Neo-Klasik Realizm Teorik Çerçevesinde İsmail Cem ve Türk Dış Politikasının Dönemsel Oluşumu

Yıl 2022, Cilt: 2022 Sayı: 1, 1 - 26, 20.01.2022

Tevfik Karpuzcu

Öz

Ülkelerin dış politikaları farklı dönemde lider ve etkili kişiler tarafından şekillendirilebilmektedir. Bu çalışma 1997 ila 2002 yılları arasında Türk Dışişleri Bakanlığı görevini yürütmüş İsmail Cem’in, görev yaptığı sürede Türk Dış Politikasını nasıl etkileyip şekillendirdiğini incelenmiştir. Temel olarak neo-klasik realist bir çerçevede İsmail Cem’in Dışişleri Bakanı olarak görev yaptığı süreçte Türk Dış Politikasını Türk-Yunan diyaloğu ve Türkiye-Avrupa Birliği ilişkileri bağlamında bir devlet adamının karakterinin etkisiyle nasıl şekillendirildiği ortaya koyulmuştur. Çalışmanın amacı İsmail Cem’in Dışişleri Bakanı olarak görev yaptığı sürede Türk Dış Politikasını özellikle Türk-Yunan diyaloğu ve Türkiye-Avrupa Birliği ilişkileri bağlamında, nasıl şekillendirdiğini bulmak ve kişiliğinin politikaların şekillenmesindeki etkisini ortaya koymaktır. Tüm bunları ortaya koyabilmek için bireysel seviyede dış politika analiz modeli olarak neo-klasik realizm teorik çerçevesi kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İsmail Cem, Dış Politika Analizi, Türk Dış Politikası, Neo-Klasik Realizm

