KAMU ÖRGÜTLERİNDE ÇIKAR ÇATIŞMASI SORUNUNUN ÖNLENMESİNE YÖNELİK ETİKSEL BİR YAKLAŞIM

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 2, 433 - 456, 30.12.2019

Gülfer Büyüktaş Gayır

Öz

Toplumun büyük bir
kesimine hizmet vermekle yükümlü olan kamu çalışanları, görevleri esnasında
istenmeyen durumlarla ve çıkar çatışmasıyla karşı karşıya kalmaktadırlar. Bu
durum da ahlaki ve etik anlamda bazı sorunlar doğurmaktadır. Etik disiplini
çerçevesinde değerlendirilmesi gereken bir konu olan kamuda çıkar çatışması ve
çıkar çatışmasının önlenmesi bu çalışmanın ana konusunu oluşturmaktadır.
Dolaylı araştırma ve tarama yöntemlerinden bu çalışmada faydalanılmıştır. Kamu
örgütlerinde ahlaki değerlere ve etik ilkelere son dönemlerde bağlılığın
azalması, yolsuzluğun ve çıkar çatışmasının artmasına zemin hazırlamıştır. Bu
olumsuzlukların önlenmesi veya asgari düzeye çekilmesi için kamu çalışanlarının
görevleri esnasında aldıkları kararların ve uygulamaların liyakate dayalı,
tarafsız, nesnel, hesap verilebilir, profesyonel, etkili ve etkin, adil, eşit
ve rüşvet almama gibi değerler ve ilkeler çerçevesinde olması kamu yönetimi
için esastır ve ayrıca yasal bir gerekliliktir.

Anahtar Kelimeler

Ahlak, Etik, Çıkar

AN ETHICAL APPROACH TO PREVENT THE PROBLEM OF INTEREST CONFLICT IN PUBLIC ORGANIZATIONS

Öz

Public employees, who are obliged to
serve a large part of the society, face undesirable situations and conflict of
interest during their duties. This raises some ethical and ethical problems.
The main subject of this study is the conflict of interest in the public and
the prevention of conflict of interest, which is an issue that should be evaluated
within the framework of ethical discipline. Indirect research and screening
methods were used in this study. Decreased adherence to moral values and
ethical principles in public organizations has recently paved the way for
increased corruption and conflict of interest. In order to prevent or minimize
these problems, it is essential for the public administration that the
decisions and practices taken by public employees during their duties should be
based on merit-based, objective, accountable, professional, effective and
effecient, fair, equal and non-bribery values and principles. It is also a
legal requirement.

