HİPODERMİK İĞNE MODELİ BAĞLAMINDA NAZİ PROPAGANDASININ WALT DİSNEY ÇİZGİ FİLMLERİNDE ELEŞTİRİSİ

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 1, 292 - 307, 30.06.2019

Caner Çakı

Öz

Çizgi
filmler, 2. Dünya Savaşında Müttefik Devletler Bloğu'nda yer alan Amerika
Birleşik Devletleri tarafından, Nazi Almanyası'na karşı propaganda aracı olarak
kullanıldı.Bu amaçla,ABD'nin en popüler medya şirketi olan Walt Disney,
Amerikan propagandasında aktif olarak rol aldı. Bu süreçte Walt Disney çizgi
filmlerinde Nazilerin Alman halkını tıpkı Harold Lasswell’in Hipodermik İğne
Modeli’n de belirttiği gibi propaganda yoluyla etkilediği anlatıldı. Nitekim,çizgi
filmler Alman halkının zihinlerinin tamamen Nazilerin kontrolü altına girdiğini
vurguladı. Bu çalışmada, Listverse'nin belirlediği en ünlü 10 Nazi karşıtı Walt
Disney yapımı çizgi film içerisinden amaçlı örneklem metodu kullanılarak
belirlenen üç çizgi filminde,ABD propagandasının Harold Lasswell'in Hipodermik
İğne Modeli bağlamında Nazileri ne yönde sunduğu incelendi. Çalışma kapsamında
incelenen çizgi filmler,nitel araştırma yöntemleri içerisinde yer alan göstergebilimsel
analiz metodu kullanılarak, Fransız Dil Bilimci Roland Barthes'ın düzanlam
(detonation) ve yananlam (connotation) boyutunda analiz edildi. Elde edilen
bulgular ışığında, propaganda amaçlı kullanılan çizgi filmlerde; Nazilerin
kitle iletişim araçlarını etkin bir şekilde kullanarak Alman halkı üzerinde
tahakküm kurduğu ve nihayetinde propagandanın etkisiyle Almanların Hitler’in
her dediğini yaptığı ortaya çıkarıldı. 

