Yaşlı Bireylerde Yeni Medya Okuryazarlığının Dijital Yalnızlık ve İyi Oluş Üzerindeki Etkisi

Yıl 2025, Sayı: Yeni Medya Çalışmaları, 169 - 194, 28.09.2025

Zeynep Gümüş Demir

https://doi.org/10.53791/imgelem.1692076

Öz

Dijital çağda yaşlı bireylerin medya ile etkileşim düzeyi, toplumsal hayata katılım ve psikososyal iyi oluş açısından önem taşımaktadır. Bu araştırmanın amacı, yaşlı bireylerde yeni medya okuryazarlığının dijital yalnızlık ve iyi oluş üzerindeki etkisini incelemektir. Araştırma, İstanbul ilinde yaşayan 60 yaş ve üzeri 128 birey ile yürütülmüştür. Katılımcılara Yeni Medya Okuryazarlık Ölçeği, Yaşlılarda Psikolojik İyi Oluş Ölçeği ve Dijital Yalnızlık Ölçeği uygulanmıştır. Elde edilen veriler, t-testi, ANOVA ve Pearson korelasyon analizi ile değerlendirilmiş; çoklu doğrusal regresyon analizi ile değişkenler arasındaki yordayıcı ilişkiler test edilmiştir. Araştırma bulguları, yaşlı bireylerin yeni medya okuryazarlığı düzeylerinin psikolojik iyi oluşu artırırken, dijital yalnızlık duygusunu azalttığını göstermektedir. Bireylerin dijital medyada içeriklerini etkin, doğru ve amaçlı bir şekilde kullanma becerisi, psikolojik iyi oluş ve dijital yalnızlık üzerinde anlamlı bir değişken olarak öne çıkmaktadır. Ayrıca daha yüksek eğitim ve gelir düzeyine sahip bireylerin medya okuryazarlık ve iyi oluş düzeyleri daha yüksek bulunmuştur. Cinsiyet farklılıkları da dikkate değer olup, kadınlar daha yüksek psikolojik iyi oluş düzeyine, erkekler ise daha yüksek dijital yalnızlık düzeyine sahiptir. Bu sonuçlar, dijital içeriklere eleştirel ve işlevsel erişimin yaşlı bireylerin toplumsal katılımını güçlendirdiği ve iyi oluş düzeylerini artırdığını göstermektedir. Araştırma verilerinin, yaşlı bireylere yönelik dijital okuryazarlık eğitimlerinin yaygınlaştırılmasına, dijital kapsayıcılığın artırılmasına ve aktif yaşlanma politikalarının güçlendirilmesine katkı sağlayabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yeni Medya Okuryazarlığı , Dijital Yalnızlık , Yaşlı Bireylerde İyi Oluş.

Etik Beyan

Bu çalışmanın verileri Üsküdar Üniversitesi Girişimsel Olmayan Araştırmalar Etik Kurulu’nun 28.03.2025 tarihli toplantısında alınan “61351342/020-979” sayılı karar izniyle elde edilmiştir.

The Impact of New Media Literacy on Psychological Well-Being and Digital Loneliness Among Older Adults

Öz

In the digital age, the level of media engagement among older adults plays a critical role in their social participation and psychosocial well-being. The aim of this study is to examine the impact of new media literacy on digital loneliness and psychological well-being among older adults. The research was conducted with 128 individuals aged 60 and above residing in Istanbul. Participants completed the New Media Literacy Scale, the Psychological Well-Being Scale for the Elderly, and the Digital Loneliness Scale. The data were analyzed using t-tests, ANOVA, and Pearson correlation analysis; predictive relationships between variables were tested through multiple linear regression analysis. The findings indicate that higher levels of new media literacy among older adults are associated with increased psychological well-being and reduced digital loneliness. The ability to use digital content in an effective, accurate, and purposeful manner emerged as a significant factor influencing both well-being and digital loneliness. Additionally, participants with higher levels of education and income showed higher levels of media literacy and psychological well-being. Notable gender differences were also observed: women reported higher psychological well-being, whereas men experienced higher levels of digital loneliness. These results suggest that critical and functional access to digital content enhances older adults’ social participation and supports their overall well-being. It is believed that the findings of this study can contribute to the expansion of digital literacy training for older adults, the promotion of digital inclusion, and the strengthening of active aging policies.

Anahtar Kelimeler

New Media Literacy , Digital Loneliness , Well-Being in Older Adults.

Etik Beyan

The data of this study were obtained with the permission of the decision numbered “61351342/020-979” taken at the meeting of the Üsküdar University Non-Interventional Research Ethics Committee dated 28.03.2025.

