Would a Prophet think that Allah is unable to empower him?-Reflections from a verse translation

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 2, 342 - 371

İdris Sami Sümer

https://doi.org/10.20486/imad.1507884

Öz

One of the prophets mentioned in the Qurʾān, Prophet Yûnus, is referenced by name in four different sūrahs and his name became the name of the sūrah, which is in the tenth place in the composition of the mushaf. In Sūrah Al-Anbiya, verse 87, he is referred to as “Dhū al-Nūn” (the owner of the fish), and in Sūrah Al-Qalam, verse 48, as ““sāḥib al-ḥūt” (the friend of the fish). The related Qurʾānic verses describe Prophet Yûnus's haste during his mission of prophethood and his immense efforts for his people to embrace faith. However, the fact that his people did not listen to him and persisted in their disbelief angered Prophet Yûnus, and he left his duty in anger. His departure is mentioned in Sūrah Al-Anbiya, verse 87, as follows: “And remember the man with the whale, when he went off angrily, thinking We could not restrict him, but then he cried out in the deep darkness, ‘There is no God but You, glory be to You, I was wrong.” The underlined expression “And remember the man with the whale, when he went off angrily, thinking We could not restrict him.” has been translated in considerable amount of Turkish translations as, “he thought Our power would not reach him,” “he thought that Our power would not suffice for him,” or “he thought that We would not overpower him.” As can be seen from the aforementioned translations, expressions like “he thought Our power would not suffice for him” and similar expressions are inconsistent with the Islamic understanding of prophethood. Therefore, it is believed that some Turkish translations do not fully reflect the exact meaning of this sentence by interpreting the related expression in the verse in this manner. Based on this, the current study aims to criticize the attribution of a behavior or thought that would not befit any prophet, or even a believer, to Prophet Yûnus through the translation of the relevant verse in certain Qurʾānic translations. The research concludes that commentators have specifically emphasized the importance of the expression in the verse in question, and they have considered the meanings criticized in this study as a form of disbelief. The study was conducted using a qualitative research method, following the document analysis design, and the data obtained from the research were analyzed with a scientific approach.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Qurʾān, Prophet Yūnus, Anbiyā 87, Power

Bir Peygamber Allah’ın Kendisine Güç Yetiremeyeceğini Düşünür mü? -Bir Âyet Mealinin Düşündürdükleri

Öz

Kur'an'da kıssası anlatılan peygamberlerden birisi olan Hz. Yûnus, dört ayrı sûrede ismen anılmakta ve kendisinin ismi mushaf tertibinin onuncu sırasındaki sûreye de ad olmaktadır. Kendisinden Enbiya sûresi 87. âyetinde ‘‘zünnûn’’ (balık sahibi), Kalem sûresi 48. âyetinde ise ‘‘sâhibü’l-hût’’ (balık arkadaşı) olarak bahsedilmektedir. İlgili Kur'an âyetleri Hz. Yûnus’un risalet görevi esnasındaki aceleciliğini ve kavminin iman etmesi için gösterdiği üstün gayretlerini haber vermektedir. Fakat kavminin onu dinlememesi ve küfürde ısrar etmesi Hz. Yûnus’u kızdırmış ve öfke ile görev yerini terk etmiştir. Onun bu gidişi Enbiyâ sûresi 87. âyetinde şu şekilde haber verilmektedir ‘‘Zünnûn’u da hatırla. Hani öfkelenerek (halkından ayrılıp) gitmişti de kendisini asla sıkıştırmayacağımızı sanmıştı. Derken karanlıklar içinde, ‘Senden başka hiçbir ilâh yoktur. Seni eksikliklerden uzak tutarım. Ben gerçekten (nefsine) zulmedenlerden oldum’ diye dua etti.’’ Bu âyette geçen ‘‘Zünnûn’u da hatırla. Hani öfkelenerek (halkından ayrılıp) gitmişti de kendisini asla sıkıştırmayacağımızı sanmıştı.’’ biçimindeki altı çizili ifade, sayısı azımsanmayacak şekilde bazı Türkçe meallerde, ‘‘…bizim kudretimizin kendisine yetmeyeceğini zannetmişti’’, ‘‘…gücümüzün kendisine ulaşamayacağını sanarak’’, ‘‘…ona asla güç yetiremeyeceğimizi sanmıştı’’ gibi cümlelerle çevrilmektedir. Âyet mealinde dikkat çekeceği üzere, ‘‘…bizim kudretimizin kendisine yetmeyeceğini zannetmişti’’ ve benzer tarzdaki ifadelerin, İslâm’ın peygamberlik tasavvuruyla uyumlu olmadığı görülmektedir. Dolayısıyla bazı Türkçe meallerin âyetteki ilgili ifadeye bu manayı vererek mezkûr cümlenin eşdeğerini tam olarak zikretmedikleri düşünülmektedir. Buradan hareketle elinizdeki çalışma, hiçbir peygambere hatta bir mü’mine yakışmayacak bir davranışın/düşüncenin, bazı Kur'an meallerinde ilgili âyetin meali vesilesiyle Hz. Yûnus’a izafe edilmesini eleştirmek amacıyla kaleme alınmaktadır. Araştırma neticesinde mezkûr âyetteki ilgili ifadeye müfessirlerin hassaten dikkat çektiği ve bu çalışmada eleştiri konusu yapılan anlamları takdir etmeyi küfür olarak addettikleri görülmüştür. Çalışma nitel araştırma yöntemlerinden doküman inceleme desenine göre yürütülmüş olup araştırma sonucunda elde edilen veriler bilimsel bir üslupla tahlile tabi tutulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur'ân, Hz. Yûnus, Enbiyâ 87, Kudret

