Sağlık Okuryazarlığının Hipertansiyon Kontrolünde Önemi

Yıl 2018, Cilt: 2018 Sayı: 1, 45 - 70, 24.05.2018

Öncü Öncü

Öz

Giriş: Hipertansiyon, farklı gelişmişlik düzeyine sahip ülkelerin ortak sorunlarındandır. Mersin’de (2018) hipertansiyonlu bireylerle yapılan bir çalışmada, sağlık okuryazarlığının (SOY) “sınırlı” düzeyde ve %61.2’sinin tansiyonunun yüksek olduğu bildirilmiştir. Amaç: Çalışmanın amacı, hipertansiyonda SOY düzeyiyle ilişkili faktörleri belirlemek ve alanda ne tür araştırmalara ihtiyaç duyulduğunu ortaya çıkarmaktır.
Yöntem: 23.04.2018- 28.10.2018 arasında yapılan sistematik derleme çalışması, Cochrane, PubMed, ScienceDirect, Medline, Türk Medline, Ulakbim, Google Akademik veri tabanlarında “hypertension- health literacy” “health literacy of hypertensive patients” “hipertansiyon- sağlık okuryazarlığı” anahtar kelimeleriyle tarama yapılarak hazırlanmıştır. Türkçe, İngilizce 651 araştırmadan (Cochrane: 6, PubMed: 308, ScienceDirect: 43, Medline: 142, Ulakbim: 0, Türk Medline: 0, Google Akademik 152) alınma ve dışlanma kriterlerine uygun, kantitatif nitelikte, tam metnine ulaşılabilen 24 çalışma değerlendirmeye alınmıştır.
Bulgular: Araştırmaların çoğunluğu son beş yılda Ortadoğu, Uzakdoğu ve Amerika’da gerçekleştirilmiştir. Ülkelere göre hipertansiyonda yeterli sağlık okuryazarlığı %24.5- %72.5 arasında değişirken; yaşlılarda, kadınlarda, siyahilerde SOY daha düşüktür. Daha az eğitimlilerde hastalık bilgisi daha az, hipertansiyon kontrolü yetersizdir. Yaşlı hastalarda SOY ilaç uyumunu ve yaşam kalitesini etkilemektedir. Hipertansiyonda sağlık hizmetleri kullanımı- SOY ilişkisinin araştırıldığı bir çalışmada I. basamağa başvuranlar arasında SOY, üniversiteye başvuranlardan daha düşük saptanmıştır. Yüksek SOY’da hipertansiyon kontrolünün daha iyi olduğunu gösteren çalışmalar yanında SOY’un hipertansiyon kontrolünü etkilemediğini gösteren çalışmalar da mevcuttur.
Tartışma: Ülkeler açısından “hipertansiyonda SOY” önemli ilgi alanlarındandır. Ancak ülkemizde çalışmalar az sayıdadır. Araştırma sonuçlarından hipertansiyonlu bireylerde SOY’un yetersiz/sınırlı düzeyde olduğu belirlenmiştir. Yetersiz SOY her zaman hipertansiyon yönetiminde sınırlılığa neden olurken bilgi, tansiyon kontrolünü sağlamada yeterli olamayabilmektedir.
Sonuç ve öneriler: Hipertansiyon kontrolünde sağlık okuryazarlık düzeyini değerlendirmeye dönük araştırmalara ihtiyaç vardır. Düşük sağlık okuryazarlık düzeyine sahip hastalarda hastalık öz yönetimini geliştirmeye dönük araştırmaların yapılması önerilir.

