Medeni Usûl Hukukunda Tanığın Hazır Bulunma Yükümlülüğü

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 2, 617 - 644, 31.12.2021

Fatih Tahiroğlu

Öz

Tanık, bir yargılamada uyuşmazlığın çözümü bakımından önem taşıyan bir vakıa hakkında yargılama dışında, duyu organları vasıtasıyla edindiği bilgileri mahkemeye aktaran üçüncü kişidir. Sadece gerçek kişiler tanık olabilir. Vakıaları algılayabilecek ve algıladıklarını hafızada tutup mahkemeye aktarabilecek aklî olgunluğa sahip olan herkes tanık olabilir. Dolayısıyla tanık olabilmek için bir yaş sınırlaması yoktur. Bu nedenle çocukların da tanık olarak dinlenebilmeleri mümkündür. Öte yandan tanıklık yapmak kural olarak zorunlu tutulmuştur. Nitekim tanıklık yapmak aynı zamanda kamusal bir yükümlülüktür. Ancak bu yükümlülük tanığın mahkeme tarafından usûlüne uygun olarak davet edilmesi ile doğar. Tanıklık yapma yükümlülüğü; hazır bulunma yükümlülüğü, yemin etme yükümlülüğü ve bildiklerini anlatma yükümlülüğü olmak üzere üç unsurdan oluşur. Bu çalışmada Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 245. maddesinde düzenlenen tanığın hazır bulunma yükümlülüğü konusu incelenmiştir. Bu bağlamda, öncelikle bu yükümlülüğün kapsamı, yani kimlerin tanık olarak hazır bulunma yükümlülüğü altında olduğu ele alınmıştır. Daha sonra ise, tanığın hazır bulunma yükümlülüğünün ihlâl edilmesi üzerinde durulmuştur. Bu kapsamda söz konusu ihlâlin şartları ve sonuçları incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Delil, tanık, tanıklık yapma yükümlülüğü, medenî usûl hukuku, mazeret

The Obligation of Attendance of the Witness

Öz

The witness is the third person who has information about the fact that is important for the settlement of dispute and transfers the information in a trial. Only real persons can be witness. Anyone who has the mental maturity to perceive the facts and to keep what they perceived in memory and transfer them to the court can be a witness. Therefore, there is no age limit to be a witness. For this reason, it is possible for minors to be heard as a witness. On the other hand, as a rule, it is compulsory to testify. As a matter of fact, it is also a public obligation to testify. However, for this obligation to arise, the witness must be duly invited by the court. Obligation to testify consists of three elements: the obligation to attend, the obligation to take an oath, and the obligation to tell what he or she knows. In this study, the issue of the obligation of attendance of the witness regulated in Article 245 of the Code of Civil Procedure is examined. In this context, first of all, the scope of this obligation, that is, who is under the obligation to be present as witness, has been discussed. Subsequently, the violation of the obligation to attend was discussed. In this context, the conditions and consequences of the violation in question were examined.

