Türk Edebiyatının Cezayir Şiiri ve Toplumsal Yapıya Etkisi: Dilbilimsel ve Estetik Süreklilik

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 2, 544 - 566, 21.12.2024

Hüseyin Dursun

https://doi.org/10.20486/imad.1545120

Öz

Türk edebiyatının Cezayir şiiri üzerindeki etkisi, toplumsal yapı ile dilbilimsel devamlılık bağlamında önemli bir konu olarak öne çıkmaktadır. Bu çalışma, Osmanlı döneminde Cezayir şiirinin estetik özelliklerini ve toplumsal yansımalarını inceleyerek, iki edebiyat arasındaki dil ve üslup etkileşimini detaylı bir şekilde analiz etmektedir. Osmanlı sanatının ve kültürel mirasının Cezayir şiirine yaptığı katkılar, şiirlerdeki toplumsal ve siyasi temalar üzerinden değerlendirilmektedir. Cezayirli ve Osmanlı şairlerinden verilen örneklerle bu etkilerin şiir dili üzerindeki yansımaları incelenmiştir. Osmanlı dönemi Cezayir şiiri, toplumsal olaylar ve değişimlerle sıkı bir ilişki içindedir. Şairler, dönemin siyasi ve toplumsal atmosferine tepkilerini şiirleriyle yansıtmışlar, bu durum şiirin toplumsal yapıyı şekillendiren bir araç olarak kullanılmasına olanak sağlamıştır. Ayrıca, şiirlerdeki Dinî motifler ve estetik yaklaşımlar da Osmanlı etkisinin belirgin bir parçası olmuştur. Cezayir şiirinin, Osmanlı'dan devralınan bu mirası modern dönemde de sürdürebildiği ve dil ile üslup açısından Osmanlı şiirine benzerlikler taşıdığı gözlemlenmektedir. Günümüz açısından bu çalışma, Osmanlı-Cezayir şiir ilişkisinin modern edebiyat üzerindeki etkilerini ve bu mirasın güncel dilbilimsel ve toplumsal analizlere katkılarını irdelemektedir. Araştırma, Cezayir şiirinin dilsel ve kültürel devamlılık bağlamında Osmanlı dönemindeki etkilerini nasıl sürdürdüğünü ve modern toplumsal yapı üzerindeki yansımalarını somut örneklerle açıklamaktadır. Bulgular, Edebî mirasın toplumsal ve kültürel sürekliliği sağlama potansiyelini ortaya koyarak modern edebiyat analizlerine önemli bir katkı sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagatı, Edebi Etkileşimler, Osmanlı Dönemi Cezayir Şiiri, Cezayir Şairleri, Şiirin Etkisi

The Influence of Turkish Literature on Algerian Poetry and Social Structure: Linguistic and Aesthetic Continuities

Öz

The influence of Turkish literature on Algerian poetry emerges as an important topic within the context of social structure and linguistic continuity. This study analyzes the aesthetic features and social reflections of Algerian poetry during the Ottoman period, examining the linguistic and stylistic interactions between the two literatures in detail. The contributions of Ottoman art and cultural heritage to Algerian poetry are evaluated through the social and political themes present in the poems. Examples from both Algerian and Ottoman poets illustrate how these influences are reflected in the language of poetry. Algerian poetry of the Ottoman period is closely related to social events and changes. Poets expressed their reactions to the political and social atmosphere of the time through their poetry, allowing poetry to be used as a tool for shaping social structure. Additionally, the religious motifs and aesthetic approaches in the poems represent a significant aspect of Ottoman influence. It has been observed that Algerian poetry is able to sustain this inherited legacy from the Ottomans in the modern era, showing similarities to Ottoman poetry in terms of language and style. From a contemporary perspective, this study explores the effects of the Ottoman-Algerian poetry relationship on modern literature and the contributions of this heritage to current linguistic and social analyses. The research clarifies how Algerian poetry maintains the influences from the Ottoman period in the context of linguistic and cultural continuity, and how these influences reflect on modern social structures through concrete examples. The findings highlight the potential of literary heritage to ensure social and cultural continuity, thereby offering a significant contribution to modern literary analyses.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Literary Interactions, Ottoman Period Algerian Poetry, Algerian Poets, The Influence of Poetry

