SELEFİYYE İLE NEO-SELEFÎLİĞİN KESİŞEN VE AYRIŞAN YÖNLERİ

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 2, 124 - 141, 24.12.2017

Mehmet Kubat

Öz

Selefiyye,
ilk dönem İslâm toplumunda Hz. peygamber (s.a.v.) ve sahabe tarafından oluşturulan İslâm’ı
anlama, algılama ve açıklama geleneğini aynen muhafaza etmeyi amaçlayan dini
anlayışı temsil eder. Rasûlullah (s.a.v.) ile ashabının akaitte takip ettikleri
yolu doğrudan izleyen Selefiyye’nin ayırıcı özelliği, itikadî hususlarda
nassların zâhirî ve ilk anlamları dışında kalan şahsî rey ve aklî istidlallerin
kullanılmasını reddedip bilgi kaynağı olarak yalnızca Kitap ve Sünnet’i kabul
etmeleridir. Modern zamanlarda kendilerini Selefiyye’ye nispet ederek ortaya
çıkan Neo-Selefîk ise, belli bir mezhep, meşrep veya grup ismi olmaktan
ziyade, uçlarda dolaşan bir din dilini benimseyerek dışlamacı, suçlayıcı, itham
edici, tekfîr edici ve sorun üretici bütün şiddet taraftarı dinî akımların
ortak şemsiye adıdır. Modern dünyada “Selefî” nitelemesiyle ünlenen grupların
neredeyse tümünün, aklı dışlayıp nassları literal okuma, erken dönem
uygulamaları sahiplenip diğer bütün fikirleri bid’at görme ve ana kaynaklara
dönme ortak paydası dışında, geleneksel Selefiyye ile aralarında belirgin bir
benzerlik bulunmamaktadır. Bu makalede geleneksel Selefiyye düşüncesiyle ile
Neo-Selefî bakış arasında kesişen ve ayrışan hususlar tespit edilmeye
çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Selefiyye, Selef-i Sâlihîn, Neo-Selefilik, şiddet, tekfîr.