Kaynakça

• Büyüköztürk, Ş. (2021). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı, 27. Baskı, Pegem Akademi Yayıncılık.
• Carrasco-Dajer, C. M., Vera-Calzaretta, A. R., Ubillos-Landa, S. vd. (2024). Impact of a culturally adapted digital literacy intervention on older people and its relationship with health literacy, quality of life, and well-being, Frontiers in Psychology, 15, 1305569. Doi: https://doi.org/10.2196/23588
• Cotten, S. R., Anderson, W. A. ve McCullough, B. M. (2013). Impact of internet use on loneliness and contact with others among older adults: cross-sectional analysis, Journal of Medical Internet Research ,15(2), e39. Doi: https://doi.org/10.2196/jmir.2306
• Cotten, S. R., Schuster, A. M. ve Seifert, A. (2022). Social media use and well-being among older adults, Current Opinion in Psychology, 45, 101293. Doi: https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2021.12.005
• Ekoh, P. C., George, E. O. ve Ezulike, C. D. (2023). Digital and physical social exclusion of older people in rural Nigeria in the time of COVID-19, in COVID-19 and Older Adults, 61-74. Routledge.
• Fang, Y., Chau, A. K., Wong, A. vd. (2018). Information and communicative technology use enhances psychological well-being of older adults: the roles of age, social connectedness, and frailty status, Aging & Mental Health, 22(11), 1516-1524. Doi: https://doi.org/10.1080/13607863.2017.1358354
• Field, A. (2018). Discovering statistics using IBM SPSS statistics (5th ed.), Sage.
• Gümüş Demir, Z. (2022). Yaşlılarda psikolojik iyi oluş ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması, Yaşlılık Araştırmaları Dergisi, 5(2), 94-108.
• Gümüş, Z., Güler, K. (2018). Yetişkin Bireylerdeki Bağlanma Stillerinin Demografik Özellikleri ve Yaşam Kaliteleriyle Olan İlişkinin İncelenmesi, The Journal of Academic Social Science, 6(78), 505-521. Doi: http://dx.doi.org/10.16992/ASOS.14169
• He, Y., Li, K. ve Wang, Y. (2022). Crossing the digital divide: The impact of the digital economy on elderly individuals’ consumption upgrade in China, Technology in Society, 71, 102141. Doi: https://doi.org/10.1016/j.techsoc.2022.102141
• Hobbs, R. (2022). Media literacy, in The Routledge international handbook of children, adolescents, and media (475-482), Routledge.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi, 23. Baskı, Nobel Yayıncılık.
• Koc, M., Barut, E. (2016). Development and validation of New Media Literacy Scale (NMLS) for university students, Computers in Human Behavior, 63, 834-843. Doi: https://doi.org/10.1016/j.chb.2016.06.035
• Koç, M., Barut, E. (2016). Yeni medya okuryazarlığı ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 42, 251-275.
• Korkmaz, O., Şensoy, Ö. ve Demirtaş, H. (2014). Sanal Ortam Yalnızlık Ölçeği geliştirme çalışması, Eğitimde Kuram ve Uygulama, 10(2), 152-170.
• Kökalan Çımrın, F., Öztürk, I. ve Demir, A. C. (2024). Türkiye’de İslami feminist hareketin dijital aktivist yansımaları: Havle Kadın Derneği ve Reçel Blog örneği, İmgelem, 7(2), 32-45. Doi: https://doi.org/10.5281/zenodo.11028457
• Martínez-Alcalá, C. I., Rosales-Lagarde, A., Pérez-Pérez, Y. M. vd. (2021). The effects of Covid-19 on the digital literacy of the elderly: Norms for digital inclusion, Frontiers in Education, 6, 716025. Doi: https://doi.org/10.3389/feduc.2021.716025
• Meshi, D., Cotten, S. R. ve Bender, A. R. (2020). Problematic social media use and perceived social isolation in older adults: a cross-sectional study. Gerontology, 66(2), 160-168. Doi: https://doi.org/10.1159/000502577
• Mohan, R., Saleem, F., Voderhobli, K. vd. (2024). Ensuring sustainable digital inclusion among the elderly: A comprehensive analysis, Sustainability, 16(17), 7485. Doi: https://doi.org/10.3390/su16177485
• Nedeljko, M., Bogataj, D. ve Kaučič, B. M. (2021). The use of ICT in older adults strengthens their social network and reduces social isolation: Literature Review and Research Agenda, IFAC-PapersOnLine, 54(13), 645-650. Doi: https://doi.org/10.1016/j.ifacol.2021.10.524