Kaynakça

• Ağarı, Şerife. “Bir Övgü Unsuru Olarak Şehnâme Kahramanlarının Klasik Türk Şiirindeki Dönüşümü: Bâkî-Nedîm Karşılaştırması”. SEFAD 39 (2018), 233-250. https://doi.org/10.21497/sefad.443500
• Anâîn, Muhammed Zekeriya. Şi‘ru Cumhuri’l-Endelüsî. Beyrut: Dâru’t-Tasavvur, ts.
• Berekât, Muhammad Murâd. Emir Abdülkâdir el-Cezâirî: el-Mücâhid es-sûfî. Cezayir: Dârun-Neşri’l-Elektrûnî, 1980.
• Cezâ’iri, Muhammed b Meymûn. et-Tuhfetü’l-marziye fî’d-Dava’l-Bektaşiyye fi bilâdi’l-Cezâ’iri’l-Hamimiyye. Cezayir: eş-Şeriketü’l-Vataniyye li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 1981.
• Cüzü, Mustafa. Nazariyattu’ş-şi‘r ‘inde’l-‘arab. Beyrut: Dâru’t-Tâli‘a, 1988.
• Dehiyeti, Fâtıma. el-Haraketu’l-edebiyye fi’l-Cezâ’ir hilali’l-ahdi’l-Osmanî. Biskra: Hammadi Kheider Üniversitesi, Doktora Tezi, 2014.
• Dînâr, İbn Ebi. el-Müʾnis fî ahbâri İfrîkıyye ve Tûnis. Beyrut: y.y., 1993.
• Eflatun, Muvaffak. “Cezayir’de Bir Türk Halk Şairi Şemsî Mustafa Hoca ve Şiirleri”. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum 12/35 (2023), 687-715.
• Elçin, Şükrü. Akdeniz’de ve Cezâyir’de Türk Halk Şâirleri. Ankara: Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 1988.
• Erdoğan, M. Akif. “Beş Cezayir Türk Şiiri”. Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 13 (2007), 83-89.
• Ezherî, Muhammed b Ahmed. Tehzîbü’l-luġa. ed. Abdüsselâm M. Hârûn - M. Ali en-Neccâr. Kahire: y.y., 1964.
• Fekkûn, Abdulkerim. Menşûrü’l-hidâye fî keşfi hâli men idda’e’l-ilme ve’l-velâye. ed. Ebü’l-Kāsım Sa‘dullah. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1987.
• Hucr, İmruülkays b. Dîvân. ed. M. Ebü’l-Fazl İbrâhim. Kahire: y.y., 1964.
• İbnü’l-Kıftî. İnbâhü’r-ruvât ʿâlâ enbâhi’n-nuhât. ed. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim. Kahire: y.y., 1986.
• İnalcık, Halil. Osmanlı İmparatorluğu: Klasik Dönem (1300-1600). çev. Ruşen Sezer. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1825.
• İzzeddin, İsmail. el-Ususu’l-cemâliyye fi’n-nakdi’l-‘arabi. Kahire: Dâru’l-fikri’l-‘Arabi, 1992.
• Kavas, Ahmet. “Afrika’da Türkler’in Hâkimiyeti ve Kurdukları Devletler”. Osmanlı-Afrika İlişkileri. İstanbul: Tasam Yayınları, 2006.
• Kayrevânî, İbn Reşîk. el-ʿUmde fî mehâsini’ş-şiʿr ve âdâbih ve nakdih. ed. Muhammed Karkazân. Beyrut: Dâru’l-Beydâ, 1988.
• Keklik, Murat. “Osmanlı Toplum Hayatından Beyitlere Yansıyan Birkaç Örnek”. Türkiyat Mecmuası 27/1 (2017), 139-169. https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.322900
• Koloğlu, Orhan. “Garp Ocaklarında Anadolu Delikanlıları: Aldığıma Pişman Oldum İki Avrat Arasında”. Tarih ve Toplum, 35-40.
