Freemen and Freedmen against Claim of Slavery According to Cyprus Qadi Records between 17th and 18th Centuries

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 2, 169 - 194, 30.06.2017

Ümit Güler

https://doi.org/10.20486/imad.315977

Cited By: 2

Öz

In this study,
cases, in which slavery or freedom was in dispute in the 17^th and 18^th
century Cyprus ecclesiastical court records, were analyzed. In the research,
these cases were revealed to be separated into two categories basically. The
first category includes emancipation cases; while the second category includes
freedom cases. Emancipation cases usually occurred because the emancipations of
freed slaves were denied. Hereby, claimants could have been sometimes Masters
(slave owners) and sometimes freedmen or slaves. In this study, of the 32
emancipation suits, it was revealed that in 28 cases (88%) the emancipation was
proved, but unproved in 4 cases. Nearly all cases that the freedmen won were
made by “free” individuals who appeared at the court and became witness and
gave their statements for freedmen.

Freedom cases,
on the other hand, emerged due to the fact that freemen were sold as slaves by
individuals who can be called as fraudulent. Nonetheless, sometimes intentional
and sometimes unintentional slavery claims against free people took place among
the causes of these cases. All cases opened with the claiming for freedom
resulted in favor of claimants who were in search of liberty. In this context,
it was observed that the individuals either exposed to the imputation of
slavery or sold as slaves were not from Cyprus; however, they proved their
freedom and attained their liberty.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Cyprus, Slavery, Freedmen, Freedom

17. VE 18. YÜZYIL KIBRIS KADI SİCİLLERİNE GÖRE KÖLELİK İDDİASI KARŞISINDA HÜRLER VE ÂZATLILAR

Öz

Bu çalışmada 17. ve 18. yüzyıl Kıbrıs şer‘î mahkeme
kayıtlarında yer alan köleliğin veya hürlüğün dava konusu edildiği vakalar
incelenmiştir. Araştırmada bu davaların temel olarak iki kategoriye ayrıldığı
ortaya çıkmıştır. Bunların birincisini âzatlık, ikincisini ise hürlük davaları
oluşturmaktadır. Âzatlık davaları genellikle âzat edilen kölelerin
âzatlıklarının inkârı sebebiyle meydana gelmiştir. Burada davacılar kimi zaman
mevlalar (köle sahipleri) kimi zaman da âzatlılar ya da köleler olabilmiştir. Çalışmada
32 adet âzatlık davasının 28’inde (%88) âzatlığın ispatlandığı 4’ünde ise
ispatlanamadığı ortaya çıkmıştır. Âzatlıların kazandığı davaların neredeyse
tamamı âzatlık işlemine şahitlik eden “hür” kişilerin mahkeme huzuruna çıkarak
bu durumu beyan etmeleriyle sağlanmıştır.

Hürlük davaları ise dolandırıcı olarak
adlandırılabilecek kişilerce hür kişilerin köle olarak satılmaları neticesinde
ortaya çıkmıştır. Bununla beraber kimi zaman kasıtlı ya da kasıtsız olarak hür
kişilere yönelik kölelik iddiasında bulunulması da bu davaların sebepleri
arasında yer almıştır. Hürlük iddiasıyla açılan tüm davalar, hürriyet
arayışında olan davacılar lehine sonuçlanmıştır. Bu bağlamda kölelik isnadına
maruz kalan ya da köle olarak satılan kişilerin Kıbrıs halkından olmadıkları, buna
rağmen hürlüklerini ispatlama ve elde etme imkânına kavuştukları da
gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Kıbrıs, Kölelik, Âzatlı, Hürriyet

Kaynakça

• Kıbrıs Kadı Sicilleri, 1B, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22.
• Abacı, Nurcan, Bursa Şehrinde Osmanlı Hukukunun Uygulanması (17. yy.), T.C. Kültür Bakanlığı, Ankara 2001.
• Akgündüz, Ahmed, İslâm Hukukunda Kölelik-Câriyelik Müessesesi ve Osmanlı’da Harem, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul 2006.
• Aktan Hamza, “Vesâyet”, İslâm’da İnanç, İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklopedisi, IV, İstanbul 1997.
• Aydın, M. Âkif, Türk Hukuk Tarihi, 5. Baskı, Hars Yay., İstanbul 2005.
• Bardakoğlu Ali, “Vesâyet”, DİA (Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi), XLIII, İstanbul 2010.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukukı İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhıyye Kamusu, I-VIII, Bilmen Yayınevi, İstanbul, tsz.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail, Sahihü'l-Buhârî, el-Mektebetü'l-İslâmiyye, İstanbul 1979.
• Cin Halil – Akyılmaz Gül, Türk Hukuk Tarihi, Sayram Yay., Konya 2003.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş'as b. İshak el-Ezdi es-Sicistani, Sünenu Ebî Dâvûd, thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid, Dârü'l-Fikr, Beyrut, tsz.
• Engin, Nihat, Osmanlı Devleti’nde Kölelik, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul 1998.
• Erdoğan, Mehmet, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, Ensar Neşriyat, İstanbul 2005.
• Fendoğlu, Hasan Tahsin, İslâm ve Osmanlı Hukukunda Kölelik ve Câriyelik, Beyan Yayınları, İstanbul, 1996.
• Güler, Ümit, 17. ve 18. Yüzyıl Kıbrıs Şerʻiyye Sicillerine Göre Müslüman-Zimmî İlişkileri ve İslâm Hukuku Açısından Tahlili, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bil. Enst., Bursa 2015.
• Hamîdullah, Muhammed, İslâm’da Devlet İdaresi, çev. Hamdi Aktaş, Beyan Yay., İstanbul 1998.
• Hamîdullah, Muhammed – Aydın, Mehmet Âkif, “Köle”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXVI, İstanbul 2002.
• Karaman Hayreddin, Mukayeseli İslâm Hukuku, İz Yay., İstanbul 2001.
• Mahmesânî Subhi, el-Mebâdiü'ş-Şer‘iyye ve'l-Kânûniyye fi'l-Hacr ve'n-Nafakât ve'l-Mevâris ve'l-Vasiyye, Dârü'l-İlm li'l-Melâyîn, Beyrut 2002.
• Muhammed Kadri Paşa, el-Ahkâmü'ş-Şer‘iyye fi'l-Ahvâli'ş-Şahsiyye, dirâse ve thk. Muhammed Emin Saraç, Ali Cum‘a Muhammed, Dârü's-Selâm, Kahire 2006.
• Müslim, Ebû'l-Huseyn el-Kuşeyrî en-Nîsâburî Müslim b. el-Haccâc, Sahihi Müslim, thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Dâru İhyai't-Türasi'l-Arabi, Beyrut 1956.
• Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Milli Eğitim Basımevi, I-III, İstanbul 1983.
• Sak, İzzet, Şer’iyye Sicillerine Göre Sosyal ve Ekonomik Hayatta Köleler 17. ve 18. Yüzyıllar, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 1992.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre es-Sülemî, Sünenü’t-Tirmizî, tahkik ve şerh İbrâhim Atve İvaz, Mustafa el-Bâbî el-Halebî, Kahire 1975.
• Ulvân, Abdullah Nâsıh, Nizâmü’r-rık fi’l-İslâm, Dâru’s-Selâm, Yayım Yeri Yok 2004.