Anahtar Kelimeler

Hipertansiyon, sağlık okuryazarlığı, hastalık yönetimi, tansiyon kontrolü

Kaynakça

• Aboumatar, H. J., Carson, K. A., Beach, M. C., Roter, D. L., & Cooper, L. A. (2013). The impact of health literacy on desire for participation in healthcare, medical visit communication, and patient reported outcomes among patients with hypertension. Journal of General Internal Medicine, 28(11), 1469–1476.
• Altin, S. V., & Stock, S. (2015). Impact of health literacy, accessibility and coordination of care on patient’s satisfaction with primary care in Germany. BMC Family Practice, 16(1), 1–7.
• Alves, E., Costa, A., Moura-Ferreira, P., Azevedo, A., & Lunet, N. (2018). Health-related knowledge on hypertension among the Portuguese population: results from a population-based survey. Blood Press, 27(4), 194–199.
• Banerjee, S., Mukherjee, T. K., & Basu, S. (2016). Prevalence, awareness, and control of hypertension in the slums of Kolkata. Indian Heart Journal, 68(3), 286–294.
• Baxter, R., Hastings, N., Law, A., & Glass, E. J. . (2008). Systematic reviews. Animal Genetics, 39(5), 561–563.
• Bilir, N. (2014). Sağlık Okuryazarığı. Turk J Public Health, 12(1), 61–68.
• Chajaee, F., Pirzadeh, A., Hasanzadeh, A., & Mostafavi, F. (2018). Relationship between health literacy and knowledge among patients with hypertension in Isfahan province, Iran. Electronic Physician, 10(3), 6470–6477.
• Darvishpour, J., Omidi, S., & Farmanbar, R. (2016). The Relationship between Health Literacy and Hypertension Treatment Control and Follow-up. Caspian Journal of Health Research, 2(1), 1–8.
• Doyle, G., Cafferkey, K., & Fullam, J. (2012). The European Health Literacy Survey: Results from Ireland. Dublin, Ireland.
• Hutchison, J., Warren-Findlow, J., Dulin, M., Tapp, H., & Kuhn, L. (2014). The Association Between Health Literacy and Diet Adherence Among Primary Care Patients with Hypertension. Journal of Health Disparities Research {&} Practice, 7(2), 109–126.
• Kahveci, R., Dilmaç, E., Özsarı, H., Aydın, M., Artantaş, A., Ayhan, D., & Koç, M. (2013). Sağlıklı yaşlanma ve kronik hastalıklar farkındalık projesi. Ankara.
• Ko, Y., Balasubramanian, T. D., Wong, L., Tan, M. L., Lee, E., Tang, W. E., … Toh, M. P. H. S. (2013). Health literacy and its association with disease knowledge and control in patients with hypertension in Singapore. International Journal of Cardiology, 168(4), 167–168.
• Levinthal, B. R., Morrow, D. G., Tu, W., Wu, J., & Murray, M. D. (2008). Cognition and health literacy in patients with hypertension. Journal of General Internal Medicine, 23(8), 1172–1176.
• Li, X., Ning, N., Hao, Y., Sun, H., Gao, L., Jiao, M., … Quan, H. (2013). Health literacy in rural areas of China: hypertension knowledge survey. International Journal of Environmental Research and Public Health, 10(3), 1125–1138.
• McNaughton, C. D., Jacobson, T. A., & Kripalani, S. (2014). Low literacy is associated with uncontrolled blood pressure in primary care patients with hypertension and heart disease. Patient Education and Counseling, 96(2), 165–170.
• Naimi, A. J., Naderiravesh, N., Bayat, Z. S., Shakeri, N., & Matbouei, M. (2017). Correlation between health literacy and health-related quality of life in patients with hypertension, in Tehran, Iran, 2015-2016. Electronic Physician, 9(11), 5712–5720.
• Öncü, E., Vayısoğlu, S. K., Güven, Y., Aktaş, G., Ceyhan, H., & Karakuş, E. (2018). Hipertansiyonu olan bireylerin kronik hastalık yönetimine ilişkin değerlendirmeleri ve sağlık okuryazarlığı ile ilişkisi. The Anatolian Journal of Family Medicine, 1(1), 31–32.
• Pandit, A. U., Tang, J. W., Bailey, S. C., Davis, T. C., Bocchini, M. V., Persell, S. D., … Wolf, M. S. (2009). Education, literacy, and health: Mediating effects on hypertension knowledge and control. Patient Education and Counseling, 75(3), 381–385.
• Park, N. H., Song, M. S., Shin, S. Y., Jeong, J. hye, & Lee, H. Y. (2018). The effects of medication adherence and health literacy on health-related quality of life in older people with hypertension. International Journal of Older People Nursing, 13(3), 1–10.
• Powers, B. J., Olsen, M. K., Oddone, E. Z., Thorpe, C. T., & Bosworth, H. B. (2008). Literacy and blood pressure - Do healthcare systems influence this relationship? A cross-sectional study. BMC Health Services Research, 8, 1–9.
• Raji, Y. R., Abiona, T., & Gureje, O. (2017). Awareness of hypertension and its impact on blood pressure control among elderly nigerians: report from the Ibadan study of aging. The Pan African Medical Journal, 27(190), 1–14.
• Sabouhi, F., Babaee, S., Naji, H., & Zadeh, A. H. (2011). Knowledge, awareness, attitudes and practice about hypertension in hypertensive patients referring to public health care centers in Khoor & Biabanak. Iranian Journal of Nursing and Midwifery Research, 16(1), 34–40.
• Shi, D., Li, J., Wang, Y., Wang, S., Liu, K., Shi, R., … Chen, X. (2017). Association between health literacy and hypertension management in a Chinese community: a retrospective cohort study. Internal and Emergency Medicine, 12(6), 765–776.
• Shibuya, A., Inoue, R., Ohkubo, T., Takeda, Y., Teshima, T., Imai, Y., & Kondo, Y. (2011). The relation between health literacy, hypertension knowledge, and blood pressure among middle-aged Japanese adults. Blood Pressure Monitoring, 16(5), 224–230.
• Veghari, G., Sedaghat, M., Maghsodlo, S., Banihashem, S., Moharloei, P., Angizeh, A., … Moghaddami, A. (2013). Impact of literacy on the prevalence, awareness, treatment and control of hypertension in adults in Golestan Province (northern Iran). Caspian Journal of Internal Medicine, 4(1), 580–4.
• Warren-Findlow, J., Hutchison, J., Patel, P., Dulin, M., Tapp, H., & Kuhn, L. (2014). Assessing health literacy of hypertensive patients in a primary care setting using a self-administered questionnaire. J Health Care Poor Underserved, 25(4), 1833–1843.
• Willens, D. E., Kripalani, S., Schildcrout, J. S., Cawthon, C., Wallston, K., Mion, L. C., … Roumie, C. L. (2013). Association of brief health literacy screening and blood pressure in primary care. Journal of Health Communication, 18(SUPPL. 1), 129–142.
• World Health Organisation (WHO). (2015). Prevalence of raised blood pressure.
• Wynia, M., & Osborn, C. (2010). Health literacy and communication quality in health care organizations. Journal of Health Communication, 15(Suppl 2), 102–115. Yilmazel, G., & Çetinkaya, F. (2017). Relation between Health Literacy Levels, Hypertension Awareness and Control among Primary-secondary School Teachers in Turkey. AIMS Public Health, 4(4), 314–325.