6 ŞUBAT DEPREMLERİNİN ADIYAMAN KENT KİMLİĞİNE ETKİSİ

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 2, 418 - 440, 31.12.2024

Murat Sezik

https://doi.org/10.54282/inijoss.1521226

Öz

Kültürel ve fiziksel bir mekân olan kent kimliklidir ve kente kimlik kazandıran unsurlar çok yönlüdür. Bu kimlik unsurları arasında sivil mimari örnekleri, tarihi yapılar, kamu binaları, dini ve kültürel mekânlar gelecekle geçmiş arasında bağ kurduklarından öne çıkmaktadırlar.
Günümüz dünyasında kentlerin kimlik unsurları arasında yer alan kültür varlıklarına yönelik pek çok tehdit bulunmaktadır. Bunların en tehlikelisi ise doğal afetlerdir. Meydana gelen doğal afetler ile sadece kentlerin fiziki yapısı değil; aynı zamanda kenti ve toplumu geçmişi ile bağlayan değerler de zarar görmektedir. Bu afetlerden biri de 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremleridir. Bu depremler 11 İli etkilemiş ancak Hatay, Kahramanmaraş, Malatya ve Adıyaman illeri ciddi yıkımlarla karşılaşmıştır. Bu dört ilde geniş alanlarda meydana gelen yıkımlar sonucunda özellikle kent merkezleri, kente kimliğini veren tarihi ve kültürel yapılar önemli ölçüde zarar görmüştür. Bu nedenle kentlerin yeniden inşasında ve eski yapıların yenileriyle yer değiştirmesinde kentin doğal ve yapay çevre unsurlarının (kentin morfolojisi) korunması kentin kimliğini kaybetmemesi adına önem arz etmektedir. Dikkate alınması gereken diğer önemli bir husus ise yerel halkın kente yabancılaşmasının önlenmesidir.
Bu bağlamda araştırmanın amacı; Adıyaman ilinin kent kimliğini oluşturan fakat depremlerden zarar gören kültürel varlıkların tespitinin yapılması, beraberinde kültürel varlıkların yeniden ihyası, kentin sağlıklı planlanması ve yerel yönetimler için bir yol haritasının önerilmesidir. Araştırmada literatür taraması, belge toplanması, görüşmeler yapılması ve gözlemlere dayalı nitel yöntem kullanılmıştır. Araştırmanın gerçekleştirilebilmesi için İnönü üniversitesi ile Adıyaman Valiliği arasında yazışmalar yapılmış ve gerekli belge ve bilgiler resmi kanallardan toplanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kent Kimlikleri, Deprem, Kültürel Miras, Yerel Yönetimler.

Teşekkür

: Araştırmanın gerçekleştirilmesinde belge ve bilgilerin toplanmasında Adıyaman İl Kültür ve Turizm Müdürü Abuzer Gelse, Müze Müdürü Mehmet Alkan, Kent Konseyi Genel Sekreteri Sinan Temel beylerin desteği oldukça önemliydi. Ayrıca İl AFAD Müdürlüğünden Erkan Bakır ve Anadolu Ajansının arşivinde yer alan kentteki kültür varlıklarının görsellerinin kullanılması konusunda gerekli izinleri sağlayan Murat Yürekli ’ye teşekkür ederim.

THE EFFECT OF FEBRUARY 6 EARTHQUAKES ON ADIYAMAN CITY IDENTITY

Öz

The city, as a cultural and physical space, is inherently characterized by its identity, which is shaped by various elements. Among these identity elements, examples of civil architecture, historical structures, public buildings, and religious and cultural sites stand out as they establish a connection between the past and the future.
In today’s world, there are numerous threats to the cultural assets that constitute the identity elements of cities. Among these threats, natural disasters pose the most significant risk. Natural disasters not only affect the physical structures of cities but also damage the values that connect the city and its society with their past. One such disaster was the 6th February 2023 Earthquakes in Adıyaman Province. These earthquakes affected 11 provinces, but Hatay, Kahramanmaraş, Malatya, and Adıyaman provinces experienced severe destruction. As a result of the widespread destruction in these four provinces, particularly in urban centers, historical and cultural structures that define the identity of the city suffered significant damage. Therefore, preserving the natural and artificial environmental elements (the morphology of the city) is crucial for cities not to lose their identity during reconstruction and the replacement of old structures with new ones. Another important consideration is preventing the alienation of the local population from the city.
In this context, the purpose of this study is to identify the cultural assets that constitute the urban identity of Adıyaman Province, but have been damaged by earthquakes, and to propose a roadmap for the revival of these cultural assets, healthy urban planning, and local governments. The study utilized a qualitative method based on literature review, document collection, interviews, and observations. In order to carry out the research, correspondence was made between İnönü University and Adıyaman Governorship and the necessary documents and information were collected through official channels.