Anahtar Kelimeler

Evidence, the witness, the obligation to testify, law of civil procedure, excuse

Kaynakça

• Ahrens, Hans-Jürgen, Der Beweis im Zivilprozess, Verlag Dr. Otto Schmidt, Köln, 2015 (Beweis).
• Akcan, Recep, “Hukuk Mahkemelerinde Hukuki Yardım (İstinabe) ve Naip Tayini (Atanması)”, Prof. Dr. Ergun Önen’e Armağan, Alkım, İstanbul, 2003, s. 3-81.
• Akcan, Recep; Albayrak, Hakan, Tebligat Hukuku, 3. Baskı, Ankara, 2016
• Akkan, Mine, “Medenî Usûl Hukukunda Tanığa Soru Kağıdı Gönderilmesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan, C. 16, Özel Sayı, 2014, s. 555-609.
• Akkan, Mine, “Tebligat Kanunu Çerçevesinde Elektronik Tebligat”, Medenî Usûl ve İcra ve İflâs Hukuku Dergisi, S. 39, 2018, s. 23-89.
• Akkan, Mine, “7101 sayılı Kanunla Elektronik Tebligat Konusunda Getirilen Yeni Düzenlemeler ve Değerlendirilmesi”, 7101 sayılı Kanunla Konkordato ve Elektronik Tebligat Konularında Getirilen Yenilikler, (Ed. Muhammet Özekes), On İki Levha, İstanbul, 2018, s. 149-167 (7101 sayılı Kanun).
• Akkaya, Tolga, Medenî Usûl Hukukunda İstinaf, Yetkin Yayınları, Ankara, 2009.
• Alangoya, Yavuz; Yıldırım, M. Kâmil; Deren-Yıldırım, Nevhis, Medenî Usul Hukuku Esasları, Tıpkı 8. Bası, Beta, İstanbul, 2011.
• Albayrak, Hakan, Tebligat Hukuku, Seçkin, Ankara, 2021 (Tebligat).
• Albayrak, Hakan, “Mukayeseli Hukuk Ve Yargı Kararları Işığında Elektronik Tebligatın Yapılmış Sayıldığı Tarih”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 29, S. 3, 2021, s. 2414-2453
• Ansay, Sabri Şakir, Hukuk Yargılama Usulleri, 7. Baskı, Ankara Ünversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 1960.
• Arslan, Ramazan; Yılmaz, Ejder; Taşpınar Ayvaz, Sema; Hanağası, Emel, Medenî Usul Hukuku, 6. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2020.
• Atalay, Oğuz, “Delil Kavramı Üzerine”, Hâluk Konuralp Anısına Armağan, C. 1, Yetkin Yayınları, Ankara, 2009, s. 129-138.
• Atalay, Oğuz, Pekcanıtez Usûl Medenî Usûl Hukuku, 15. Bası, On İki Levha, İstanbul, 2017 (Pekcanıtez Usûl).
• Atalı, Murat, “Medenî Usûl Hukukunda Hâkimin Vakıalar Hakkında Dava Dışında Edindiği (Şahsî) Bilgisini Kullanması”, Halûk Konuralp Anısına Armağan, C. 1, Yetkin Yayınları, Ankara, 2009, s. 139-161.
• Atalı, Murat, Medenî Usul Hukukunda Aleyhe Bozma Yasağı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2014.
• Atalı, Murat; Ermenek, İbrahim; Erdoğan, Ersin, Medenî Usûl Hukuku, 3. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2020.
• Atalı, Murat; Ermenek, İbrahim; Üçüncü, S. Hilal, Tebligat Hukuku, 3. Baskı, Seçkin, Ankara, 2020.
• Balzer, Christian, Beweisaufnahme und Beweiswürdigung im Zivilprozess, 3. Auflage, Erich Schmidt Verlag, Berlin, 2011.
• Baumbach, Adolf; Lauterbach, Wolfgang; Albers, Jan; Hartmann, Peter, Zivilprozessordnung mit FamFG, GVG und anderen Nebengesetzen, 74. Auflage, Verlag C. H. Beck, München, 2016.
• Belgesay, Mustafa Reşit, Hukuk ve Ceza Usulü Muhakemesinde Deliller, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1940.
• Belgesay, Mustafa Reşit, Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu Şerhi I Teoriler, C. 3, İsbat Teorisi, 3. Bası, Şaka Matbaası, İstanbul, 1950 (İsbat Teorisi).