Kaynakça

• Abdülbâkî, Muhammed Fuâd. el-Muʿcemü’l-müfehres. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1996.
• Âlûsî, Ebü’s-Senâ Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdillâh b. Mahmûd el-Hüseynî. Rûhu’l-meʿânî. ed. Alî Abdulbârî Atıyye. 16 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütubi’l-İlmiyye, 1410.
• Bağdâdî, Ebü’l-Kâsım Hibetullâh b. Selâme b. Nasr b. Alî. en-Nâsih ve’l-mensûh. ed. Züheyr eş-Şâvîş - Muhammed Ken‘ân. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1404.
• Baker, Mouna Alhaj. Kur’an-ı Kerîm’in İngilizce Tercümelerine Eleştirel Bir Yaklaşım. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensititüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Bilgin, Abdülcelil. “Kur’an Meallerinde Nesne Yanlışlarının Neden Olduğu Anlatım Kusurları”. Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi III/1 (2017), 7-21.
• Bilgin, Abdülcelil. “Kur’an Meallerinde Özne Yanlışlarının Neden Olduğu Çeviri Hataları”. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi) VII/1 (2016), 65-79.
• Bilgin, Abdülcelil. “Kur’an Meallerinde Yüklem Yanlışlarının Neden Olduğu Bazı Çeviri Hataları”. e-Şarkiyat: İlmî Araştırmalar Dergisi VIII/16 (2016), 754-764.
• Bilgin, Abdülcelil. Kuran Meallerindeki Anlatım Bozuklukları. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2012.
• Bilgin, Abdülcelil. “Serbest Çeviriden Aşırı Yoruma Anlamın Manipülasyonu: Bazı Ayet Meallerine Dair İncelemeler”. ed. Fikret Karaman. İslam ve Yorum: Temel Tartışmalar, İmkânlar ve Sorunlar II (2017), 59-72.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâil. el-Câmiʿu’s-sahîh. ed. Mustafa Deyb el-Bugâ. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 8 Cilt. Dımeşk: Dâru İbn Kesîr, Dâru’l-Yemâme, 5. Basım, 1993.
• Bursevî, İsmail Hakkı. Rûhu’l-beyân. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Bustî, Ebû Muhammed İshâk b. İbrâhîm. Tefsîru İshâk el-Bustî. ed. Ivaz Muhammed vd. Umrî. Medine: el-Câmiatü’l-İslâmiyye fi’l-Medîneti’n-Nebevî, ts.
• Cürcânî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf. Kitâbü’t-ta‘rîfât. Beyrut: Dâru’l-Kütubi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1983.
• Çalgan, Mehmet Ali. “Kur’an-Sünnet Bütünlüğü Bağlamında Kur’an Yolu Tefsirinde Hadis Kullanımında Görülen Problemler = The Problems in Hadith Usage in Kur’an Yolu Tafsir within the Context of Qur’an-Sunnah Unity”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi XXV/3 (2021), 1277-1298.
• Çelik, Ahmet. “Birey ve Toplumun Islahı Açısından Kur’an Kıssaları”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi <br /> Atatürk Üniversitesi İslâmi İlimler Fakültesi Dergisi<br /> Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İlahiyat Tetkikleri Dergisi (İLTED) 22 (2004), 55-88.