• Pallant, J. (2020). SPSS survival manual: A step by step guide to data analysis using IBM SPSS (7th ed.), Open University Press.
• Purtilo-Nieminen, S., Vuojärvi, H., Rivinen, S. vd. (2021). Student teachers' narratives on learning: A case study of a course on older people's media literacy education, Teaching and Teacher Education, 106, 103432. Doi: https://doi.org/10.1016/j.tate.2021.103432
• Quinn, K. (2018). Cognitive effects of social media use: A case of older adults, Social Media+ Society, 4(3), 2056305118787203. Doi: https://doi.org/10.1177/205630511878720
• Rasi, P., Vuojärvi, H. ve Rivinen, S. (2021). Promoting media literacy among older people: A systematic review, Adult Education Quarterly, 71(1), 37-54. Doi: https://doi.org/10.1177/0741713620923755
• Schirmer, W., Geerts, N., Vercruyssen, A. vd. (2022). Digital skills training for older people: The importance of the ‘lifeworld’, Archives of Gerontology and Geriatrics, 101, 104695. Doi: https://doi.org/10.1016/j.archger.2022.104695
• Seifert, A. (2020). The digital exclusion of older adults during the COVID-19 pandemic, Journal of Gerontological Social Work, 63(6-7), 674-676. Doi: https://doi.org/10.1080/01634372.2020.1764687
• Suchowerska, R., McCosker, A. (2022). Governance networks that strengthen older adults' digital inclusion: The challenges of metagovernance, Government Information Quarterly, 39(1), 101649. Doi: https://doi.org/10.1016/j.giq.2021.101649
• Sümer, O. (2024). Algoritma tiranlığı: Dijital dünyada bireyin savunmasızlığına yönelik bir sosyo-teknik analiz, İmgelem, 7(1), 10-19. Doi: https://doi.org/10.5281/zenodo.11028455
• Taber, K. S. (2018). The use of Cronbach’s Alpha when developing and reporting research instruments in science education, Research in Science Education, 48, 1273-1296. Doi: https://doi.org/10.1007/s11165-016-9602-2
• Taipale, S., Oinas, T. ve Karhinen, J. (2021). Heterogeneity of traditional and digital media use among older adults: A six-country comparison, Technology in Society, 66, 101642. Doi: https://doi.org/10.1016/j.techsoc.2021.101642
• Tirado-Morueta, R., Rodríguez-Martín, A., Álvarez-Arregui, E. vd. (2021). Understanding internet appropriation among older people through institutional supports in Spain, Technology in Society, 64, 101505. Doi: https://doi.org/10.1016/j.techsoc.2020.101505
• Todd, E., Bidstrup, B. ve Mutch, A. (2022). Using information and communication technology learnings to alleviate social isolation for older people during periods of mandated isolation: a review, Australasian Journal on Ageing, 41(3), e227-e239. Doi: https://doi.org/10.1111/ajag.13041
• Wang, W., Zhang, Y. ve Zhao, J. (2023). Technological or social? Influencing factors and mechanisms of the psychological digital divide in rural Chinese elderly, Technology in Society, 74, 102307. Doi: https://doi.org/10.1016/j.techsoc.2023.102307
• Xie, L., Zhang, S., Xin, M. vd. (2022). Electronic health literacy and health-related outcomes among older adults: A systematic review, Preventive Medicine, 157, 106997. Doi: https://doi.org/10.1016/j.ypmed.2022.106997
• Yang, H., Chen, H., Pan, T. vd. (2022). Studies on the digital inclusion among older adults and the quality of life—a Nanjing example in China, Frontiers in Public Health, 10, 811959. Doi: https://doi.org/10.3389/fpubh.2022.811959
• Yang, J., Du, P. (2021). Gender, capital endowment and digital exclusion of older people in China, Ageing & Society, 41(11), 2502-2526. Doi: https://doi.org/10.1017/S0144686X20000434
• Yang, Y., Wang, C., Xiang, X. vd. (2025). AI Applications to Reduce Loneliness Among Older Adults: A Systematic Review of Effectiveness and Technologies, Healthcare, 13(5), 446. Doi: https://doi.org/10.3390/healthcare13050446 Zapletal, A., Wells, T., Russell, E. vd. (2023). On the triple exclusion of older adults during COVID-19: Technology, digital literacy and social isolation, Social Sciences & Humanities Open, 8(1), 100511. Doi: https://doi.org/10.1016/j.ssaho.2023.100511