• Bergerfurth, Bruno, “Das Ausbleiben des Zeugen im Zivilprozeß”, JZ, Nr. 3, 1971, s. 84-87.
• Berkin, Necmeddin M., Tatbikatçılara Medenî Usul Hukuku Rehberi, Filiz Kitabevi, 1981.
• Bernhardt, Wolfgang, Das Zivilprozeßrecht, 3. Auflage, Walter De Gruyter & Co., Berlin, 1968.
• Bilge, Necip; Önen, Ergun, Medenî Yargılama Hukuku Dersleri, 3. Baskı, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1978.
• Blomeyer, Arwed, Zivilprozeßrecht Erkenntnisverfahen, 2. Auflage, Duncker & Humblot, Berlin, 1985.
• Bolayır, Nur, Hukuk Yargılamasında Delillerin Toplanmasında Tarafların ve Hâkimin Rolü, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2014.
• Börü, Levent, “Elektronik Tebligat”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 10, S. 1, 2020, s. 183-225.
• Braun, Johann, Lehrbuch des Zivilprozeßrechts, Mohr Siebeck, Tübingen, 2014.
• Brunner, Alexander; Gasser, Dominik; Schwander, Ivo, ZPO Schweizerische Zivilprozessordnung, Kommentar, 2. Auflage, Dike Verlag AG, Zürich/St. Gallen, 2016.
• Budak, Ali Cem; Karaaslan, Varol, Medenî Usul Hukuku, 5. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2021.
• Çatalkaya, İbrahim, Tebligat Hukuku, 3. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2020.
• Çolak, Haluk; Altun, Uğurtan, “Bir Yaptırım Türü Olarak Para Cezalarının Teori Ve Uygulamadaki Analizi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 69, 2007, s. 241-338
• Donay, Süheyl, “Para Cezalarını Artıran Yasanın Uygulama Alanı Hakkında Düşünceler”, Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, C. 1, S. 2, 1979, s. 23-28.
• Duran, Osman, Medenî Usûl Hukukunda Taleple Bağlılık İlkesi, Seçkin, Ankara, 2020.
• Eğilmez, Namık Kemal, “Şahadet ve Şahidin Psikolojisi”, Ankara Barosu Dergisi, 1955/6, s. 396-403.
• Erdönmez, Güray, Pekcanıtez Usûl Medenî Usûl Hukuku, 15. Bası, On İki Levha, İstanbul, 2017 (Pekcanıtez Usûl).
• Ertanhan, Mesut, Medeni Yargılama Hukukunda Tanık ve Tanıklık, Seçkin, Ankara, 2005.
• Feyzioğlu, Metin, Ceza Muhakemesi Hukukunda Tanıklık, US-A Yayıncılık, Ankara, 1996.
• Findeisen, Andreas, Der minderjährige Zeuge im Zivilprozeß, Duncker & Humblot, Berlin, 1992.
• Görgün, Şanal; Börü, Levent; Toraman, Barış; Kodakoğlu, Mehmet, Medenî Usûl Hukuku, 9. Baskı, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2020.
• Grunsky, Wolfgang, Zivilprozessrecht, 13. überarbeitete Auflage, Carl Heymanns Verlag, Köln-München, 2008.
• Hannich, Rolf, Karlsruher Kommentar zur Strafprozessordnung: mit GVG, EGGVG, EMRK, 8. Auflage, C. H. Beck, München, 2019 (KK-StPO).
• İçel, Kayıhan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 6. Bası, Beta, İstanbul, 2021.
• Jauernig, Othmar; Hess, Burkhard, Zivilprozessrecht, 30. Auflage, Verlag C. H. Beck, München, 2011.
• Karafakih, İsmail Hakkı, Hukuk Muhakemeleri Usulü Esasları, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1952.
• Karamercan, Fatih, “Medenî Usûl Hukukunda Tanık ve Tanıklık”, Ankara Barosu Dergisi, 2018/3, s. 151-191.
• Karslı, Abdurrahim, Medeni Muhakeme Hukuku, 5. Baskı, Filiz Kİtabevi, İstanbul, 2020.
