Tek Taraflı Birliktelik (Kommensalizm), Karşılıklı Fayda Birlikteliği (Mutualizm) ve Asalaklık (Parazitizm) Üçgeninde İnsan-Doğa İlişkileri

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 14, 301 - 313, 23.10.2017

Süleyman Dönmez Mehmet Ali Çelik

https://doi.org/10.29224/insanveinsan.309132

Cited By: 1

Öz

İnsan dışı doğada,
canlılar arasında çeşitli birliktelik türleri mevcuttur. Bu etkileşimlerde,
bazen ilişki içerisinde olan tüm canlılar fayda sağlarken kimi zaman ise
canlılardan birisinin yarar, diğerinin zarar gördüğü birliktelikler olmaktadır.
Tüm bu ilişkilerin genel adına birlikte (simbiyoz) yaşam denilmektedir. Birlikte
yaşam tek taraflı birliktelik (kommensalizm), karşılıklı fayda birlikteliği (mutualizm)
ve asalaklık (parazitizm) olmak üzere üç farklı şekilde görülmektedir.

Bu çalışma
insan-doğa ilişkilerini, onto-epistemik manada logos ile tin arasındaki köprüleri
kaldırmadan karşılıklı fayda birlikteliği bağlamında yeniden ele almaktadır. Nous-logos
diyalektiğini tenden tine yolculuk ekseninde anlamayan kavrayış ekolojik krizin
çözümünü, atmosferdeki karbon miktarının azaltılması,  az enerji tüketen beyaz eşyalar kullanılması
vs. gibi salt mekanik çözümlerde aramaktadır. Hâlbuki bu tarz mekanik, noustan
yoksun logos anlayışına dayalı çözüm önerileri, asırlardır süregelen sorunu
çözmek yerine, onu daha fazla derinleştirmektedir. Günümüzde insan-doğa
ilişkilerinin daha fazla kriz üretmemesi için birlik esasında birliktelik
anlayışını hâkim kılmak gerekmektedir. Doğa ancak bu yolla fark edilecek ve
ahlâk üzerinden bir iletişim sağlanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ekolojik Kriz, Etik, İnsan-Doğa İlişkileri, Logos, Nous

Human-Nature Relationships within the Triangle of Commensalism, Mutualism and Parasitism

Öz

There are various types of symbiotic interactions among living beings in non-human
nature. While sometimes these interactions are for the benefit of both organisms in a relationship,
sometimes one of the organisms in a relationship suffers. All of these relationships in
general, are called symbiosis. Symbiosis is seen in three different ways which are commensalism,
mutualism and parasitism. This study readdresses human-nature relationships within the context
of mutualism without eliminating the bridges between logos and nous in onto-epistemic
respect. The conception which does not understand the nous-logos dialect on the journey from
nous to logos axis seeks for a solution to the ecological crisis by means of absolute mechanical
solutions such as reducing amount of carbon in the atmosphere, use of home appliances consuming
less energy etc. Though, such mechanical solution suggestions based on logos perception
which lack nous, deepen the problem lasting for centuries rather than solving it. In our day,
it is necessary to make the concept of from oneness to togetherness predominant in order for
human-nature relationships not to lead further crisis. When togetherness from oneness or oneness
from togetherness is understood, the path of togetherness will be cleared. The other, i.e. the
nature will be noticed in this way, and communication through Ethics (moral) will be achieved. 

