SOSYAL MEDYADA SALGIN PSİKOLOJİSİ: ALGI, ETKİ VE BAŞA ÇIKMA

Yıl 2020, Cilt: 2020 Sayı: 2, 11 - 44, 12.06.2020

Fatma Kırman

Öz

İnsanlar tarih boyunca kendilerini çaresiz bırakan ve hayatlarını tehdit eden doğal felaketler ve salgın hastalıklar ile hep karşılaşmışlardır. Böyle bir salgın felaketinin sonuncusu ise 2019 yılının sonunda Çin’de ortaya çıkan ve 2020 yılının başından itibaren tüm dünyaya yayılan koronavirüs veya kısaca covid-19 salgınıdır. Uzun zamandır görülmeyen böylesi bir ölümcül salgının küresel yaygınlığı karşısında insanlar büyük bir şaşkınlık ve hatta şok yaşamaktadırlar. Öyle ki bu küresel salgının insanların tarım ve sanayi devriminden beri yaşadığı en büyük değişime yol açtığı söylenebilir. Bu süreçte birçok ülkede insanların evde kalması, sokağa çıkmaması, karantina gibi uygulamalar başlatılmıştır. Evde kalan insanlar duygu ve düşüncelerini sıklıkla sosyal medyada paylaşmıştır. Onların bu paylaşımlara bakılırsa, virüs salgını insanların gündelik hayatını ciddi şekilde etkilemiş ve değiştirmiş, insanlarda çeşitli algılar ve duygular yaşanmasına yol açmıştır. Bir diğer ifadeyle bu salgın bireyin sadece fiziksel ve ruhsal sağlığını değil, aynı zamanda aile hayatını, çalışma hayatını, eğitim hayatını, toplumsal değerlerini, dinî tutum ve davranışlarını, kendilik algısını, tüketim alışkanlığını ve eğlence anlayışını hatta günlük rutinlerini de değiştirip dönüştürebilecek düzeyde kapsamlı ve farklı etkilere sahiptir. Öte yandan fiziksel ve zihinsel sağlığı tehdit eden bu salgınla başa çıkma noktasında da farklılıklar söz konusudur. Sosyal medyada bu salgınla ilgili 17 kişinin yaptığı 60 paylaşımın içerik analizi yoluyla algı, etki ve başa çıkma yönünden psikolojik bir incelemeye tabi tutan bu çalışmada şu sorulara cevap aranmıştır: Dindarlığı hakkında kesin ölçüm olmamakla birlikte sosyal medyadaki paylaşımlarında dinî söylemlere yer veren bireyler, bu salgını nasıl algılamaktadır? Salgın bireyler üzerinde nasıl bir etki yapmakta ve bu etkiyi insanlar nasıl açıklamaktadır? Bireylerin bu dönemde dinî duygu, düşünce ve tutumları nasıl etkilenmektedir? Bireyler bu salgın ile nasıl başa çıkmaktadır?

