Edebiyat, Dönem ve Siyaset İlişkisi Bağlamında Kuyucaklı Yusuf’a Yöneltilen Eleştirel Bakışlar

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 32, 83 - 97, 01.04.2022

Betül Mutlu

https://doi.org/10.29224/insanveinsan.1055042

Öz

Okur merkezli kuramlardan biri olan alımlama estetiğine göre, edebî eserler yazıldıkları dönemlerin tarihi ve sosyal bağlamının ürünü olmakla birlikte daha sonraki dönemlerde değişen yeni bağlamlar çerçevesinde okur nezdinde anlam üretmeyi sürdürürler. Bu yaklaşımın temsilcilerinden Hans Robert Jauss’a göre eserin anlamı eser-okur etkileşimi kapsamında, zaman içinde yani tarihsel süreçte farklı şekillerde alımlanır. Okurun içinde bulunduğu tarihsel sürecin toplumsal, kültürel ve ideolojik koşulları değiştikçe, edebî eserin alımlanışında da değişiklikler gündeme gelir. Bu makalede Kuyucaklı Yusuf (1937) hakkında farklı dönemlerde kaleme alınan eleştiri yazıları, Jaus’un düşüncelerinden yola çıkılarak ait oldukları dönemlerin tarihsel, siyasi ve ve edebî bağlamları çerçevesinde incelendikten sonra roman hakkında zamanla değişip dönüşen algılar tespit edilmeye çalışılmıştır. Roman ilk yayımlandığı yıllarda Anadolu gerçekliğini ele alışı içerdiği güçlü gözlemler olumlu; karakterlerin idealize edilişi açısından ise olumsuz yönde elştirilmiştir.1960’lı yıllardan sonra ise roman hakkında kaleme alınana yazılarda dönemin değişen siyasi yapısına koşut olarak eleştirel bakış açısının çeşitlendiği; realizm-romantizm birlikteliği/tutarsızlığının yanı sıra toplumcu gerçekçi yönelimin de irdelendiği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sabahattin Ali, Kuyucaklı Yusuf, Eleştiri, Eser-okur etkileşimi, Alımlama estetiği

Critical Approaches on Kuyucaklı Yusuf in the Context of Relationship Between Literature, Period and Politics

Öz

: According to reception aesthetic which is one of the reader-centered theories, literary works continue to create meaning in the eye of the readers within the frame of new contexts changing at the following periods as well as being the product of historical and social context at their period. As for Hans Robert Jauss, the meaning of a work is received in various ways in time, in other words, through the historical period within the context of work and reader interaction. While the social, cultural, and ideological circumstances of historical period of the readers are changing, some changes in the reception of a literary work also come up. In this article, critical reviews that were written on Kuyucaklı Yusuf (1937) at different periods were analyzed within the frame of historical and social qualities of their periods based on Jaus’s ideas. After that, it was aimed to identify the perceptions which changed and evolved about the novel in time.

Anahtar Kelimeler

Sabahattin Ali, Kuyucaklı Yusuf, Critic, Text-readerinteraction, Perception aesthetic

Kaynakça

• Alangu, Tahir. Cumhuriyetten Sonra Hikâye ve Roman. C. 1. İstanbul: İstanbul Matbaası, 1968.
• Ali, Sabahattin. Değirmen, Dağlar ve Rüzgâr. İstanbul: Varlık Yayınları, 1965.
• Ali, Sabahattin. Kuyucaklı Yusuf. İstanbul: YKY, 2017.
• Ali, Filiz, Atilla Özkırımlı ve Sevengül Sönmez. Sabahattin Ali (Anılar, İncelemeler, Eleştiriler). İstanbul: YKY, 2014.
• Baykurt, Fakir, Kemal Tahir, Mahmut Makal, Orhan Kemal ve Talip Apaydın. Beş Romancı Köy Romanı Üzerine Tartışıyor. İstanbul: Düşün Yayınevi, 1960.
• Bezirci, Asım. Sabahattin Ali. Istanbul: Oluş Yayınevi, 1974.
• Bozok, Hüsamettin. “Kuyucaklı Yusuf”. Yeni Adam. 168 (1937): 13-19.
• Bozok, Hüsamettin. “Ses”. Yeni Adam, 212 (1938): 13.
• Bürün, Vecdi “Kuyucaklı Yusuf”. Çınaraltı. 56 (1942): 7-12.
• Eco, Umberto. Açık Yapıt. Çev., Pınar Savaş. İstanbul: Can Yayınları, 2001.
• Ertop, Konur. “Gerçekçi Edebiyatın Bir Temel Taşı: Kuyucaklı Yusuf”. Bütün Dünya. Ocak, 63 (2003).
• Güneş, Mehmet. Sabahattin Ali’nin Eserlerinin Kaynakları. Ankara: Hece, 2019.
• Hızlan, Doğan. Edebiyat Daima. İstanbul: DoğanYayıncılık, 2006.
• Karaca, E. Zeynep. “Alımlama Estetiği İlkelerinin Ernesto Sabato’nun El Tunel Adlı Yapıtında Kavramsal Uygulaması”. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2007.
• Kaya, İ. Güven. “Sabahattin Ali’nin Romanları”. Varlık. 855 (1978): 15-16.
• Korkmaz, Ramazan. Sabahattin Ali-İnsan ve Eser. İstanbul: Kesit, 2016.
• Kudret, Cevdet. Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman. İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 1990.
• Kutlu, Mustafa. Sabahattin Ali. İstanbul: Hareket Yayınları, 1972.
• M.M.K. “Kuyucaklı Yusuf”. Yücel. 5/28 (1937): 150-151.
• Moran, Berna. Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış II. İstanbul: İletişim, 1990.
• Moran, Berna. Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim, 2014.
• Mutluay, Rauf. “Bende Yaşayanlar: Yusuf”. Dost. 14 (1962): 3-5.
• Mutluay, Rauf. 50 Yılın Türk Edebiyatı. İstanbul: İş Bankası Yayınları, 1976.
• Naci, Fethi. “Modern Bir Tragedya”. Yeni Dergi. 74 (1970): 353-360.
• Nayır, Y. Nabi. “Kuyucaklı Yusuf”. Varlık. 4/93 (1937): 328.
• Ozansoy, Gavsi Halit. “Kuyucaklı Yusuf”. Servetifünun Uyanış. 2123/438 (1937): 355.
• Ozansoy, Gavsi Halit. “Kuyucaklı Yusuf II”. Servetifünun Uyanış. 2124/439 (1937): 373-374.
• Ozansoy, Gavsi Halit. “Kuyucaklı Yusuf III”. Servetifünun Uyanış. 2125/440(1937): 388.
• Örik, Nahit Sırrı. “Kuyucaklı Yusuf”. Ülkü. 9/50 (1938): 150-151.
• Özçelebi, Betül. Cumhuriyet Döneminde Edebî Eleştiri. Ankara: MEB Yayınları, 2003.
• Özlü, Demir. “Değirmen, Dağlar ve Rüzgar”. Yeni Dergi. 16 (1966): 360-361.
• Rifat, Mehmet. Yaklaşımlarıyla Eleştiri Kuramcıları. İstanbul: Sel Yayıncılık, 2008.
• Sönmez, Sevengül. A’dan Z’ye Sabahattin Ali. İstanbul: YKY, 2017.
• Yalçın, İrfan. “Kuyucaklı Yusuf”. Yeni Adımlar. 6 (1973): 35-40.