Kaynakça

• AHMADİ, Akbarşah, “Dinsel Şiddetin Sosyo-Politik Kaynakları”, UÜİFD, Yıl: 2017/1, Sayı: 26, ss. 127-117-132.
• AHMED B. HANBEL, “er-Reddu ale’z-Zenâdika ve’l-Cehmiyye”, Ali Sami en-Neşşar-Ammar Cemi et-Talibî, Akâidu’s-Selef içinde, İskenderiyye, 1971.
• AKBULUT, Ahmet “Tarihte ve Günümüzde Selefîlik”, Milletlerarası Tartışmalı İlmi Toplantı, İstanbul, 2013.
• BÂABDULLAH, Muhammed Bâkerîm, Vesıtiyyetu Ehli’s-Sünne Beyne’l-Firak, Riyad, 1994.
• BAĞDÂDÎ, Hatîb, Şerefu Ashâbi’l-Hadîs, Thk. M. Said Hatiboğlu, Ankara, 1991.
• BEBEK, Adil, “Kebîre”, DİA, (XXV/163-164), Ankara, 2002.
• BEHİY, Muhammed, İslâm Düşüncesinin İlahî Yönü, Çev. Sabri Hizmetli, Ankara, 1992.
• BUHARÎ, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâil, el-Camiu’s Sahîh, İstanbul, 1992.
• BÛTÎ, Ramazan, es-Selefiyyetü, Merhaletün Mübareketün Lâ Mezhebün İslâmî, Dımeşk, 1996.
• BÜYÜKKARA, Mehmet Ali, İhvan’dan Cüheyman’a Suûdi Arabistan ve Vehhâbilik, İstanbul, 2004.
• ----------------, Çağdaş İslâmî Akımlar, Klasik Yayınları, İstanbul, 2015.
• ----------------, Mehmet Ali vdğ., İslâm Mezhepleri Tarihi, (Ed. Mehmet Ali Büyükkara), Eskişehir, 2010.
• ----------------, “Bir İnanç ve İmaj Sorunu Olarak İslâm’ın Tâlibancası”, Günümüz İnanç Problemleri: İlahiyat Fakülteleri Kelâm Anabilim Dalı Sempozyumu, Aktif, Erzurum 2001, ss. 277-287.
• COLLINS COBUILD, English Dictionary, London, 1998.
• CÜVEYNÎ, İmâmu’l-Harameyn Ebu’l-Mealî, el-Akîdetu’n-Nizamiyye, Kahire, Trs.
• ÇELEBİ, İlyas, İslâm İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kâdî Abdulcebbâr, İstanbul, 2002.
• ----------------, “Sıfat”, DİA, (XXXVII/101-106), İstanbul, 2009.
• EBÛ DÂVÛD, Süleyman b. Eş’as es–Sicistanî, Sünenu Ebî Dâvûd, Thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd, İstanbul, Trs.
• EBÛ ZEHRA, Muhammed, Târihu’l-Mezâhibi’l-İslâmiyye fi’s-Siyâseti ve’l-Akâid, B.y.y., (Nşr. Daru’l-Fikri’l-Arabî), 1989.
• ELBÂNÎ, Muhammed Nâsıruddîn, Hadisin İtikatta Delil Oluşu, Çev. Mehmet Kubat, İstanbul, 2008.
• EŞ’ARÎ, Ebu’l-Hasan, Makalâtu’l-İslâmiyyîn ve İhtilâfu’l-Musallîn, Nşr. Helmut Ritter, Weisbaden, 1980.
• FIĞLALI, Ethem Ruhi, Çağımızda Îtikadî İslâm Mezhepleri, Ankara, 1993.
• ----------------, Günümüz İslâm Mezhepleri, İzmir, 2008.
• FİRUZABÂDÎ, Mecduddîn Muhammed b. Ya’kûb, el-Kâmûsu’l-Muhit, Beyrut, 1993.
• GAZZÂLÎ, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed, İlcâmu’l-Avâm an İlmi’l-Kelâm, Beyrut, 1985.
• ----------------, el-Erbaîn fî Usûli’d-Dîn, Kahire, Trs.
• GÖLCÜK, Şerafettin, (Süleyman Toprak ile beraber), Kelâm, Konya, 1996.
• ----------------, Kelâm Tarihi, Konya, 1992.
• HALLÂL, Ebû Bekir, es-Sünne, Riyâd, 1410.
• HUMEYYİS, Selef İmamlarının Akidesi, Çev. Beşir Eryarsoy, İstanbul, 2014.
• HANBELÎ, İbn Receb, Tabakâtu’l-Hanâbile, Beyrut, Trs.
• İBN ABDİ’L-BERR, Ebû Ömer Cemaluddin Yusuf b. Abdullah b. Muhammed Kurtubî, Câmiu Beyâni’l-İlm ve Fadlih, Medine, 1388.
• İBN ABDİ’L-VEHHÂB, Keşfu’ş-Şubehât, Riyad, Trs.
• İBN BATTÂ, el-Ukberî, el-İbâne, Riyad, 1988.
• İBN HAZM, Ebû Muhammed b. Ahmed b. Saîd el-Endelüsî, el-İhkâm fî Usûli’l-Ahkâm, Beyrut, Trs.
• İBN KAYYİM, el-Cevziyye, İ’lâmu’l-Muvakkîn, Thk. Beşîr Muhammed Uyûn, Beyrut/Dımeşk, 1421/2000.
• İBN MANZÛR, Ebû’l-Fadl Cemaluddîn Muhammed b. Mukerram, Lisanu’l-Arab, Kahire, 1979.