Anahtar Kelimeler

Koronavirüs, covid-19, pandemi, sosyal medya, başa çıkma

Kaynakça

• Apaydın, H. (2016), Din Psikolojisi Terimler Sözlüğü, İstanbul, Bilimkent Yay.
• Areda, (2020). Türkiye’de Ramazan ve Koronavirüs Araştırması, İstanbul, Areda Survey
• Atkinson, R. L. ve ark. (2012). Psikolojiye Giriş, çev. Y.Alogan, İstanbul, Arkadaş Yay.
• Ayten, A. (2010). Empati ve Din. İstanbul: İz Yay.
• Baltaş, Z. ve A. Baltaş (2008). Stres ve Başaçıkma Yolları, 25. basım, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Barbarosoğlu, F. (2020). Kadim kültürde korku ve endişe metafizik ürpertiden payını alırdı...”, Yeni Şafak, 08 Nisan 2020. Erişim: 09.04.2020
• Baycar, A. (2019). “Dini ve Sosyolojik Boyutlarıyla Dayanışma-Yardımlaşma Olgusu”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 21/39: 199-225.
• Bilgin, N. (2014). Sosyal Bilimlerde İçerik Analizi: Teknikler ve Örnek Çalışmalar, 3. baskı, Ankara, Siyasal Kitabevi
• Çakır B (2011). “Belirsizlik ve Korkunun Yeni Düzenin Oluşmasına Katkısı”, Sosyoloji Konferansları, 63-82.
• Dağlar, G ve ark. (2018). “Ebelik Öğrencilerinin Mizah Duygusunun Stresle Baş Etme Yaklaşımlarına Etkisi”, SDÜ Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9 (2): 94-101.
• Debord, E. G. (2006). Gösteri Toplumu, 2. baskı, çev. A. Emekçi, O. Taşkent. İstanbul: Ayrıntı Yay.
• DİB, (2020). İslam’ın Salgın Hastalıklara Bakışı, Ankara, DİB Yay.
• Duman, M. Z. (2016). Sosyolojik Açıdan Deprem ve Din, İstanbul, Rağbet Yay.
• Ecevit, Y. ve A. Ayata (2011). “Toplumsal Cinsiyet Sosyolojisine Başlangıç ve Siyaset ve Katılım”, Toplumsal Cinsiyet Sosyolojisi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yay.
• Emmons, R. A. (2013). “Duygu ve Din”, çev. G. Göcen, Din ve Maneviyat Psikolojisi, Ankara, Phoenix Yay.
• Gençöz, T. (1998). “Korku: Sebepleri, Sonuçları ve Başetme Yolları”, Kriz Dergisi 6 (2): 9-16.
• Güngör, Ö. (2020). Salgın Dönemi Sosyolojisi, Ankara, AND Center.
• Hisli, N. Ş. (1994), Stresle Başa Çıkma, Olumlu Bir Yaklaşım, Ankara, Türk Psikologlar Derneği Yay.
• Horozcu, Ü. (2010), “Tecrübî Araştırmalar Işığında Dindarlık ve Maneviyat ile Ruhsal ve Bedensel Sağlık Arasındaki İlişki”, Milel ve Nihal, 7 (1): 209-240.
• Karacoşkun, M. D. (2004). “Dini İnanç-Dini Davranış İlişkisine Sosyo-Psikolojik Yaklaşımlar”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, IV(2): 23-36.
• Kayıklık, H. (2002). “Bireysel Dindarlığın Psikolojik Kaynakları”, Dini Araştırmalar, 5(13): 27-40.
• Kirman, F. (2015). “Ergenlik ve Stres ile Başa Çıkma”, Toplum Bilimleri, 9(18): 297-318.
• Kirman, M. A. (2016). Din Sosyolojisi Sözlüğü, Adana: Karahan Kitabevi
• Köknel, Ö. (2005). Depresyon, Ruhsal Çöküntü, İstanbul, Altın Kitaplar Yay.
• Küçükcan, T. - Köse, A. (2000). Doğal Âfetler ve Din: Marmara Depremi Üzerine Psiko-sosyolojik Bir İnceleme. İstanbul: İSAM Yay.
• Lazarus, R. S. (1994). “Stresle Başa Çıkma Tarzınız: Dostunuz ya da Düşmanınız”, çev. N. Rugancı, Stresle Başa Çıkma: Olumlu Bir Yaklaşım, Ankara, Türk Psikologlar Derneği Yay. 59-63.
• Maslow, A. H. (1970). Motivation and Personality, 2nd ed., New York: Harper & Row.
• Okumuş, E. (2002). “Tabii Afetler, Din ve Toplum -Marmara Depremi Örneği-”, İslami Araştırmalar Dergisi, 1(3): 339-373.
• Sarp, N. (2014). Doğal Afetler, 2. basım, Ankara, Nobel Akademi Yay.
• Schmidt, E. and J. Cohen (2013). The New Digital Age, New York: Alfred A. Knopf.
• Serinsu, A. N. ve ark. (2010), Dini Terimler Sözlüğü, Ankara, MEB Yay.
• Şahin, H. N. (1994). Stresle Başa Çıkma, Olumlu Bir Yaklaşım, Ankara, Türk Psikologlar Derneği Yay.
• Şeker, M. ve ark. (2020). Covid-19 Pandemi Değerlendirme Raporu, Ankara, Türkiye Bilimler Akademisi Yay.
• Yapıcı, A. (2007). Ruh Sağlığı ve Din. Adana: Karahan Kitabevi.
• Yeğin, H. İ. (2010). “Duygusu ve Dinî Açıdan Baş Edebilme Yolları”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 10 (2): 235-258.
• Yeşildal, M. – E. Reyhanlıoğlu (2020). Salgın Psikolojisi, İstanbul, Destek Yay.