Anahtar Kelimeler

Propaganda, Çizgi Film, Nazizm, Hipodermik İğne, Göstergebilim

Kaynakça

• Akarcalı, S. (2003). İkinci Dünya Savaşında İletişim ve Propaganda.Ankara: İmaj Yayınevi.
• Ay, T. S.,& Korkmaz, Ç., Sosyal Bilgiler Programında Yer Alan Değerler ve Kültürel Öğeler Bağlamında “Küçük Hezarfen” Çizgi Filmi.Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 2017, 8(2), 49-62.
• Aziz, A. (2007). Siyasal İletişim. 2. Baskı. Ankara:Nobel Yayın Dağıtım.
• Barthes, R. (2016a).Göstergebilimsel Serüven.(M. Rifat, S. Rifat. Çev.). 8. Baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Barthes, R. (2016b). S/Z., S. Öztürk Kasar, Çev., İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Barthes, R. (2017).Görüntünün Retoriği, Sanat ve Müzik.(A.Koş, Ö.Albayrak,Çev.). 2. Baskı. İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
• Caplan, J. (2017). Hitler Almanyası 1933-1945.(İ. Erman, Çev.). İstanbul: İnkılap Yayınları.
• Çakı, C., Nazi Almanyası Etkisindeki İtalyan Sosyal Cumhuriyeti'nin Propaganda Posterleri Üzerine İnceleme. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 2018a, 11 (2), 252-272.
• Çakı, C., Mitinglerin Propagandadaki Rolü: Nürnberg Mitingleri'ne Ait Fotoğrafların Göstergebilimsel Analizi. Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 2018b, 5(1), 59-79.
• Çakı, C., İkinci Dünya Savaşı’ndaki Propaganda Savaşlarında Çizgi Filmin Rolü: Nazi Almanyası ve Amerika Birleşik Devletleri Üzerine İnceleme. Halkla İlişkiler ve Reklam Çalışmaları E-Dergisi, 2018c, 1(2), 51-63.
• Çakı, C. ve Gülada, M. O., Vichy Fransası'nda İşgal Propagandası. Trakya Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2018, 7 (1), 53-80.
• Çakı, C. & Gazi, M. A., Nazi Almanyası’nda Basılan Propaganda Karikatürlerinde Siyahilerin Sunumu, İstanbul Aydın Üniversitesi İletişim Çalışmaları Dergisi, 2018, 4(2) 23-48.
• Çankaya, E. (2008). İktidar Bu Kapağın Altındadır. Gösteri Demokrasisinde Siyasal Reklamcılık. İstanbul: Boyut Yayın Grubu.
• Domenach, J. M. (2003). Politika ve Propaganda. (T. Yücel, Çev.). 2. Basım. İstanbul:Varlık Yayınları.
• Eberle, H. ve Uhl, M. (2017). Hitler Kitabı.(M. Tüzel, Çev.). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Erol, E. G., Cerrahoğlu, N. & Çakı, C., Hitler Dönemi Eğitim Yapısındaki Otokrasinin Eleştirisi: Die Welle Filmi Üzerine Göstergebilimsel İnceleme, IX. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Kongresi, Ordu, 2017, 1234-1249.
• Eşitti, Ş., Çizgi Filmlerde Küresel ve Yerel Kültürün İnşası: Caillou ve Pepee Örneği. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergisi, (32), 2016, 125-144.
• Fiske, J. (2017). İletişim Çalışmalarına Giriş.(S. İrvan. Çev.). 5. Basım. Ankara:Bilim ve Sanat Yayınları.
• Gazi, M. A., Çakı, C., Gülada, M., İkinci Dünya Savaşı'nda Sovyet Kült Lider Propagandasında Vladimir Lenin ve Joseph Stalin'in Sunumu. Dördüncü Kuvvet Uluslararası Hakemli Dergi, 2018a, 1 (2), 25-42.
• Gazi, M. A., Çakı, C., Gülada, M., İspanya 2000 Partisi'nin Göçmen Karşıtı Propaganda Faaliyetleri Üzerine İnceleme. Ankara Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2018b, 1 (2), 11-22.
• Geray, H. (2014). İletişim Alanından Örneklerle Toplumsal Araştırmalarda Nicel ve Nitel Yöntemlere Giriş. Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Guiraud, P. (2016). Göstergebilim.(M. Yalçın. Çev.). 3.Baskı. Ankara: İmge Kitabevi.
• Güngör, N. (2013). İletişim Kuramlar ve Yaklaşımlar. 2. Baskı, Ankara:Siyasal Kitapevi.
• Hart, B. L. (2015).İkinci Dünya Savaşı Tarihi.(K. Bağrıaçık, Çev.). İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Jowett, S. G.& O'donnell, V. (2014). Propaganda & Persuasion. USA: Sage.
• Kaba, F., Çizgi Filmlerde Grafik İfade Ve Konu Açısından Kültürel Etkiler: Türk Çizgi Film Örnekleri. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 2014, 8(3), 163-181.
• Kalkan Kocabay, H. (2008). Tiyatroda Göstergebilim. 1. Basım. İstanbul: E Yayınları.
• Kershaw, I. (2009). Hitler, 1936-1945: Nemesis. (Z. Biliz. Çev.). 2. Cilt, İstanbul: İthaki Yayınları.
• Kissenger, H. (2010).Diplomasi.(İ. H. Kurt. Çev.). 9.Baskı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Kuruoğlu, H. (2006). Propaganda ve Özgürlük Aracı Olarak Radyo. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Listverse (2018).Çizgi Filmler, https:/ /www. listverse. com /2017/02/05 /10- disney- propaganda- cartoons- from-worldwar-ii, 3 Mart 2018.
• Macksey, K. J. (2012).İkinci Dünya Savaşı’nda Askeri Hatalar. (M. T. Akad. Çev.). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Mcnab, C. (2015). Hitler'in Ordusu, Nazi Savaş Makinesinin Tarihi, 1939-1945.(O. Doğan. Çev.). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Öymen, O. (2014). Bir Propaganda Silahı Olarak Basın. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Rifat, M. (2013). Açıklamalı Göstergebilim Sözlüğü: Kavramlar, Yöntemler, Kuramcılar, Okullar. İstanbul:Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Sığırcı, İ. (2016).Göstergebilim Uygulamaları, Metinleri, Görselleri ve Olayları Okuma. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Tanyeri Mazıcı, E. ve Çakı, C., Adolf Hitler’in Korku Çekiciliği Bağlamında Kamu Spotu Reklamlarında Kullanımı. Erciyes İletişim Dergisi. 2018, 5 (3). 290-306.
• Tarhan, N. (2010). Psikolojik Savaş, Gri Propaganda. 13.Baskı. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Tekinalp, Ş. ve Uzun, R. (2013). İletişim Araştırmaları ve Kuramları. 4. Baskı. İstanbul: Derin Yayınları.
• Temizyürek, F.ve Acar, Ü., Çizgi Filmlerdeki Subliminal Mesajların Çocuklar Üzerindeki Etkisi. Cumhuriyet International Journalof Education (Cıje), 2014, (S 3), 33, 25-39.
• Yaylagül, L. (2017). Kitle İletişim Kuramları. Egemen ve Eleştirel Yaklaşımlar. 8. Baskı. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Yaşar, M. & Paksoy İ., Çizgi Filmlerdeki Saldırgan İçerikli Görüntülerin, Çocukların Serbest Oyunları Sırasındaki Saldırganlık Düzeylerine Etkisi.Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2011, 20(2), 279-298.
• Yücel, E. (2017). Propaganda, Hitler'in Müftüsünden Nazi Türklere, Bir Diktatörü Otopsisi. İstanbul: Karakarga Yayınları.
• Zorlu, Y., Çakı, C., & Karaca, M., Türk Sinemasında Nazizm İdeolojisi:“Kırımlı” Filmi Ve Göstergebilimsel Analizi. Sosyoloji Konferansları, 2017, (56), 67-95.