Anahtar Kelimeler

Urban Identities, Earthquake, Cultural Heritage, Local Governments

Kaynakça

• Akkaya, S. (2016). Kent imgeleri ve günümüz kent markası tasarımına etkisi. Ankara: Grafiker Yayınları. Altın, A. (2016). Geçmişten günümüze Adıyaman ulu camisi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(24), 1224-1268.
• Altın, A. (2017). Adıyaman’da Bir Kabaltı ve Kab (Hacı Ali) Camisi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu İlahiyat Fakültesi İslam Tarihi ve Sanatları Bölümü Dergisi, (29), 103-124.
• Alver, K. (2012). Kent imgesi, kent sosyolojisi. Köksal Alver (Ed). İstanbul: Hece Yayınları.
• Alver, K. (2013). Mahalle. İstanbul: Hece Yayınları.
• Assman, J. (2015). Kültürel bellek / eski yüksek kültürlerde yazı, hatırlama ve politik kimlik. Ayşe Tekin (Çev). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bartu, A. (2009). Eski mahallelerin sahibi kim? İstanbul küresel ile yerel arasında. Sungur Savran. (Çev) İstanbul: Metis Yayınları.
• Bilgin, N. (2011). Sosyal düşüncede kent kimliği. İdeal kent, Kent Araştırmaları Dergisi, (3), 20-46
• Bozdoğan, S. (2015). Modernizm ve ulus inşası. İstanbul: Metis Yayınları.
• Bumin, K. (2010). Demokrasi arayışında kent. Konya: Çizgi Yayınları.
• Cerasi, M. M. (1999). Osmanlı kenti. Aslı Ataöv. (Çev). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Dalyan M. G. (2023). Kommagene’den Hısn-ı Mansır’a Adıyaman Tarihi, Cilt 1, Elâzığ: Asos Yayınları
• Ekşi, Y. E. (2019). Herkes için Şehir, Ankara: Tekin Yayınları
• Erdem, M. (2020). Şehirlerin manevi hayatımızdaki yeri üzerine kent ve maneviyat. Seyfettin Erşahin, Fatma Erşahin (Ed). Ankara: İdeal Kent Yayınları.
• Erzen, N. J. (2017). Üç habitus: Yeryüzü, kent, yapı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Es, M. (2015). Kent kimliği, kent kültürü. Şehir ve Düşünce Dergisi, (7), 6-16.
• Gülen, A. (2021). Demokrat Parti Döneminde Adıyaman vilayetinin kuruluşuna dair bir tartışma, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 37(104), 357-382.
• Gündüz, M.(2019). Adıyaman kazasının vilayet olması ve bu süreçte yaşanan gelişmeler. İdeal Kent, Kent Araştırmaları Dergisi, 10(28), 1230-1254.
• Karagöz, M. (2023). Mekin’den Mekan’a Osmanlı Şehri, İstanbul: Timaş yayınları
• Lynch, S. (1997). Dostluk üzerine. Ferma Lekesizalın (Çev). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Mutlu, A. (2020). Kenti anlamak. Ankara: Palme Yayınevi.
• Nıemeyer, O. (2013). Dünya adil değil. Leyla Tonguç Basmacı (Çev). İstanbul: Sel Yayınları.
• Oktay, D. (2011). Kent Kimliğine Bütüncil Bir Bakış, İdeal kent Dergisi, 3, 8-19.
• Ökden, S. (2018). Fincanımda kola var. İstanbul: Tuti Kitap.
• Özdemir, N. (2012), Kültür Ekonomisi ve Yönetimi, Ankara: Hacettepe Yayınları.
• Öztürk, E., Olgun, C.K., Toprak, A. (2009). Şehrim Adıyaman: Adıyaman kent kültürü ve kentlilik bilinci. Ankara: Gazi Kitapevi.
• Sennett, R. (2011). Ten ve taş. Tuncay Birkan (Çev). İstanbul: Metis Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2012). Beş şehir. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Taşçı, H. (2014). Şehir, mekân, meydan. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Türkoğlu, S. (2023). Toplumsal hafızanın mekânsal kodları: yer isimleri, mekâna ve insana dair. Melis Oğuz (Ed). Ankara: İdeal Kent Yayınları.
• Uzun, T. ve Hanol, Ö. (2019). Adıyaman Geleneksel Evlerinden Günümüze Ulaşan Tek Temsilci: Keleş Konağı/ Değirmen Evi. Latif Gürkan Kaya ve Sehla Abbasova (Ed). Mimarlık, Planlama ve Tasarım Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler içinde. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Yurtbakan, A. (2023). 6 Şubat Depreminden Etkilenen Kültür Varlıkları, Adıyaman: Kültür Envanteri.
• Yavuzçehre, P. S., Altıntaş, M., (2023). Sürdürülebilir kent kimliğinin inşasında yerel yönetimlerin rolü, şehir, toplum ve kimlik. Musa Öztürk (Ed.). Ankara: Adamor Yayıncılık.
• Yeşilbaş, E. (2021). Batılılaşma sürecinde yeni kent merkezinin sembol mekanları. Tanzimat’tan günümüze imar ve şehircilik tarihi içinde. Musa Öztürk (Ed). Ankara: Bayındır Akademi.
• Yeter, E. (2023). Şehir, Yönetim ve Kültürel Miras, Ankara: İdeal kent Yayınları.
• Yılmaz, A. Z. (2019). Adıyaman Mır Petrus- Mor Pavlus Kilise’sisnde Dini Hayat, İnanış ve Ayin usullarinde Dinler Tarihi perspektifinden Bir Bakış, T.C. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Dinler Tarihi Ana Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Yüksek, A. Y. (2017). Kamusal ve mahrem arasındaki çatışma: Osmanlı toplumunda ötekileştirme ve kamusal ahlak mekânı olarak mahalle. Magnetsiz şehirler. Alev Erkilet ve Yunus Çolak (Ed). Ankara: Nobel Kitap.