Batılı Bilgi, Pozitivizm ve Felsefe Çerçevesinde Avrupamerkezci Tarih Anlayışının Temelleri

Yıl 2013, Cilt: 3 Sayı: 6, 7 - 24, 01.12.2013

Doğan Özlem

Öz

Platoncu evrenselcilik doğrultusunda kendilerini “evrenselin bilgisi”ni ortaya koymakla yükümlü gören Batı felsefesi ve modern Batı bilimi için tekilci mantık, Batı’nın evrenselci ve çelişmezlik ilkesine dayalı karşıtlık mantığına tamamen yabancı bir mantık, bir paradoks mantığıdır. Batı’nın, bu mantığı, kendi mantığı açısından değerlendirmesi anlaşılır bir şeydir; fakat bu değerlendirmenin pejoratif anlamda bir yargılamaya dönüşmesi, Batılının bu kültürleri kendi kültürüne göre aşağı basamaklara yerleştirmesi, tamamen tek yanlı ve tarafgirâne bir Batımerkezciliğin sonucudur. Bu makalede, ilkin Yeni Çağ felsefesinin bir ürünü olarak doğan modern bilimin Descartesçi bilgi kuramına dayanan felsefi kökenleri incelenmektedir. Ardından modern bilimin epistemolojik yönden çok daha temelli bir şekilde kurumsallaştırılmasını gerçekleştiren ve temellerini modern bilime dayandırmak isteyen bir politika öğretisi geliştirmiş olmasıyla temayüz eden bir felsefi akım olarak pozitivizm ele alınmaktadır. Filozofları, bilgi sorununu metafiziksel, teolojik ve etik tasarımlara başvurmadan ele almaya zorlayan modern bilgi kuramına, Hume ve Kant tarafından yöneltilen eleştirilere değinilmekte, ardından başta modern fizik olmak üzere doğa bilimlerinde meydana gelen gelişmelerin tartışmanın seyrine etkisi ortaya konulmaktadır. Bu çerçevede “pozitif toplum”a ulaşmada kullanılan anlamlar ve değerler sisteminin en önemli halkalarından biri olan “evrensellik” argümanı, evrenselcilik-tekilcilik tartışması ekseninde ve evrensencilik eleştirileri göz önüne alınarak değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Avrupamerkezcilik, Bilim, Pozitivizm, Evrensellik, Tekilcilik, Doğa Bilimleri, Modern Bilim

The Bases of the Eurocentric Conception of History within the Framework of Western Knowledge, Positivism and Philosophy

Öz

Western philosophy and modern Western science regard themselves obliged to produce the knowledge of the universal in accordance with Platonian universalism. Therefore, singularist logic is paradoxical, completely remote from universalism and the principle of non-contradiction based on dialectical logic. That the West should evaluate singularist logic from its own viewpoint is understandable, however transforming this evaluation into a pejorative assessment and regarding cultures of the “Far East” and ancient Mediterranean-Mesopotamia as inferior to its own is a result of a definite unilateral and partial Eurocentrism. In this article, firstly, the Cartesian epistemology based on the philosophical roots of modern science born as a product of 17th century philosophy is analyzed. Secondly, positivism is discussed as a philosophical movement, which helped realize the institutionalization of modern science being grounded more heavily upon an epistemological perspective, and came to the fore supporting the development of a political doctrine based upon modern science. The critiques by Hume and Kant aimed at modern epistemology for obliging philosophers addressing the question of knowledge without consulting metaphysical, theological and ethical patterns are referred to, and the effects of the developments occurring in the physical sciences, especially modern physics, on this debate are presented. In this context, the “universality” argument, which is one of links in the system of values and meanings used to reach a ““positive society”“, is assessed on the axis of the universalism-singularism debate and by taking into account universalist critiques.

Anahtar Kelimeler

Eurocentrism, Science, Positivism, Universalism, Particularism, Natural Sciences, Modern Science

Kaynakça

• Cassirer, E. (1922). Kants leben und Lehre. Wissenschaftliche Buchgesellschaft.
• Cassirer, E. (1942). Erkenntnisproblem in neuerer Zeit. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.
• Cassirer, E. (1997) Kant’ın yaşamı ve öğretisi (Çev. D. Özlem) Doğan Özlem’in tüm çevirileri: 1 (2. bs.). İstanbul: İnkılap Yayınevi.
• Margenau, H. (1975). Naturphilosophie. von F. Heinemann (Ed.), Die Philosophie im XX. Jahrhundert. Darmstadt.
• Mehlis, G. (1972). Metaphysik und naturwissenschaft.
• Popper, K. R. (1959). Logik der forschung. Akademieverlag.
• Rothacker, E. (1995). Tarihselcilik sorunu (Çev. D. Özlem) (2. bs.). Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Sayın, Ş. (1983). Yorumbilgisel söyleşi (Mâcit Gökberk armağanı). Ankara: TDK Yayınları.
• Wellmer, A. (1967). Kritik der geschichtstheorie und positivismus.