Kaynakça

• Alioğlu Çakmak, G. (2018): “Bir ‘Avrupa’ Azınlığı Olarak Batı Trakya Türkleri”, İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (2), 149-168.
• Asılyazıcı, H. (2019): ‘’Türk basınından izlenimler: İsmail Cem İpekçi (1940 - 2007)’’, Aydınlık, https://www.aydinlik.com.tr/turk-basinindan-izlenimler-ismail-cem-ipekci-1940-2007-hayati-asilyazici-kose-yazilari-ocak-2019 (Ziyaret tarihi: 23.04.2020).
• Avrupa Birliği Genel Sekreterliği Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun (2009): Resmi Gazete, 27283. Sayı, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2009/07/20090709-1.htm (Ziyaret tarihi: 05.05.2020).
• Avrupa Komisyonu (1998): ‘’ Türkiye’nin Katılım Yönünde İlerlemesi Üzerine Komisyon’un Düzenli Raporu’’, https://www.ab.gov.tr/files/AB_Iliskileri/AdaylikSureci/IlerlemeRaporlari/Turkiye_Ilerleme_Rap_1998.pdf (Ziyaret tarihi: 06.05.2020).
• Avrupa Komisyonu (2002): ‘’ Türkiye’nin Avrupa Birliğine Katılım Sürecine İlişkin 2002 Yılı İlerleme Raporu’’, Ankara, https://www.ab.gov.tr/files/AB_Iliskileri/AdaylikSureci/IlerlemeRaporlari/Turkiye_Ilerleme_Rap_2002.pdf (Ziyaret tarihi: 05.05.2020).
• Ayoob, M. (1998): “Subaltern Realism: International Relations Theory Meets the Third World,” içinde Stephanie G. Neuman, ed., International Relations Theory and the Third World, New York: St. Martin’s Press, 31–54.
• Bertrand, G. (2004): ‘’L’européanisation du conflit helléno-turc’’, Les Champs de Mars, 16(2), 115-131.
• Bozkurt, V. (1992): Türkiye ve Avrupa Topluluğu. İstanbul: Ağaç Yayınları.
• Cem, İ. (1999): ‘’Dışişleri Bakanı Cem, AB ile Kıbrıs’ın Karıştırılmaması Gerektiğini Söyledi’’, Cumhuriyet, 14 Aralık.
• Cem, İ. (2000a): Mülakatı yapan: Micahel Howard. Odyssey, Aktaran: Koukoudakis, G. (2015): “Explaining the Endurance of Greek-Turkish Rapprochement Process”, Uluslararası İlişkiler, 11 (44), 81-100.
• Cem, İ. (2000b): ‘’Atina’da 5 anlaşma’’, Türkiye Gazetesi, 5 Şubat.
• Cem, İ. (2001): Turkey in the New Century, Mersin: Rüstem Kitabevi.
• Cem, İ. (2002): ‘’The EU Train Cannot Be Missed’’, Middle East Quarterly, Winter, 67-70.
• Cem, İ. (2004): Türkiye, Avrupa, Avrasya Birinci cilt: Strateji Yunanistan Kıbrıs, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Cem, İ. (2005): Avrupa’nın “Birliği” ve Türkiye, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Çayhan, E. (1997): Dünden Bugüne Türkiye-Avrupa Birliği İlişkileri, İstanbul: Boyut Yayınevi.
• Dündar, C. (2012): Ben Böyle Veda Etmeliyim: İsmail Cem Anlatıyor, İstanbul: Can Sanat Yayınları.
• Dyson, S. B. (2009): The Blair Identity Leadership and Foreign Policy, Manchester: Manchester University Press, 10.
• Erdoğan, M. M., Bağcı H., Kundakcı S. F. (2008): Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanaklarında Türk-Yunan İlişkileri ve ‘Avrupalılaşma’: 1994-2006, Ankara: TBMM Kültür Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları.
• Helsinki Summit (1999): ‘’ Presidency Conclusions’’, https://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/ec/ACFA4C.htm (Ziyaret tarihi: 07.05.2020).
• Heraclides, A. (2004): ‘’ The Greek-Turkish Conflict: Towards Resolution and Reconciliation’’, içinde Aydın M. and Ifantis K., eds. Turkish-Greek Relations The Security Dilemma In The Aegean, London: Routledge.
• Hermann, C. F. (1972): ‘’Policy Classification: A Key to the Comparative Study of Foreign Policy’’, içinde Rosenau J. N., Davies V., East M. A., eds. The Analysis of International Politics, New York: Free Press, 72.
• Holsti, K. J. (1974): International Politics A Framework for Analysis, London: Prentice-Hall, 17.
• Kabaalioğlu, H. (1999): “Turkey and the European Union-Converging or Drifting Apart?”, Marmara Journal of European Studies, 7(1-2), 109-165.
• Karakaş, E. (2016): ‘’İsmail Cem: Türkiye’nin ve solun önemli değeri’’, Milliyet, https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/dusunenlerin-dusuncesi/ismail-cem-turkiye-nin-ve-solun-onemli-degeri-2183812 (Ziyaret tarihi: 23.04.2020).