Anahtar Kelimeler

Ecological crisis, Ethics, Human-nature relationships, Logos, Nous

Kaynakça

• Ata, S. (2010). “Ekolojik Krize Ve Nedenlerine Genel Bir Bakış”, 01 Mart 2017 tarihinde https://ecotopianetwork.wordpress.com/2010/03/03/ekolojik-krize-ve-nedenlerine genel-bir-bakis-sezgin-ata/ adresinden erişildi.
• Aysevener, K. (2008). “İnsan Ve Doğa İlişkisi Üzerine”, 02 Mart 2017 tarihinde http://dusundurensozler.blogspot.com.tr/2008/09/insan-ve-doa-ilikisi-zerine.html adresinden erişildi.
• Bookchin, M. (2013), “Özgürlüğün Ekolojisi: Hiyerarşinin Ortaya Çıkışı ve Çözülüşü”, İstanbul: Sümer Yayıncılık, İstanbul.
• Clarke, L. (2007) “Celaleddin Rumî’nin Mesnevî’sinde Doğa”, Çev. Nurettin Elhüseyni. İslam ve Ekoloji. Ed.Foltz, R.C., Denny, F.M., Baharuddin, A. İstanbul: Oğlak Yayıncılık. 67-87.
• Çelik, M.A, Gülersoy, A.E. (2016) “Kaos Ortamında (Çağında) Mekân-İnsan Etkileşimine Bütüncül Bir Bakış: Ekolojik Toplum Paradigması”, FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), 2016 Güz, sayı: 22, s. 163-183.
• Cişti, S.H.H. (2007) “Fıtrat: İnsanlar ve Çevre İçin Bir İslami Model”, Çev. Nurettin Elhüseyni. İslam ve Ekoloji. Ed.Foltz, R.C., Denny, F.M., Baharuddin, A. İstanbul: Oğlak Yayıncılık. 67-87.
• Çetin, B. (2009). “Derin Ekoloji Hareketi Ve Çevre Etiği”, 06 Mart 2017 tarihinde https://ecotopianetwork.wordpress.com/2009/12/21/derin-ekoloji-hareketi-ve-cevre-etigi/ adresinden erişildi.
• Doğru, B. (2009) “Umudu Yeşertenler”, İstanbul: EKOIQ.
• Dönmez, S. (2015a) “Emanet Ahlakı”, Adana: Karahan Kitabevi.
• Dönmez, S. (2015b). “Keşfedilmeyi Bekleyen Medeniyet -Felsefenin Batı Dışı Referanslarına Eleştirel Bir Katkı”, Adana: Karahan Kitabevi.
• Dönmez, S. ve Çelik, M.A. (2016). “Ekolojik Krizin Kaynağını İnsan Olarak Gören İndirgemeci Anlayışın Eleştirisi”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16 (2), 39-51.
• Dursunoğlu, İ. (2016). “Sosyal Darwinizm”, Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (1), s. 210-221.
• Harvey, D. (2008) “Umut Mekanları”, Çev: Zeynep Gambetti, Metis Yayınları
• Giddens, A.(2013). “İklim Değişimi ve Siyaseti”, Çev: Erhan Baltacı, Phoenix.
• Karaca, C. (2008). “Çevre, İnsan ve Etik Çerçevesinde Çevre Sorunlarına ve Çözümlerine Yönelik Yaklaşımlar”, Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi (12),19-33
• Kocataş, A.(2014) “Ekoloji: Çevre Biyolojisi” Bursa: Dora Basım.
• Kılınç, A. (2012). “Neoliberalizm Bağlamında Sürdürülebilir Kalkınmanın Merkez ve Çevre Ülkeler Açısından Değerlendirilmesi”, Afyon Kocatepe Üniversitesi, İİBF Dergisi 14/1, s. 147-161.
• Meriç, C. (1994). “Bir Dünyanın Eşiğinde”, İstanbul: İletişim Yayınları.
• İnam, A. (2001). “Karşılaşma Ahlakı Üstüne Bazı Düşünceler”, 08 Şubat 2017 tarihinde http://phil.metu.edu.tr/ahmet-inam/karsilasma.htm adresinden erişildi.
• Özel, M. (2007). “Çağımız Çevre Sorunlarının Düşünsel Temelleri Üzerine Bir Yaklaşım”, Gazi Üniversitesi iktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 9/1, s. 207 – 226.
• Yalçın, M. ve Ağgül, F. (2009). “Collingwood’un “Doğa Tasarımı” ve Fen Eğitimi için Doğurguları”, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29/2, s. 295-310.
• Ülken, H.Z. (2010). “Aşk Ahlakı”, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.