Arketipsel Sembolizm Bağlamında Bir Yolculuk: Hüsn ü Aşk

Yıl 2024, , 134 - 149, 14.11.2024

Reyyan Özkılıç

https://doi.org/10.58648/inciss.1392434

Öz

Yol ve yolculuk halk anlatılarında sıkça karşılaşılan motifler arasında yer alır. İnsanların ve toplumların çeşitli nedenlerle bir yerden bir yere göç etmesi, konar-göçer bir yaşam tarzının benimsenmesi gibi sosyolojik meseleler edebî eserlerde işlenmiştir. Bir çağrı üzerine kahramanın çıktığı bu yolculuk, süreç içinde yaşadığı değişim ve dönüşümler sonucu kendini gerçekleştirmesiyle tamamlanır. Bu yolculuk somut olabileceği gibi sembolik -kişinin kendi öz benliğini bulabilmesi için gerçekleştirdiği- de olabilir. Bu çalışmada Şeyh Galib’in Hüsn ü Aşk adlı eseri Joseph Campbell’in yola çıkış-erginlenme-geri dönüş monomiti çerçevesinde incelenmiştir. Kahramanın yolculuğu boyunca karşılaştığı engeller ve bu engellerin nasıl aşıldığı ele alınmıştır. Aşk’ın Hüsn’e ulaşmak için çıktığı bu yolda karşılaştığı engeller kuyu, Gam Harabeleri, Ateş Denizi ve Zatüssüver Kalesi’dir. Bu engellerden her biri kahramanın kendini tanıması için aşması gereken bir eşik olarak değerlendirilmiştir. Ayrıca olay örgüsü içinde karşılaşılan engellerin çeşitli yollar ve yardımcı birey/nesneler aracılığı ile aşıldığı tespit edilmiştir. Özetle Aşk, sevgilisi Hüsn’e kavuşma ümidiyle çıktığı bu macerada kuyulara düşerek, denizler aşarak ve cadıları/devleri yenerek kendi benliğiyle mücadeleye girmiş bu mücadele sonucunda da yolculuğun başındaki hâlinden farklı yeni bir kimliğe bürünmüştür. Böylece yolculuğun, kahramanın kendini bulması/tanıması için gerçekleştirildiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arketip, Sembolizm, Yolculuk, Hüsn ü Aşk

Etik Beyan

“Arketipsel Sembolizm Bağlamında Bir Yolculuk: Hüsn ü Aşk” başlıklı çalışmanın yazım sürecinde bilimsel kurallara, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş; toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir. Bu araştırma doküman incelemesine dayalı olarak yapıldığından etik kurul kararı zorunluluğu bulunmamaktadır.

A Journey in the Context of Archetypal Symbolism: Hüsn ü Aşk

Öz

Road and journey are among the motifs frequently encountered in folk narratives. Sociological issues such as the migration of people and societies from one place to another for various reasons, and the adoption of a nomadic lifestyle have been dealt with in literary works. This journey, which the protagonist embarks on upon a call, is completed with his self-realization as a result of the changes and transformations he experiences in the process. This journey can be tangible or symbolic - a journey that the protagonist undertakes in order to find his/her own self. In this study, Şeyh Galib's Hüsn ü Aşk is analyzed within the framework of Joseph Campbell's monomyth of departure-authorization-return. The obstacles faced by the hero throughout his journey and how these obstacles are overcome are discussed. The obstacles that Aşk encounters on his way to reach Hüsn are the well, the Ruins of Gam, the Sea of Fire and the Castle of Zatüssüver. Each of these obstacles is considered as a threshold that the protagonist must overcome in order to recognize himself. In addition, it has been determined that the obstacles encountered in the plot are overcome through various ways and auxiliary individuals/objects. To summarize, Aşk struggles with his own self by falling into wells, crossing seas and defeating witches/giants in this adventure he embarks on in the hope of meeting his beloved Hüsn, and as a result of this struggle, he takes on a new identity different from the one he had at the beginning of the journey. Thus, it was determined that the journey was realized for the hero to find/recognize himself.

Anahtar Kelimeler

archetyp, symbolism, journey, Hüsn ü Aşk

Kaynakça

• Alkan, A. (2019). Kahramanlık mitosu ve arketipsel sembolizm bağlamında Hüsn ü Aşk mesnevisinin kahramanı Aşk’ın yolculuğu. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 1, 634-675.
• Aşkaroğlu, V. (2013). Dede Korkut hikâyelerinden Dirse Han Oğlu Buğaç Han anlatısı üzerine simgesel/arketipsel bir çözümleme. Karadeniz Uluslararası Bilim Dergisi, 17, 120-132.
• Bahadır, A. (2010). Jung ve din, İstanbul: İz Yayıncılık.
• Bakırcı, N. (2014). Eflâtun Cem Güney’in “Masallar” adlı kitabında yer alan metinlerde mitolojik unsurlar. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Araştırmaları Dergisi, 4, 37-52
• Bars, M.E. (2018). Deli Dumrul anlatısının arketipsel sembolizm bakımında çözümlenmesi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 44, 57- 75
• Bayat, F. (2007). Mitolojiye giriş. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Campbell, J. (2010). Kahramanın sonsuz yolculuğu. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Çetindağ Süme, G. (2011). Köroğlu merkezli hikâyelerin sembolik açılımı, (Doktora Tezi). Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elâzığ.
• Çoruhlu, Y. (2000), Türk mitolojisinin kısa tarihi, İstanbul, Alfa Yayıncılık.
• Doğan, A. (2005). Hüsn ü Aşk’ta kuyu sembolü, Milli Folklor, 68, 180-189.
• Doğan, M.N. (2008). Şeyh Galib: Hüsn ü Aşk (Metin, düz yazıya çeviri notlar ve açıklamalar). İstanbul: Yelkenli Yayınevi.
• Elçin, Ş. (1988). Halk edebiyatı araştırmaları II, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Erdoğan, M. (2020). Dede Korkut Hikâyeleri’nin Jung’un arketipler ve psikolojik tipler kuramı bağlamında incelenmesi, (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Fromm, E. (2017), Rüyalar, masallar, mitler. (Çev: Arıtan A. ve Ökten K. H.), İstanbul: Say Yayınları.
• Işık, Neşe (2012). Türk masal kahramanlarının “yolculuk”tan olgunluğa değişim süreci. Türk Dünyası Araştırmaları. 200, 1-18.
• İçel, H. (2017). Hüsn ü Aşk’ta halk anlatıları, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergisi, 33, 68-77
• Jung, C. G. (2001). Dört arketip. (Çev: Aksu Yılmazer, Z.). İstanbul: Metis Yayınları
• Jung, C. G. (2006). Analitik psikoloji. (Çev: Gürol, E.). İstanbul: Payel Yayınları.
• Jung, C. G. (2007). İnsan ve sembolleri. (Çev: Babaoğlu, A. N.). İstanbul: Okuyan Us Yayınları.
• Jung, C. G. (2009). Keşfedilmemiş benlik. (Çev: Sılay Ener, S.). İstanbul: Barış İlhan Yayınevi.
• Kanter, M.F. (2005). Dede Korkut hikâyelerinin arketipsel sembolizm yöntemiyle çözümlenmesi. Arayışlar İnsan Bilimi Araştırmaları, 14, 131-138.
• Kara, M. (2018). Tasavvuf ve tarikatlar tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Onat, G. (2007). Elif Şafak’ın romanlarının arketipsel sembolizm açısından incelenmesi, (Yüksek Lisans Tezi). Sosyal Bilimler Enstitüsü. Fırat Üniversitesi. Elazığ.
• Ögel, B. (1995). Türk mitolojisi II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları
• Önder, Ö. (2006). Hüsn ü Aşk’taki yolculuk sürecinin insanın olgunlaşmasına etkisi, (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Özdemir, S. D. (2022). Türk halk anlatılarında devler. Çanakkale: Paradigma Akademi.
• Pala, İ. (2019). Dört güzeller. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Pamukçu, O. (2023). Türk halk anlatılarında yol ve yolculuk (Yüksek Lisans Tezi). Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Rank, O. (2014). Doğum travması, (Çev: Yücesoy, S.) İstanbul: Metis Yayınları
• Sambur, B. (2005). Bireyselleşme yolu, Ankara: Elis Yayınları.
• Sarpkaya, S. (2014). Türkiye sahası masal ve efsanelerinde demonolojik varlıklar, (Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Sungurlar, I. (2013). Bir arketip olarak gölge, (Yüksek Lisans Tezi). Işık Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Taşlıova, M. M. (2016). Köroğlu Oltu Kolu (İnceleme-Metinler), Ankara: Akçağ Yayınları.
• Thompson, S. (1955). Motif index of folk-literature, Vol(5), Indiana University.
• Türkeş Günay, U. (1983). Türk masallarında geleneksel ve efsanevi yaratıklar, Motif Akademi, 1, 84-115.
• Uçak, S. (2018). Masal ve romans bağlamında Şeyh Galib’in Hüsn ü aşk anlatısı, Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 1, 269-283.