• Kotzias, K. (2000): “Greek-Turkish Relations”, Contemporary Review, 85 (1), 62-74.
• Levy, J. S. “Domestic Politics and War”, Journal of Interdisciplinary History, 18 (4), 653.
• Lobell, S. E., Ripsman, N. M. and Taliaferro, J. W. (2009): ‘’Introduction: Neoclassical realism, the state’’, içinde Lobell, S. E., Ripsman, N. M. and Taliaferro, J. W. eds. Neoclassical Realism, the State, and Foreign Policy, Cambridge: Cambridge University Press, 1-41.
• Lobell, S. E., (2009): ‘’Threat assessment, the state, and foreign policy: a neoclassical realist model’’, içinde Lobell, S. E., Ripsman, N. M. and Taliaferro, J. W. eds. Neoclassical Realism, the State, and Foreign Policy, Cambridge: Cambridge University Press, 12-74.
• Luxembourg Summit (1997): ‘’ Presidency Conclusions’’, https://www.europarl.europa.eu/summits/lux1_en.htm (Ziyaret tarihi: 06.05.2020).
• Örmeci, O. (2011): ‘’Ismail Cem’s Foreign Policy (1997-2002)’’, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23, 223-245.
• Örmeci, O. (2011b): Ismail Cem’s Views On Kemalism, Journal of Arts and Humanities (JAH), 1 (1), 33-40.
• Ripsman, N. M. (2009): ‘’Neoclassical realism and domestic interest groups’’, içinde S. E. Lobell, N. M. Ripsman, J. W. Taliaferro eds. Neoclassical realism, the state, and foreign policy, Cambridge: Cambridge University Press, 170-193.
• Rose, G. (1998): ‘’Neoclassical realism and theories of foreign policy’’, World Politics, 51 (1), 146.
• Schweller, R. (2003): ‘’The Progressiveness of Neoclassical Realism’’, içinde Elman, C. and Elman, M. F. eds. Progress in International Relations Theory : Appraising the Field, Massachusetts: M.I.T Press.
• Schweller, R.(2004): ‘’Unanswered Threats A Neoclassical Realist Theory of Underbalancing’’, International Security, 29 (2), 159-201.
• Siegl, E. (2002): ‘’Greek-Turkish relations- continutiy or change?’’ Perspectives: Central European Review of International Affairs, 18, 40-52.
• Singer, D. J. (1961): ‘’The Level of Analysis Problem in International Relations’’, World Politics, 14 (1).
• Sönmezoğlu, F. (2005): Uluslararası Politika ve Dış Politika Analizi, İstanbul: Filiz Kitabevi, 78.
• Taliaferro, J. W. (2006): “Neoclassical Realism: Psychology of Great Power Intervention,” içinde Jennifer Sterling-Folker, ed., Making Sense of International Relations Theory, Boulder, CO: Lynne Rienner, 38–53.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığı (2019): Türkiye-AB İlişkilerinin Tarihçesi, https://www.ab.gov.tr/turkiye-ab-iliskilerinin-tarihcesi_111.html (Ziyaret tarihi: 04.05.2019).
• T. C. Dışişleri Bakanlığı (2020): ‘’ Sayın İsmail Cem'in Özgeçmişi’’, http://www.mfa.gov.tr/sayin-ismail-cem_in-ozgecmisi_.tr.mfa (Ziyaret tarihi: 23.04.2020).
• Tuğtan, M. A. (2016): “Kültürel Değişkenlerin Dış Politikadaki Yeri: İsmail Cem ve Ahmet Davutoğlu”, Uluslararası İlişkiler, 13 (49), 2016, 3-24.
• Türenç, T. (2007): ‘’Cem İpekçi’nin adını kim ’İsmail Cem’ yaptı’’, Hürriyet, https://www.hurriyet.com.tr/cem-ipekci-nin-adini-kim-ismail-cem-yapti-5841103 (Ziyaret tarihi: 23.04.2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun (2001): Resmi Gazete, 24556. Sayı, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2001/10/20011017m1.htm (Ziyaret tarihi: 05.05.2020).
• Van Dijk, T. (2003): Söylem ve İdeoloji Çokalanlı Bir Yaklaşım. B. Çoban & Z. Özarslan eds., Söylem ve İdeoloji, İstanbul: Su, 13-112.
• Van Dijk, T. (2000): Opinions and Idologies in The Press. A. Bell & P. Garrett eds., Approaches to Media Discourse Massachusetts: Blackwell, 21-63.
• Wieklawski, J. (2017): ‘’ Neoclassical Realism and The Crisis Of The Realist Paradigm In Contemporary International Relations’’, Mysl Ekonomiczna i Polityczna, 2 (57), 192-219.
• Yılmaz, M. E. (2008): ‘’Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Türk-Yunan İlişkileri ve Ege Sorunu’’, Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 27-44.
• Zakaria, F. (1998): From wealth to power: the unusual origins of Americas world role. Princeton: Princeton University Press.