• Demir, Zakir vd. “Muhammed Takiyyuddin el-Hilâlî ile Muhammed Muhsin Khân’ın the Noble Qur’ân English Translation of the Meanings and Commentary İsimli İngilizce Meâli ve Bakara Sûresi Örneğinde Kur’ân Terimlerini Çevirme Yöntemi”. Kur’ân Meâlleri: Sorunlar, Çözüm Önerileri III (2023), 441-455.
• Derveze, İzzet. et-Tefsirü’l-hadîs. Kahire: , Dâru İhyâi’l-Kütubi’l-Arabî, 1983.
• Ebû Zehre, Muhammed b. Ahmed b. Mustafa. Zehratü’t-tefâsîr. 10 Cilt. b.y.: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, ts.
• Ebüssuûd, Muhammed b. Muhammed b. Mustafa. İrşâdü’l-ʿakli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Endelûsî, Ebû Hayyân Muhammed b. Yûsuf b. Alî el-Atıyye. el-Bahrü’l-muhît fi’t-tefsîr. ed. Sıdkî Muhammed Cemîl. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1. Basım, 1420.
• Ferâhîdî, Ebû Abdurrahman el-Halîl b. Ahmed b. Amr b. Temîm. Kitâbü’l-ayn. thk. Mehdî el-Mahzûmî - İbrâhîm es-Sâmerrrâî. 8 Cilt. b.y.: Dâru ve Mektebetü’l-Hilâl, ts.
• Genç, Hacer. Zorlu Yaşam Olayları ve Dini Başa Çıkma: Hz. Eyyüp, Hz. Yusuf, Hz. Yunus Örneği. Eskişehir: Osman Gazi Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü/Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Gördük, Yunus Emre. “Kur’ân Kıssalarında Peygamberlerin ‘Öfke’si”. Hikmet Yurdu VIII/15 (2015), 121-143.
• Görgün, Tahsin. “Kur’an Kıssaları’nın Neliği (Mahiyeti) Üzerine”. Kur’an Sempozyumu (Fecr Yayınları), 19-40.
• Harman, Ömer Faruk. “Yûnus”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 43/597-599. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Hatîb, Muhammed Muhammed Abdullatîf b. Evzahü’t-tefâsîr. b.y.: el-Matbaatü’l-Mısrıyyetü ve Mektebetühâ, 6. Basım, 1964.
• Henning, Max. Der Gnadenreiche Koran- Origienaltext mit Deutscher Übersetzung. Ankara: TDV Yayınları, 6. Basım, 2019.
• Hicâzî, Muhammed Mahmûd. et-Tefsîrü’l-vâzıh. Beyrut: Dâru’l-Ceylî’l-Cedîd, 10. Basım, 1413.
• Işıcık, Yusuf. “Kur’an Tercemesinde Dikkat Edilmesi Gereken Bazı Hususlar ve Muhammed Esed Meâli’ne Genel Bir Bakış”. ed. Ömer Dumlu ve dv. Kur’an Mealleri Sempozyumu I (2007), 93-111.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: ed-Dâru’t-Tûnûsiyye li’n-Neşr, 1984.
• İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib. el-Muharrarü’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-azîz. ed. Abdüsselâm Abdüşşâfî Muhammed. Beyrut: Dâru’l-Kütubi’l-İlmiyye, 1422.
• İbn Fâris, Ebü’l Hasan Ahmed. Mu‘cemü mekâyisi’l-luga. b.y.: Dâru’l-Fikr, 1979.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İsmâil b. Ömer. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. ed. Muhammed Hüseyin Şemseddîn. Beyrut: Dâru’l-Kütubi’l-İlmiyye, 1419.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab. Beyrut: Dâru’s-Sadr, ts.
• İbn Rassoul, Abu-r-Ridâ Muhammad ibn Ahmad. Der Edle Quran-Die ungefähre Bedeutung in der deutschen Sprache. Köln: Ibrahim Abou-Nagie, 4. Basım, 2012.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. el-Kâmil fi’t-târîh. ed. Ömer Abdusselâm Tedmirî. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütubi’l-Arabî, 1997.
• İsfahânî, Râgıb. el-Müfredât fi garîbi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l- Ma‘rife, 2001.
• İslamoğlu, Mustafa. Hayat Kitabı Kur’an (Gerekçeli Meal-Tefsir). İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2. Basım, 2008.
• İşler, Emrullah. “Çokanlamlılık, Anlam Daralması ve Kur’an’ın Türkçe Çevirilerinde Yapılan Yanlışlar”. ed. Necati Kara. Kur’an ve Dil (Sempozyum), 385-397.
• Kabakçılı, Osman. “Hz. Yunus Kıssasında İşari Anlamlar”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 10/36 (2011), 369-380.
• Karaman, Hayreddin-ve dv. Kur’ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2006.
• Kasapoğlu, Abdurrahman. “Kur’an’da Kıssa Terapisi-Hz. Peygamberin Kıssalardan Terapi Amaçlı Yardım Alması-”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi VIII/2 (2004), 69-80.
• Kaya, Elif Bayrak. “Kur’an’ı Kerim’deki Hz. Yunus Kıssası ve Minyatür Sanatına Yansımaları = The Anecdote of Prophet Jonah in Quran and Its Reflections into the Art of Miniature”. Akademik Sanat: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi<br /> Journal of Art, Desing and Science 12 (2021), 59-78.
• Kayravânî, Yahyâ b. Sellâm. Tefsîru Yahyâ b. Sellâm. thk. Hind Şelbî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütubi’l-İlmiyye, 2004. Keleş, Mehmet. Kur’ânî Bir Kavram Olarak İnşirah. İstanbul: Kitap Dünyası Yayınları, 2023.
• Koçyiğit, Talat. Kur’an’ı Kerim Meâli. Konya: Nükte, 2005.
• Kum, Selim. Bazı İngilizce Kur’an Meallerinin Deyim Çevirisi Açısından Değerlendirilmesi. Erzurum: Artuklu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebû Bekir. el-Câmî‘ li-ahkâmi’l-Kurʾân. thk. Ahmed el-Berdûnî. Kahire: Dâru’l-Kütubi’l-Mısriyye, 2. Basım, 1964.
• Kuşeyrî, Abdülkerîm b. Hevâzin b. Abdülmelik. Letâifü’l-işârât. ed. İbrahim el-Besyûnî. Mısır: el-Heyetü’l-Mısrıyyetü’l-Âmmetü li’l-Küttâb, 3. Basım, ts.
• Kutub, Seyyid. Fî Zılâli’l-Kur’ân. çev. Yakup Çiçek ve dv. İstanbul: Emir Yayınları, 1993.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. Te’vîlâtü’l-Kur’ân. thk. Bekir Topaloğlu. İstanbul: Dâru’l-Mîzân, 2007.
• Mâverdî, Ebü’l Hasan Ali b. Muhammed b. Muhammed. Tefsîrü’l-Mâverdî (en-Nüket ve’l-Uyûn. thk. Es-Seyyid ibn-i Abdulmaksûd Abdurrahîm. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütubi’l-İlmiyye, ts.
• Merâgî, Ahmed b. Mustafa. Tefsîrü’l-Merâgî. 30 Cilt. Mısır: Şeriketü Mektebetü ve Matbaatü Mustafa el- Bâbî el-Halebî ve Evlâduhû, 1. Basım, 1946.
• Mevdûdî, Ebü’l-A‘lâ. Tefhîmü’l-Kur’ân. çev. Muhammed Han Kayani vd. İstanbul: İnsan Yayınları, 1991.
• Mukâtil, Ebü’l-Hasen Süleymân b. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. thk. Abdullâh Mahmûd Şehhâte. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs, 1. Basım, 1423.
• Narol, Süleyman-Muhammed, Ersöz. “İdeolojinin Kur’ân Yorumuna Yansıması -Mevdûdî’nin Yûsuf Sûresi 76. Âyetini Tefsiri Özelinde- = Reflection of Ideology in the Interpretation of the Qur’an -Specific to Maududi’s Explanation About the Seventy-Sixth Verse of Surah Yûsuf-”. Mütefekkir Aksaray Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi V/10 (2018), 415-432.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Abdullah b. Ahmed b. Mahmud. Medârîkü’t-tenzil ve hakâikü’t-te’vil. Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 1998.
• Öztürk, Mustafa. “Kur’an Meallerindeki Ciddi Hatalar Üzerine-Yunus Suresi Örneği-”. İslâmiyât 8/4 (2005), 109-131.
• Öztürk, Mustafa. Kur’an-ı Kerim Meali (Anlam ve Yorum Merkezli Çeviri). 1 Cilt. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2. Basım, 2014.
• Palanci, Merve. İngilizce Kur’an Çevirilerinde Eşdeğerlik Sorunu. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Polater, Kadir. “Kur’ân ve Kitâb-ı Mukaddes’e Göre Yûnus Kıssası”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 7/2 (2007), 133-161.
• Râzî, Fahreddîn. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1999.
• Sa‘lebî, Ebû İshâk Ahmed b. İbrâhîm. el-Keşfü ve’l-beyânü an tefsîri’l-Kur’ân. ed. Rasâilü Câmiıyyetün. 33 Cilt. Cidde: Dâru’t-Tefsîr, 2015.
• San‘ânî, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm. Tefsîru Abdürrezzâk. ed. Mahmûd Muhammed Abduh. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütubi’l-İlmiyye, 1419.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed b. Ahmed. Tefsîru’s-Semerkandî (Bahru’l-‘ulûm). b.y.: y.y., ts.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed. ed-Dürrü’l-mensûr fi’t-tefsîr bi’l-meʾsûr. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Şa‘râvî, Muhammed Mütevellî. Tefsîru’ş-Şa‘râvî. 20 Cilt. b.y.: Metâbi‘u Ahbâri’l-Yevm, ts.
• Şengül, İdris. “Kıssa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Şengül, İdris. Kur’an Kıssalarının Tarihi Değeri. Ankara: Otto, 1. Basım, 2019.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Bağdâdî. Câmiu’l-beyân an te’vili’ âyi’l-Kur’ân. thk. Mahmûd Muhammed Şâkir. 24 Cilt. Mekketü’l-Mükerreme: Dâru’t-Terbiyeti ve’t-Türâs, ts.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Peygamber”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 34/257-262. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Yüksel, Edip. Mesaj-Kur’ân Çevirisi-. İstanbul: Ozan, 17. Basım, 2016.
• Zeccâc, Ebû İshak İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl. Me‘âni’l-Kurʾân ve iʿrâbühû. thk. Abdülcelîl Abduh Şelbî. 5 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütub, 1988.
• Zeccâc, Ebû İshak İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl. Tefsîru esmâillâhi’l-hüsnâ. ed. Ahmed Yûsuf Dikâk. b.y.: Dâru’s-Sekâfeti’l-Arabiyye, ts.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf an hakâik-i gavâmîdi’t-tenzîl ve uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. thk. Muhammed Bâsil Uyûnü’s-Sevd,. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 3. Basım, ts.