• Köroğlu, Anıl; Tahiroğlu, Fatih, “Medenî Usûl Hukukunda Tanık Delilinden Vazgeçme”, Türk Alman Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 2, S. 1, Haziran 2020, s. 221-247.
• Krüger, Wolfgang; Rauscher, Thomas, Münchener Kommentar zur Zivilprozessordnung, Band 2 §§ 355-945b, 6. Auflage, C. H. Beck, München, 2020 (MüKoZPO).
• Kudlich, Hans, Münchener Kommentar zur Strafprozessordnung, Band 1 §§ 1-150 StPO, 1. Auflage, C. H. Beck, München, 2014 (MüKoStPO).
• Kuru, Baki, Hukuk Muhakemeleri Usulü, C. II, 6. Baskı, İstanbul, 2001.
• Kuru, Baki, Hukuk Muhakemeleri Usulü, C. III, 6. Baskı, İstanbul, 2001 (Usul, C. III).
• Kuru, Baki, Hukuk Muhakemeleri Usulü, C. V, 6. Baskı, İstanbul, 2001.
• Kuru, Baki, Medenî Usul Hukuku El Kitabı, C. I, Yetkin Yayınları, Ankara, 2020 (El Kitabı, C. I).
• Kuru, Baki, Medenî Usul Hukuku El Kitabı, C. II, Yetkin Yayınları, Ankara, 2020.
• Löwe-Rosenberg, Die Strafprozessordnung und das Gerichtsverfassungsgesetz, Band 2 §§ 48-93, 27. Auflage, Walter de Gruyter, Berlin/Boston, 2017 (Löwe/Rosenberg StPO).
• Meier, Bernd-Dieter, “Zwischen Opferschutz und Wahrheitssuche - Überlegungen zur Rechtsstellung von kindlichen Zeugen im Strafprozeß”, JZ, 1991, s. 638-645.
• Meriç, Nedim, Medenî Yargılama Hukukunda Tasarruf İlkesi, Yetkin Yayınları, Ankara, 2011.
• Muratoğlu, Tahir, “Yargısal Faaliyetler Bağlamında Tesis Edilen Disiplin Yaptırımları Ve Bu Yaptırımların Hukuka Uygunluğu”, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 19, S. 30-31, 2014, s. 77-147.
• Musielak, Hans-Joachim; Stadler, Max, Grundfragen des Beweisrechts, C. H. Beck, München, 1984.
• Musielak, Hans-Joachim; Voit, Wolfgang, Zivilprozessordnung mit Gerichtsverfassungsgesetz Kommentar, 18. Auflage, Verlag Franz Vahlen, München, 2021 (Musielak/Voit ZPO).
• Muşul, Timuçin, Tebligat Hukuku, 7. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2018 (Tebligat).
• Önen, Ergun, Medeni Yargılama Hukuku, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 1979.
• Özbay, İbrahim; Yardımcı, Taner Emre, Tebligat Hukuku, 2. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2020.
• Özekes, Muhammet, Medeni Usul Hukukunda Hukuki Dinlenilme Hakkı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2003 (Hukuki Dinlenilme).
• Özekes, Muhammet, Pekcanıtez Usûl Medenî Usûl Hukuku, 15. Bası, On İki Levha, İstanbul, 2017.
• Pekcanıtez, Hakan, “Hukuki Dinlenilme Hakkı”, Prof. Dr. Seyfullah Edis’e Armağan, İzmir, 2000, s. 753-791.
• Pekcanıtez, Hakan; Atalay, Oğuz; Özekes, Muhammet, Medenî Usûl Hukuku, 14. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara, 2013.
• Postacıoğlu, İlhan E., Medeni Usul Hukuku Dersleri, 6. Baskı, İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 1986, İstanbul, 1975.
• Postacıoğlu, İlhan E.; Altay, Sümer, Medenî Usûl Hukuku Dersleri, 7. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2015.
• Prütting, Hanns/ Gehrlein, Markus, Zivilprozessordnung Kommentar, 8. Auflage, Luchterhand Verlag, 2016 (Prütting/Gehrlein ZPO).
• Rechberger, Walter H., ZPO Zivilprozessordnung Kommentar, 3. Auflage, Springer Verlag, Wien, 2006 (Rechberger ZPO).
• Rosenberg, Leo; Schwab, Karl Heinz; Gottwald, Peter, Zivilprozessrecht, 18. Auflage, Verlag C. H. Beck, München, 2018.
• Saenger, Ingo, Zivilprozessordnung Handkommentar, 9. Auflage, Nomos, 2021 (Hk-ZPO).
• Schellhammer, Kurt, Zivilprozess Gesetz-Praxis-Fälle, 13. Auflage, C. F. Müller, 2010.
• Schilken, Eberhard, Zivilprozessrecht, 6. Auflage, Verlag Franz Vahlen, München, 2010.
• Schneider, Egon, “Wartepflichten bei der Zeugenvernehmung”, MDR, 1998, s. 1205-1207.
• Stein, Friedrich; Jonas, Martin, Kommentar zur Zivilprozessordnung, Band 5 §§ 328-510c, 23. Auflage, Mohr Siebeck, Tübingen, 2015 (Stein/Jonas ZPO).
• Sungurtekin Özkan, Meral, Türk Medeni Yargılama Hukuku, Fakülteler Kitabevi, İzmir, 2013.
• Sutter-Somm, Thomas; Hasenböhler, Franz; Leuenberger, Christoph; Kommentar zur Schweizerischen Zivilprozessordnung (ZPO), 3. Auflage, Schulthess Juristische Medien AG, Zürich - Basel - Genf, 2016.
• Şahin, Cumhur, “Türk Hukukunda Tanık Koruma Hükümlerinin Değerlendirilmesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 6, S. 1-2, 2002, s. 155-188.
• Tahiroğlu, Fatih, “Tebligat Kanunu Hükümleri Çerçevesinde Tebligat Çıkarmaya Yetkili Merciler”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 74, S. 1, 2016, s. 389-396.
• Tahiroğlu, Fatih, Medenî Usûl Hukukunda Re’sen Araştırma İlkesi, On İki Levha, İstanbul, 2021 (Re’sen Araştırma).
• Taner, Fahri Gökçen, “Kırılgan Mağdurun Beyanının CMK’nın 236. Maddesi Uyarınca Alınması Ve Uygulanan Özel Usuller Karşısında Savunma Hakkının Dengelenmesi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2021 (153), s. 1-38.
• Tanrıver, Süha, Medenî Usûl Hukuku, C. I, 3. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2020.
• Taşpolat Tuğsavul, Melis, “İstinaf İncelemesi Sonucunda Verilebilecek Kararlar”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2018 (134), s. 313-354.
• Tercan, Erdal, Medenî Usul Hukukunda (Kesin Sürelerin Kaçırılması Halinde) Eski Hale Getirme, Yetkin Yayınları, Ankara, 2006.
• Thomas, Heinz; Putzo, Hans, Zivilprozessordnung, 36. Auflage, Verlag C. H. Beck, 2015 (Thomas/Putzo ZPO).
• Ulukapı, Ömer, Medeni Usul Hukukunda Tarafların Duruşmaya Gelmemesi, Mimoza Yayınları, Konya, 1997.
• Uma, Hakkı, “Para Cezalarının Mahiyeti Hakkında İnceleme”, Adliye Ceridesi, 1941/12, s. 1082-1109.
• Umar, Bilge, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2014.
• Üstündağ, Saim, Medeni Yargılama Hukuku, 7. Bası, İstanbul, 2000.
• Vorwerk, Volkert; Wolf, Christian, BeckOK ZPO, 40. Edition Stand: 01.03.2021, Verlag C. H. Beck, München, 2021 (BeckOK ZPO).
• Wieczorek, Bernhard; Schütze, Rolf A., Zivilprozessordnung und Nebengesetze Großkommentar, Band 6 §§ 355-510c, 4. Auflage, De Gruyter, 2014 (Wieczorek/Schütze ZPO).
• Yardımcı, Taner Emre, “Yeni Elektronik Tebligat Yönetmeliği Çerçevesinde Elektronik Tebligat”, Ankara Barosu Dergisi, 2019/3, s. 1-38.
• Yılmaz, Ejder, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, C. 3, 4. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021 (Şerh, C. 3).
• Yılmaz, Ejder, (Medeni Yargılama Hukukunda) Yemin, 3. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021 (Yemin).
• Zöller, Richard, Zöller Zivilprozessordnung, 30. Auflage, Verlag Dr. Otto Schmidt, Köln, 2014 (Zöller ZPO).