Anahtar Kelimeler

Morality, Ethics, Interest, Conflict of Interest in The Public

Kaynakça

• Ackerman, Susan Rose (1999), Political Science, London, Cambridge University Press.
• Akan, Hamdi (2009), Çıkar İlişkisi ve Çıkar Çatışması, İyi Klinik Uygulamalar (İKU) Dergisi, 23, 21-25.
• Akıllıoğlu, Tekin (1991), Kamu Yararı Kavramı Üzerine Düşünceler, Amme İdaresi Dergisi, 24 (2), 3-15.
• Aktan, Coşkun Can (1994), Temiz Toplum ve Temiz Siyaset, T Yayınları, İzmir.
• Atayman, Veysel, (2005), Aklın Sınırları, Kant Felsefesine Giriş, Don Kişot Yayınları, İstanbul.
• Aydın, İnayet, (2016), Yönetsel, Mesleki ve Örgütsel Etik, Pegem Yayınları, Ankara.
• Başaran, İbrahim Ethem, (1992), Yönetimde İnsan İlişkileri: Yönetsel Davranış, Kadıoğlu Matbaası, Ankara.
• Berkman, Ümit (2009), Gelişmekte Olan Ülkelerde Kamu Yönetiminde Yolsuzluk ve Rüşvet, TODAİE Yayınları, Ankara.
• Borden, Sandra L. ve Pritchard Michael S. (2001), Conflict of Interest in Journalism”, Ed. Davis, Michael, Conflict of Interest in theProfessions, Oxford University Press, Incorporated, Cary, NC, USA, ss.73-91.
• Bozkurt, Ömer, Sezen, Seriye ve Ergun, Turgay (1998), Kamu Yönetimi Sözlüğü, TODAİE, Birinci Basım, Ankara.
• Büyük Türkçe Sözlük (2013), “Çatışma”, Eğitim Terimleri Sözlüğü, http://tdkterim.gov.tr/bts/, (Erişim Tarihi: 04.04.2019).
• Büyük, Celal, (2013). Nietzsche’nin ‘Tanrı Öldü’ Sözü ve Değerler Sorunu, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17 (3): 1-20.
• Carroll, M.P, (1990), Culture, (Ed: J.J. Teevan), Introduction to Sociology, Prentice-Hall, USA.
• Conflict of Interest (2011) , http://en.wikipedia.org/wiki/Conflict_of_interest, (Erişim Tarihi: 04.05.2017).
• Cevizci, Ahmet (2008), Paradigma Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yayıncılık, İstanbul.
• Coşkun, Bayram ve Asunakutlu, Tuncer (2010), MaxWeber ve Bürokrasi Teorisi. Türk İdare Dergisi, Y:73, S: 432, ss.171-189.
• Çalışlar, Aziz, (1983), Ansiklopedik Kültür Sözlüğü, Altın Kitaplar Yayın Evi, İstanbul.
• Çınar, Setan, Göçer, İsmet (2014). Yeni Soğuk Savaşa Doğru: Küresel Enerji Politikaları. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (2), 16-29.
• Davis, Michael (2001), “Introduction”, Ed. Davis, Michael, Conflict of Interest in theProfessions, Oxford UniversityPress, Incorporated, Cary, NC, USA, ss.3- 22.
• Demirci, Mustafa (2007). Kamu Yönetimi Etiğinin Normatif Temelleri. Ed. Bilal Eryılmaz, Musa Eken, Mustafa Lütfi Şen, Kamu Yönetimi Yazıları, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, s. 200-220.
• Downs, Upshaw JC, SWİENTON AR.,(2012), “Ethics in Forensic Science”, Waltham, MA: Academic Press, 454 pp.
• Duyan, Veli, Purutçuoğlu, Eda, Demirbilek, M., Çamur Duyan, G., (2016), İnsan Davranışı ve Sosyal Çevre, (Edit.: E. Özkalp, E. Duyan), Anadolu Üniv. AÖF Yayınları, Eskişehir.
• Ergun, Turgay (2004). Kamu Yönetimi-Kuram Siyasa Uygulama. TODAİE Yayınları, Ankara.
• Eryılmaz, Bilal (2008). Etik Kültürü Geliştirmek. Türk İdare Dergisi, S:459, ss.1-12.
• Eryılmaz, Bilal (2012). Kamu Yönetimi, Okutman Yayıncılık, Ankara.
• Feldman, Fred, (2016). Etik Nedir?, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul.
• Frolov, İvan (1997). Felsefe Sözlüğü, (Çev. Çalışlar, Aziz), Cem Yayınevi, İstanbul.
• Fulcher, James, Scott, John (2011). Sociology, Oxford Universty Press, USA.
• Gençkaya, Ömer Faruk (2009 a). Kamu Yönetiminde Çıkar Çatışması, Kamuda ve Toplumda Etik Algılaması Toplantısı, Ankara.
• Gençkaya, Ömer Faruk (2009 b). Çıkar Çatışması, Akademik Araştırma Çalışması, Ankara.
• Göksu, Turgut, Bilgiç, Veysel K., (2002). Polislik Mesleği ve Etik Kuralları, Polis Meslek Etiği, (Ed. İhsan Bal, M. Bedri Eryılmaz), Polis Akademisi Yayınları, Ankara.
• Gürkan, C., Karahanoğulları, Y. (2013). Vergi Devletine Kuramsal Yaklaşımlar, Maliye Dergisi, (165), 1-26.
• Gözübüyük, A.Şeref (2007). Yönetim Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara.
• Güçlü, Abdulbaki, Uzun, Erkan, Uzun, Serkan ve Yolsel, Hüsrev (2003). Felsefe Sözlüğü, Bilim Sanat Yayınları, Ankara.
• Hançerlioğlu, Orhan (2008). Felsefe Sözlüğü, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Haynes, Felicity (2002). Eğitimde Etik, (Çev. Semra Kunt Akbaş), Ayrıntı Yayınları, Ankara
• İnal, K., (1996). Sosyalist Etik, Gelecek, Y:1, S:1-3, Eylül-Ekim, 43.
• Kallauas, Norma F.,Keelıng B. Lewis (1992). Administrative Office Management, Cincinnati: South Westeren Hardcover.
• Kant, Immanuel, (2002). Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi, (Çeviren: I. Kuçuradi), Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, Ankara.
• Kant, Immanuel, (2007). Ethica, Etik Üzerine Dersler, (Çeviren: Oğuz Üzücü), 2.Baskı, Pencere Yayınları, İstanbul.
• Kavuncubaşı, Şahin (2002). Sağlık Kurumları İşletmeciliği, Ed. Nuray Özkesici, Sağlık Kurumları Yönetimi, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir.
• Kınay, Sibel (2005). İlköğretim Okulu Yöneticilerinin Etik İlkelere Bağımlılık Düzeylerinin Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi. Ankara, G. Ü. Eğt. Bil. Enst. Eğitim Yön. ve Den. Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• Kırca, A. Coşkun (1994). Devlette Yozlaşmayı Yenmek-Türk Siyasi Sisteminin Bozuklukları ve Çareleri Hakkında Bir Deneme-1. Milliyet Yayınları, İstanbul.
• Kuçuradi, İonna, (2009). Etik. Türkiye Felsefe Kurumu Yayını, Ankara.
• Lamberton, Lowell H.,Minor, Leslie, (1995). Human Relations: Strategies For Success, Irwin Mirror Pres., Chicago.
• Marsh, Charles, Davıd, W. Guth,, (2012). Public Relations, A Values Driven Approach. Fifth Edition, Pearson Edition, United States.
• Marshall, Gordon (1999). Sosyoloji Sözlüğü, (Çev. Kömürcü, Derya ve Akınhay, Osman), Bilim Sanat Yayınları, 1. Basım, İstanbul.
• Martin, Mike W. ve Gabard Donald L. (2010). Conflict of Interestand Phsical Therapy. Ed. Davis, Michael, Conflict of Interest in theProfessions, Oxford University Press, Incorporated, Cary, NC, USA, ss.314-334.
• Mc Kenna, Eugene, (1994). Business Psychology and Organisational Behavioour. Lawrance Earbaum Associates Ltd., East Sussex.
• Mulgan, Richard (2000). Accountability: An Ever-expanding Concept?. Public Administration Rewiew, Vol: 78 No: 3, ss. 555–573.
• OECD (2005). Managing Conflict of Interest in thePublic Sector-OECD Guidelinesand Country Experiences. OECD Publications, Paris-France.
• OECD (2005a). Managing Conflict of Interest in thePublicSector-A Toolkit. OECD Publications, Paris-France.
• OECD (2010). Post Public Employment: Good Practices For Preventing Conflict of Interest. OECD Publishing.
• Özdemir, Murat (2008). Kamu Yönetiminde Etik. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (7), 179-195., Zonguldak.
• Özdemir, Hilal, Güler, Emel, Yılmaz, Şeyda Akyol (2013). Halka İlişkilerde Sosyal Sorumluluğun ve Etiğin Uygulanabilirliği. İstanbul Ticaret Üniversitesi Dergisi, 142-144.
• Öztürk, Namık Kemal (2003). Bürokrasinin Gücü ve Siyaset. Siyasal Kitabevi, Ankara.
• Palmier, L. (1983). Bureaucratic Corruption and Itsremedies, Corruption, (Der. M. Clarke), Frances Pinter Ltd, London, ss. 207-219.
• Pieper, Annemarie (1999). Etiğe Giriş. (Çev.Veysel Atayman, Gönül Sezer), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Purtilo, B.Ruth, Christine K. Cassel (1981). Ethical Dimensions In The Health Professions, W.B. Saunders Company, USA
• Resnik, D. B. (2004). Bilim Etiğine Giriş. (Çev. V. Mutlu). İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
• Roberts, Robert (2001). Federal Ethics Management and Public Trust, Ed. Cooper, Terry L, Handbook of Administrative Ethics, 2nd Edition, Marcel Dekker Inc, USA, ss.367.385.
• Rosenthal, M. ve P. Yudin (1997). Felsefe Sözlüğü. (Çev. Çalışlar, Aziz), Sosyal Yayınlar:İstanbul.Sayı:1, http://www.isgucdergi.org/?p=article&id=98&cilt=3&sayi=1&yil=2001(E.T: 10.05.2019).
• Russell, E.W.,Shafritz, J.M., (1993). Introduction Public Administration. Pearson Education İnc., Newyork.
• Selsam, Howard (1995). Etik, Yeni Değerler ve Özgürlük. (Çev. Yüksel Demirekler), Yaba Yayınları, Ankara.
• Seval, Halil (2006). Çatışmanın Etkileri ve Yönetimi. Kırgızistan Manas Üniversitesi-Sosyal Bilimler Dergisi, S:15, ss.245-254.
• Seyidoğlu, Halil (1999). Ekonomik Terimler Ansiklopedik Sözlük. 2. Baskı, Güzem Can Yayınları, İstanbul.
• Seyyar, Ali (2003). Ahlak Terimleri Ansiklopedik Sözlük. Beta Yayınevi, İstanbul.
• Seyyar, Ali (2003). Ahlak Terimleri Ansiklopedik Sözlük. Beta Yayınevi, İstanbul.
• Shaw, William H., (1991). Business Ethics. Wasworth Publishing Co., California.
• Sherman, Tom (1998). PublicSectorEthics: Prospectsand Challenges, Ed. Sampford, Charles ve Preston Noel, Public Sector Ethics-Finding and Implementing Values, The FederationPress, Routledge, ss.13-25.
• Şen, M. Lütfi (1998a). Kamu Yönetiminde Yozlaşmanın Önlenmesinde Yönetsel Etik Yaklaşımı. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Şen, M. Lütfi (1998b). Yönetimde Yozlaşma. (Ed. Dursun, Davut ve Al, Hamza), Türkiye’de Yönetim Geleneği, İlke Yayıncılık, İstanbul.
• Şenel, Alaaddin (1993). Siyasal Ahlak: Kapsamı-Açmazları-Tipolojisi. (Ed. Alkan, Türker), Siyasal Ahlak ve Ahlak ve Siyasal Ahlaksızlık, Bilgi Yayınevi, Ankara, ss.257-308.
• Şimşek, Birgül (2001). İşletmelerde Çıkar Çatışmasından Kaynaklanan Etik Sorunlar. İş Güç-Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, Cilt:3,291
• Şimşek, Ümit (2012). Kamu Yönetiminde Çıkar Çatışması ve Önleme Yolları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Tepe, Harun (2000). Meslek Etikleri: Temelleri ve Sorunları. Editörler: İhsan Bal-M. Bedri Eryılmaz, Polis Etiği, Polis Akademisi Yayınları, Ankara, 2002, ss. 54-59.
• Thompsaon, N. (2005). Understanding SocialWork, Palgrave, Newyork.
• Thompson, Dennis F. (1985). The Possibility of Administrative Ethics. Public Administration Review, 45, (5), 555-561.
• Thompson, Dennis F. (2001). The Possibilty of Administrative Ethics, Ed. Bruce Willa, Classics of Administrative Ethics, Westview Press, USA, ss. 79-92.
• Titiz, Tınaz (1992). Alternatif Siyaset Anlayışı. Verso Yayıncılık: Ankara.
• Tomanbay, İlhan, (1999). Sosyal Çalışma Sözlüğü SABEV, Ankara.
• Tuncay, T., Altunoğlu, A., Hatipoğlu E., B.,Gökçeaslan, Çiftçi, E. (2016). Sosyal Hizmet Etiği, (Editör: Mustafa ALTUNOĞLU), Anadolu Üniv. AÖF Yayınları, Eskişehir.
• Türk Dil Kurumu. (1999). Büyük Sözlük, http://tdkterim.gov.tr/bts/ (ET: 01.05.2019).
• Usta, Aydın (2010). Kamu Görevlisinin Etik Amaç ve Ahlaki Yükümlülüğüne Yönelik Bir Değerlendirme. Türk İdare Dergisi, 468, 171.
• Usta, Aydın (2012). Kamu Örgütlerinde Meslek Etiği ve Çalışma Ahlakı Üzerine Bir Değerlendirme. Süleyman Demirel Üniversitesi (SDÜ), İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi (İİBF) Dergisi, 17, (1).
• Usta, Aydın (2015). Kamu Örgütlerinde Çıkar Çatışması: Türleri ve Önlenmesi. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 7(13).
• Usta, Sefa (2013). Kamu Yönetiminde Çıkar Çatışması, Sakarya Üniversitesi SBE Doktora Tezi.