KENDİNİ ‘ÖTEKİ’NDE FARK ETMEK: BEN-ÖTEKİ İLİŞKİSİNİN FELSEFÎ UZANTILARI

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 2, 51 - 66, 31.12.2016

Şahin Efil

Öz

‘Ben-Öteki’ ilişkisi, ilk bakışta
basit ve sıradan bir ilişki gibi görünse de biraz daha yakından bakıldığında
bunun öyle olmadığı, meselenin felsefi ve entelektüel bir derinliği olduğu ve
çok yönlü bir boyut taşıdığı söylenebilir. Bu ilişkinin doğal bir sonucu
olarak, benin kendini ötekinde fark ettiği ve açığa çıkardığı gibi öteki de
kendini bende fark etmektedir. Ben-öteki ilişkisinin interaktif bir mahiyete
sahip olması, her iki tarafta da bir “kendilik bilinci”nin oluşmasına yol
açmaktadır. Ben ötekinin “öteki” olmasında ve öteki olarak kalmasında, öteki
de, benin “ben” olmasında ve ben olarak kalmasında oldukça önemli bir rol
oynamaktadır. Ben-öteki ilişkisi, ancak diyalojik ve diyalektik bir tarzda
açığa çıkabilir ve verimli bir sürece dönüşebilir. Bu ilişki bir monoloğa
dönüştüğünde orada hem ben, hem de ötekinin otantikliği (kendine özgülüğü)
sarsılır ve bu durumda “ötekileştirme” devreye girer. Ötekileştirmenin olduğu
yerde ise, benin ve ötekinin varlığı ciddi bir gerilime ve soruna dönüşür. Bu
çalışma, ben ile öteki arasındaki ilişki, benin ötekini, ötekinin de beni
dönüştürmesi, bu dönüşüm esnasında ben ve ötekinin yetkinleşmesi, benin kendini
ötekinden hareketle tanımlaması, ötekinde fark etmesi veya ötekinin kendini
bende fark etmesi, bu fark edişin felsefi ve düşünsel yansımaları üzerinde
durmaktadır.  

Anahtar Kelimeler

Felsefe, öteki, kendilik bilinci, diyalog ve diyalektik.

Kaynakça

• Aristoteles. (2010). Metafizik. (çev. Ahmet Arslan). İstanbul: Sosyal Yayınları.
• Bernasconi, R. (2000). Irk Kavramını Kim İcat Etti. (çev. Zeynep Direk). İstanbul: Metis Yayınları.
• Buber, M. (2003). Ben ve Sen. (çev. İnci Palsay) Ankara: Kitabiyat Yayınları.
• Buber, M. (1958). I and Thou. (trans. R. Gregor Smith). New York: Charles Scribner’s Sons.
• Cevizci, A. (2011). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları.
• Cevizci, A. (2002). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: ParadigmaYayınları.
• Çınar, A. (2006). Martin Buber’de Varoluş ve Etik: Ben-Sen İlişkisi. Değerler Eğitimi Dergisi, 4 (12).
• Descartes, R. (1962). Metafizik düşünceler. (çev. Mehmet Karasan). Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Direk, Z. (2015). Başkada Aynı Kalmak: Türk Başkalığı Üstüne.
• https://zeynepdirek.wordpress.com/2013/01/04/baskada- ayni-kalmak-turk-baskaligi-ustune/(23. 10. 2015). Eflatun. (1997A).Timaios. (çev. Erol Güney-Lütfi Ay). İstanbul: M. E. B. Yayınları.
• Eflatun. (1997B). Phaidon. (çev. Suut K. Yetkin-Hamdi R. Atademir). İstanbul: M. E. B. Yayınları.
• Eflatun. (2010). Sokrates’in Savunması. (çev. Cüneyd Çetinkaya). İstanbul: Bordo&Siyah.
• Farabi. (2010). Eflatun ile Aristoteles’in Görüşlerinin Uzlaştırılması. İslam Filozoflarından Felsefe Metinleri, (çev. Mahmut Kaya). İstanbul: Klasik Yayınları.
• Farabi. (2010). Felsefe Öğreniminden Önce Bilinmesi Gereken Konular. İslam Filozoflarından
• Felsefe Metinleri, (çev. Mahmut Kaya). İstanbul: Klasik Yayınları.
• Gadamer, H. G. (1989A). Truth and Method. New York&London: Continuum.
• Gadamer, H. G. (1989).Text and Interpretation. Dialogue and Deconstruction: The Gadamer-Derrida Encounter.(eds. Diane P. Michelfelder and Richard E. Palmer). Albany: State University of New York.
• Gazali. (1990). el Munkizu Min-Ad-Dalâl. (çev. Hilmi Güngör). İstanbul: M. E. B. Yayınları. Göka, E. (2005). Benim Levinas’ım. Tezkire (Levinas Özel Sayısı), 38-39.
• Güzel, Ö ve Özyel H. (2005). Levinas: Öteki, Etik ve Siyaset. Tezkire (Levinas Özel Sayısı), sayı 38-39.
• Levinas, E. (2005). Öteki, Ütopya ve Adalet. (çev. Ayşen Arıöz Ete).Tezkire (Levinas Özel Sayısı), 38-39.
• Levinas, E. (2005). Etik ve Siyaset. (çev. Cemalettin Haşimi-Özkan Gözel). Tezkire (Levinas Özel Sayısı), 38-39. Meriç, C. (1992). Jurnal I. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Osman G, Ali. (2015). Ben ve Öteki: Değerler Dünyasının Gerginliği,http://www.aliosmangundogan.com/PDF/Bildiri/Ali-Osman-Gundogan-Ben-Oteki. pdf(29.10. 2015).
• Razi, Ebu Bekr. (2008).Ruh Sağlığı. (çev. Hüseyin Karaman). İstanbul: İz Yayınları.
• Sayar, K, Dinç, M. (2008). Psikolojiye Giriş. İstanbul: Dem Yayınları. Tatar, B. (2004A). Hermenötik. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Tatar, B. (2004B). Ayrımların Eşiğinde Anlama. Güncel Dini Meseleler Birinci İhtisas Toplantısı, Ankara: DİB Yayınları.
• Tatar, B. (2005). Gerçek ile Kurgu Arasında Öteki. Milel ve Nihal, yıl: 2, sayı: 2.
• Tatar, B. (2009). İslam Düşüncesine Giriş. İstanbul: Dem Yayınları.
• Tatar, B. (1999).Felsefi Hermenötik ve Yazarın Niyeti. Ankara:Vadi Yayınları.
• Tillich, P. (1960). Love, power and justice, ontological analyses and ethical applications. New York: Oxford University Press.
• Türkçe Sözlük. (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ulukütük, M. (2011). Martin Buber ve Hans Georg Gadamer’in Felsefelerinde Ben-Sen İlişkilerinin Ahlakî Açılımları. Birey ve Toplum: Altı aylık sosyal bilimler dergisi.1(1), 97-110.
• Unamuno, M. (1986). Yaşamın Trajik Duygusu (çev. O. Derinsu). İstanbul: İnkılâp Kitabevi. Yalçın, Ş. (2010). Modern Felsefede Benlik. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları. Yalçın, Ş. (2011). Ben Neyim. Beytü’l Hikme: Uluslararası Felsefe Dergisi, c. I, say. I