Horizontal and Vertical Ideological Axes Building the Left-Right Distinction in Türkiye: A Political Spectrum Proposal

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 1, 60 - 89, 08.03.2024

Candaş Can

Öz

The left-right distinction in Türkiye, which resemble in many aspects to examples in the West, became clear in 1970’s, and described differences between revolutionary demands towards economic equality and conservative attitudes emphasizing national identity. Although both have different tendencies, on the left end, socialist movements can be found, while nationalist movements occupy the right end. However, considering the presence of synthesizing political ideologies, it becomes highly challenging to categorize political movements along a linear spectrum in Türkiye. For instance, it is almost impossible to properly array the right-political movements when the Islamism is included this spectrum. Additionally, it can be argued that in Türkiye, the primary determinant is a distinction based on cultural conflict rather than a class-based distinction. In this context, it can be argued that the tension between Westernism and Islamism, rooted in the experience of Ottoman-Turkish modernization, constitutes an axis that shapes the left-right distinction in Türkiye, and even intersects the Socialism-Nationalism axis vertically. In the synthesis areas of this intersection, there are political tendencies such as Kemalism, Ulkuculuk, social democracy, and Islamic socialism. This study proposes a political spectrum model composed of the axes of Socialism-Nationalism (horizontal) and Westernism-Islamism (vertical) to analyze political ideas and movements in Türkiye. It is thought that this model will provide a clear understanding of the ideological contexts and areas of discussion within center-left and center-right movements in Türkiye.

Anahtar Kelimeler

Left, right, Westernism, Islamism, nationalism, socialism, Kemalism, Ulkuculuk, social democracy, Islamic socialism

Türkiye’de Sağ-Sol Ayrımını İnşa Eden Yatay ve Dikey İdeolojik Eksenler: Bir Siyasal Yelpaze Önerisi

Öz

Türkiye’de özellikle 1970’lerden itibaren kurumsallaşmaya başlayan sağ-sol ayrımı; Batı’daki örneklerine oldukça benzer bir biçimde, iktisadi eşitliğe yönelik devrimci arayışlar ile millî kimliği ön plana çıkaran muhafazakâr tutumlar arasındaki farklılıkları betimlemiştir. Her iki tarafında farklı eğilimlerin gözlemlenebileceği bu ayrımın sol ucunda sosyalist, sağ ucunda ise milliyetçi hareketler yer alır. Ancak sentez ideolojik tutumlar dikkate alındığında; Türkiye’deki siyasal hareketleri, bu şekilde soldan sağa uzanan bir yatay doğru üzerinde sıralamak pek mümkün değildir. Örneğin İslamcı hareketlerin bu denkleme dâhil edilmesi, sağdaki dizilimi oldukça bulanıklaşır. Ayrıca Türkiye’de sınıf temelli bir ayrımdan ziyade, kültür temelli bir çatışmanın ana belirleyici olduğu bir ayrımdan bahsedilebilir. Bu bağlamda kaynağını Osmanlı-Türk modernleşmesi tecrübesinden alan Batıcılık-İslamcılık geriliminin Türkiye’de sağ-sol ayrımını netleştiren ve hatta onu dikey olarak kesen bir eksene karşılık geldiği ifade edilebilir. Bu kesişimin sentez alanlarında da Kemalizm, Ülkücülük, sosyal demokrasi ve İslami sosyalizm gibi eğilimler bulunmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye’deki siyasal evren için Sosyalizm-Milliyetçilik (yatay) ve Batıcılık-İslamcılık (dikey) eksenlerinin oluşturduğu bir siyasal yelpaze modeli sunulmaya ve tarihsel olarak temellendirilmeye çalışılmaktadır. Türkiye’ye özgü bir sağ ve sol yorumlaması çabasına dayanan bu yelpazenin, aynı zamanda merkez sağ ve merkez sol hareketlerin temas ettikleri ideolojik alanları ve bu hareketler içerisindeki tartışma alanlarını gözlemleyebilmeyi mümkün kılacağı da düşünülmektedir

Anahtar Kelimeler

Sağ, sol, Batıcılık, İslamcılık, milliyetçilik, sosyalizm, Kemalizm, Ülkücülük, sosyal demokrasi, İslami sosyalizm

Kaynakça

• Ertekin, O. (2020). Cumhuriyet döneminde Türkçülüğün çatallanan yolları. T. Bora (Ed.), Modern Türkiye’de siyasî düşünce- Milliyetçilik içinde (C. 4, ss. 387-345). İletişim Yayınları.
• Esmer, G. T. (2006). CHP: 1965-1980: Türk siyasal yaşamında ortanın solu. Yeniden Anadolu ve Rumeli Müda- faa-i Hukuk Yayınları.
• