ÖTEKİLİK BAĞLAMINDA GAYRİMÜSLİM AZINLIKLARIN KULÜP DİZİSİNDE TEMSİLİ

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 2, 91 - 110, 01.12.2023

Aziz Coşkun Fırat Bingöl

https://doi.org/10.47107/inifedergi.1331998

Öz

Bu çalışmanın amacı, 1950’lerin Türkiye’sinde gayrimüslim azınlıkların yaşadığı sorunları, dönemin sosyo-kültürel ve siyasi yapısına uygun olarak Kulüp dizisi özelinde ötekilik/ötekileştirme bağlamında analiz etmektir. Bu bağlamda dizide geçen diyaloglar, sözcükler üzerinden analiz edilerek gayrimüslim azınlıklara yönelik o dönemde kullanılan kalıplaşmış yargılar deşifre edilmiş, gayrimüslim azınlıklara dönemsel bakışın hangi anlamlar muhteva ettiği objektif bir bakışla irdelenmiştir. Medyada çok fazla değinilmeyen azınlıklık grubun (İstanbul’da yaşamlarını sürdüren Sefarad Yahudilerin) kültürel değerlerinin dizide nasıl yansıtıldığı, unutulmuş bir kültürün tekrardan ayyuka çıkması adına kıymetli olmakla birlikte bu çalışmanın önemini de ortaya çıkarmaktadır. 10 bölüm olarak yayınlanan dizide gayrimüslimleri ötekileştiren 18 söylemin olduğu saptanmıştır. Söylemler, Norman Fairclough tarafından geliştirilen söylem çözümlemesi yöntemi ile analiz edilmiştir. Fairclough’un analiz yönteminin tercih edilme nedeni, film ya da dizi sanatında görüntü kadar karakter diyaloglarının geniş bir şekilde yer tutmasıdır. Yöntem bu haliyle diyalogların dilsel yapısını anlamaya yardımcı olması, dizide kurulan ideolojik düşüncelerin nasıl temellendirildiğini ortaya çıkarması bakımından önemli veriler sunabilmektedir. Yapılan analizler sonucunda Kulüp dizisi özelinde 1950’ler Türkiye’sinde gayrimüslim ve Türk vatandaşların ötekileştirme pratiklerine maruz kaldıkları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Gayrimüslim, azınlık, öteki, kulüp, Norman Fairclough

Representatıon of Non-Muslım Mınorıtıes in The Context of Otherıty in Kulüp Serıes

Öz

The aim of this study is to analyze the problems faced by non-Muslim minorities in 1950s Turkey in the context of otherness/othering in the Kulüp series in accordance with the socio-cultural and political structure of the period. In this context, by analyzing the dialogues in the series through words, the stereotypes used against non-Muslim minorities at that time were deciphered, and the meanings of the periodical view of non-Muslim minorities were examined with an objective perspective. How the cultural values of the minority group (Sephardic Jews living in Istanbul), which is not mentioned much in the media, are reflected in the series is valuable for the revelation of a forgotten culture and reveals the importance of the study. 18 discourses marginalizing non-Muslims were found in the series broadcasted in 10 episodes. The discourses were analyzed with the discourse analysis method developed by Norman Fairclough. The reason why Fairclough's method of analysis is preferred is that in the art of film or TV series, character dialogues take up as much space as images. In this way, the method can provide important data in terms of helping to understand the linguistic structure of the dialogues and revealing how the ideological ideas established in the series are grounded. As a result of the analysis, it was determined that non-Muslim and Turkish citizens were subjected to othering practices in 1950s Turkey in the Kulüp series.

Anahtar Kelimeler

Non-Muslim, minority, other, kulüp, Norman Fairclough

Kaynakça

• Akmeşe, E. (2020). Ötekileştirmenin diyalektiği bağlamında bireyin varoluşsal bunalımı üzerine bir analiz: çoğunluk 2010. Orta Karadeniz İletişim Çalışmaları Dergisi, 5(1), 57-64.
• Akova, S. (2020). Kültürlerarası iletişim bağlamında ötekileştirme olgusunun dijital taşıyıcılığına dair Netflix dijital televizyonu üzerinden bir bakış: 13 commandments (13 emir) dizisi üzerinden göstergebilimsel analizi. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15(26), 4480-4516.
• Ataöv, T. (1987). Azınlıklar üzerine bazı düşünceler. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 42(1), 49-66.
• Ateş, H. K. ve Mazı, M. G. (2017). Book review: scientific research methods, Eurasian Academy of Sciences Eurasian Education & Literature Journal, (7), 56-94.
• Bali, R. N. (2004). Azınlıklar açısından Türk ve Türkiyelilik tartışmaları. Türk Yurdu. 93(208), 38-39.
• Baudrillard, J. (1995). Kötülüğün şeffaflığı-aşırı fenomenler üzerine bir deneme- (E. Abora ve I. Ergüden, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Çobanoğlu, Y. ve Demi̇r, M. C. (2018). Tunceli’de “öteki” olmak: “öteki”nin, “ötekisi”ne bakışı üzerine bir alan araştırması. Turkish Studies (Elektronik), 13(18), 509-524. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.14082
• Çoştu, Y. (2019). Dini grupların birbirleriyle ilişkileri. O. Eyüpoğlu (Ed.), Din Sosyolojisi (s. 109-117) içinde Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları.
• De Beauvoir, S. (2010). Kadın-İkinci Cİns-Evlilik Çağı (B. Onaran, Çev.). Payel Yayınları.
• Dil Derneği. (2022). http://www.dildernegi.org.tr/TR,274/turkce-sozluk-ara-bul.html
• Ercan, G. S. ve Danış, P. (2019). Söylem, söylem çözümlemesi ve eleştirel söylem çözümlemesi: tanımları ve kapsamları. Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 6(2), 527-552.
• Goffman, E. (2014). Damga: örselenmiş kimliğin idare edilişi üzerine notlar (1. Baskı; Ş. Geniş, L. Ünsaldı ve S. N. Ağırnaslı, Çev.). Heretik Yayıncılık.
• Karaosmanoğlu, K. (2009). Türkiye’de azınlıklar ve komplo zihniyeti. Liberal Düşünce Dergisi, (50), 139-158. Karasu, B. (1999). Öteki metinler. Metis Yayınları.
• Kaya, E. K, Yağlı, E. ve Demir, Y. (2022). "Twitter’da Suriyelileri ‘öteki’ olarak çerçeveleyen bakış açıları ve bunları destekleyen savlar". Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 33(2), 281-304.
• Köktaş, N. A. ve Büyükbaş, H. (2015). BM kapsamında yapılan azınlık hakları düzenlemeleri. Ardahan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (2), 1-14.
• Kristeva, J. (2014). Korkunun güçleri iğrençlik üzerine deneme (N. Tutal, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Kundakçı, F. S. (2013). Heteroseksizm ve ötekileştirme eleştirisi. Liberal Düşünce Dergisi, (71), 65-79.
• Lefebvre, H. (2008). Günlük yaşamın eleştirisi 1 (I. Ergüden, Çev.). Sel Yayıncılık.
• Levinas, E. (2005). Öteki, ütopya ve adalet. (Arıöz Ete, A. Çev.). Tezkire (Levinas Özel Sayısı), 38-39.
• Mert, Ö. (2018). Cumhuriyet döneminde azınlık ve Türkleştirme politikaları bağlamında 1934 Trakya Yahudilerinin göç olayına ilişkin iddialar ve cevaplar. Akademik Bakış Dergisi, 11(22), 143-169.
• Nahya, Z. N. (2011). İmgeler ve ötekileştirme: cadılar, yerliler, Avrupalılar. Atılım Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 27-38.
• Oran, B. (2014). Azınlıklar nasıl azınlık oldu. Y. İnceoğlu ve S. Çoban (Ed.), Azınlıklar, Ötekiler ve Medya (ss. 17-50). İçinde Ayrıntı Yayınları.
• Özensel, E. (2020). Farklılıkların bir arada yaşamasında bir sorun alanı olarak ötekinin ötekileştirilmesi. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (SEFAD), (43), 369-378.
• Özer, S. (2007). Söylem çözümlemesi ve rivayetlerin anlaşılmasına yönelik katkıları. İslami Araştırmalar Dergisi, 20(1), 39-57.
• Özmen, S. ve Keskin, S. (2018). Sosyal medyada öz-temsil ve ötekiliğin ‘öteki boyutu’: ‘karikateist’ toplumsalı üzerine inceleme. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi (UKSAD), 4(2), 533-558.
• Parlak, İ. (2015). Kimliğin inşası, ötekinin icadı ve şeytanlaştırma. İ. Parlak (Ed.), Ötekinin Var Olma Sancısı: Türk Politik Kültüründe Şeytanlaştırma Eğilimleri (s. 25-123) İçinde Dora Yayınları.
• Sütçüoğlu, B. (2009). Türkiye’de ulusal kimliğin tanımını değiştirme çabası: devlet katında nâzım hikmet’in değişen imgesi. G. Pultar (Ed.), Kimlikler Lütfen (s. 273-288). İçinde ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayınları.
• Şengül, A. (2007). Edebiyatta ötekilik meselesi ve Türk edebiyatında öteki. Karadeniz Araştırmaları, (15), 97-116.
• Güncel Türkçe Sözlük. (2022). Türk Dil Kurumu. https://sozluk.gov.tr/
• Tekeli, İ. (1998). Tarih yazımı üzerine düşünmek. Dost Kitapevi.
• Tülüce, H. A. (2022). Bireysellik ve toplumsallık bağlamında modern bireyin anlam arayışı. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 5(3), 305-312.
• Uluslararası Azınlık Hakları Grubu. (2007). Bir eşitlik arayışı: Türkiye’de azınlıklar (ss. 1-44). Dizgi Kavita Graphics.
• Yavuz, Ş. (2009). "Öteki” ile “beriki” arasındaki salınımda dinlerde birlikte ve beraber yaşamanın teolojik ve pratik imkânı. Milel ve Nihal, 6(2), 31-50.
• Yeğin, M. O. (2021). Irkçılık bağlamında "Elite" dizi filminin eleştirel söylem analizi. OPUS International Journal of Society Researches, 17(34), 1487-1521.
• Yıldırım, A. F. (2019). Günlük yaşamda farklılıkları ötekileştirme üzerine sosyolojik bir araştırma (Yayınlanmamış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi.
• Yumul, A. ve Kan, E. (2017). Yazılı basında gavur söylemi (s. 1-30). Hrant Dink Vakfı.
• Zariç, M. (2010). Ötekileştirme’den bütünleşme’ye Hüseyin su öyküleri. YYU Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (9), 5-20.