• Köksal, M. Fatih. “Bâkî Dîvânı’nın Yeni Bir Nüshası ve Bâkî’nin Dîvân Neşirlerinde Bulunmayan Şiirleri”. bilig 104 (2023), 27-53. https://doi.org/10.12995/bilig.10402
• Manzûr, İbn. Lisânü’l-ʿArab. Beyrut: y.y., 1994.
• Muhammed, Tımmâr. Târîhu’l-edebi’l-Cezâirî. Cezayir: el-Şirketü’l-Vataniyye li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 1981.
• Nahşali, Abdülkerim. İhtiyâru’l-mumtâ. ed. Mahmud Şakir el-Kattan. Kahire: Matbaatu’l-Hey’eti’l-Mısriyye, 2006.
• Nâsir, Ebu Râs. Hayatu ebi Râs ez-zâtiyye ve el-‘ilmiyye. Cezayir: el-Müessetu’l-Vataniyye li’l-Kitâb, ts.
• Nedîm. Kaside, ts. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/
• Nuayhed, Adil. Muʿcemu’l-ʿAʿlâm el-Cezāʾir, min sadri’l-Islâm hattâ el-ʿasri’l–hâdir. Beyrut: Müessesetu Nüveyhid es-sakâfiyye, 2. Baskı., 1980.
• Rebah, Halid. eş-Şi‘ru fi’l-Cezâir: fi’l-Fitrati’l-‘Osmanîyye, Şi‘ru ibn ‘Ammâr Enzumecen. Cezayir: Cezayir Üniversitesi, Doktora Tezi, 2010.
• Rengibeyaz, Ahmet. Tibru’l-Mesbûk fî Beyân-ı Cezâir’deki Türk Şairleri. İstanbul: Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 2022.
• Sa‘dullah, Ebü’l-Kāsım. Dâ’iyetü’s-Selefiyye Abdü’l-Kerîm ef-Fekkûn. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1986.
• Sa‘dullâh, Ebü’l-Kâsım Ahmed. Târîhu’l-Cezâʾiri’s-sekâfî. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1998.
• Said, Mohamed. Histoire de la Littérature Arabe en Algérie. Paris: Editions La Découverte, 1994.
• Sîdî, Ebu’l-Abbas Ahmed b Ammar. Hamelâti’l-lebîb bi-ahbâri’r-Rihleti ilâ’l-Habîb. Cezayir: Matbaatu Bi’ri Fontane, 1902.
• Sönmez, Mustafa. Cezayir’de Osmanlı İdaresi ve Edebiyatı Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Türk Kültürü Araştırmaları Enstitüsü, 2023.
• Sultan, Münir. İbn Salim ve Tabakatu’ş-şu‘âra. İskenderiye: Müşiratu’l-Meârif, 1977.
• Suyûtî, Celâleddin. Buġyetü’l-vuʿât fî tabakāti’l-luġaviyyîn ve’n-nuhât. ed. M. Ebü’l-Fazl. Kahire: y.y., 1964.
• Şevkī, Ahmed - Dayf, Abdüsselâm. Tarihül-edebi’l-‘arabi asru’d-duvel ve’l-imârât: el-cezâ’ir, el-mağrib el-aksâ, moritanya, es-Sûdân. Kahire: Dâru’l-Me‘ârif, 1966.
• Tartusî, Ahmet. Cezayir’in Osmanlı Dönemindeki Edebî Faaliyetleri. İstanbul: Tasam Yayınları, 2001.
• Türköz, İsmail. Osmanlı Edebiyatında Cezayir Temalı Eserler. Ankara: Yeditepe Üniversitesi Yayınları, 2020.
• Yıldırım, Nimet. Fars Mitolojisi Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2008.
• Zehra, Fâtıma. Cezayir Şiirinde Osmanlı Tesirleri. Cezayir: Cezayir Üniversitesi, Doktora Tezi, 2016.
• Zekeriya, Ahmed. Müslüman Toplumların Edebiyatında Osmanlı Etkisi. Kahire: en-Nahdatu’l-Mısriyye, 2007.