Tozlu, Necmettin. Eğitimden Felsefeye 1: Eğitim Felsefesi Eğitim Üzerine Düşünceler ve Insandan Devlete Eğitim. Bayburt: Bayburt Üniversitesi Yayınları, 2014.
• Tufan, Mona A. İnsan Hakikat ve Anlam René Guénon’da Modern İnsanın Anlam Problemi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2021.
• Tunç, Esra. “Bugünkü Din Eğitiminin Varoluşsallığı Üzerine”. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi 2/2 (2013), 142-147. https://arastirmax.com/en/publication/egitim-ogretim-arastirmalari-dergisi/2/2/bugunku-din-egitiminin-varolussalligi-uzerine/arid/981702a2-77b0-4787-b4bc-9ed41919f231