• İBN TEYMİYYE, Takiyyuddîn Ahmed, Mecmûu Fetâvâ, Medine, 1995.
• İSFEHÂNÎ, Râğıb, el-Mufredât fî Ğarîbi’l-Kur’an, İstanbul, 1986.
• İSFEÂYİNÎ, Ebu’l-Muzaffer, et-Tabsîr fi’d-Dîn ve Temyizu’l-Fırkati’n-Nâciyeti ani’l-Fraki’l-Hâlikîn, Thk. Kemal Yûsuf el-Hût, Beyrut, 1983.
• İŞCAN, Mehmet Zeki, Selefilik İslami Köktenciliğin Tarihi Temelleri, İstanbul, 2009.
• ----------------------, “Tarih Boyunca Selefî Söylem”, Selefîlik, İlahiyat Akademi Dergisi, Gaziantep, 2015.
• İZMİRLİ, İsmâil Hakkı, Yeni İlm-i Kelâm, Ankara, 1981.
• KÂDÎ, Abdulcebbâr b. Ahmed el-Hemedânî, Fazlu’l-İ’tizâl ve Tabakâtu’l-Mu’tezile, Nşr. Fuad Seyyid, Tunus 1974.
• KAPLAN, Yusuf, İslâm Dünyasının “Püsküllü Bela”sı: Neo-Selefîler”, Yeni Şafak, 14 Eylül 2014.
• KÂSIMÎ, Cemâluddîn, Delâilu’t-Tevhîd, Beyrut, 1991.
• KUBAT, Mehmet, İslâm Mezhepleri Tarihi, İstanbul, 2015.
• ----------------------, “Selefî Perspektifin Tarihselliği”, İslâmî Araştırmalar Dergisi, Cilt: 17, Sayı: 3, ss. 235-251, Ankara, 2004.
• ----------------------, “Geleneksel Selefî Anlayış İle Neo-Selefî Tavır Arasındaki Bazı Temel Farklar”, Selefîlik, ss. 155-160, Konya, 2016.
• KOCA, Ferhat, “İslâm Düşünce Tarihinde Selefîlik: Tarihsel Serüveni ve Genel Karakteristiği”, Selefîlik, İlahiyat Akademi Dergisi, ss. 15-70, Gaziantep, 2015.
• KUBBÎ, Sa’duddîn b. Muhammed, ed-Da’vetu’s-Selefiyye, Beyrut, 1994.
• KÛSÎ, Müfrih b. Süleyman, Selefîlik, Çev. Ahmet İyibildiren, İstanbul, 2010.
• KUTLU, Sönmez, İslâm Düşüncesinde İlk Gelenekçiler, Ankara, 2000.
• ----------------------, Çağdaş İslâmî Akımlar ve Sorunları, Ankara, 2014.
• LÂLEKÂÎ, Hibetullah, Şerhu Usûli İ’tikâdi Ehli’s-Sünne, Riyad, 1402.
• MÜSLİM, Ebû’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî, Sahîhu Müslim, Thk. M. F. Abdülbaki, Kâhire, Trs.
• NESÂÎ, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb b. Ali b. Bahr, Sünenu'n-Nesâî, (es-Suyûtî'nin şerhi ve Sindî'nin hâşiyesi ile beraber), Beyrut, Trs.
• NESEFÎ, Ebu’l-Muîn, Tabsıratu’l-Edille fî Usûli’d-Dîn I-II, Thk. H. Atay-Ş. Ali Düzgün, Ankara, 2004.
• NEŞŞÂR, Ali Sâmî, Neş’etu’l-Fikri’l-Felsefî fi’l-İslâm, Kahire, 1977.
• ÖZ, Mustafa, Başlangıçtan Günümüze İslâm Mezhepleri Tarihi, İstanbul, 2011.
• ÖZERVARLI, M. Sait, “Selefiyye”, DİA, (XXXVII/399-402), İstanbul, 2009.
• RAZÎ, Fahreddîn, İ’tikadâtu Fıraki’l-Müslimîn ve’l-Müşrikîn, Tlk., M. el-Mu’tasım Billah el-Bağdâdî, Beyrut, 1986.
• ŞÂTIBÎ, Ebu İshâk b. Mûsa, el-İ’tisâm, Beyrut, 1991.
• ŞEHRİSTANÎ, Abdulkerîm, el-Milel ve’n-Nihal, Beyrut, 1406/1986.
• TAŞKÖPRÜZÂDE, Ebu’l-Hayr İsamuddîn Ahmed Efendi, Miftâhu’s-Saâde, Kahire, 1968.
• TİRMİZÎ, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sûre, el-Câmiu's-Sahîh, Beyrut, Trs.
• TOPALOĞLU, Bekir, Kelâm İlmi Giriş, İstanbul, 1991.
• ----------------------, Kelâm Terimleri Sözlüğü, (İlyas Çelebi ile birlikte), İstanbul, 2010.
• ULUDAĞ, Süleyman, İslâm Düşüncesinin Yapısı, İstanbul, 1985.
• ----------------------, “Günümüzde İslâm Düşüncesinin Problemleri”, Çağdaş İslâm Düşünürleri içinde, Ed.: Cagfer Karadaş, İstanbul, 2013, ss. 37-57.
• WENSİNCK, A.J., “Mihne”, İA, Çev. Heyet, (VIII/294), İstanbul, 1997.
• YÖRÜKAN, Yusuf Ziya, Yusuf Ziya, “Vehhâbîlik”, AÜİFD, Sayı: I, ss. 51-67, Ankara, 1953.
• ZEBÎDÎ, Muhammed Murtaza el-Hüseynî, Tâcu’l-Arûs min Şerhi’l-Kâmûs, Kahire, Trs.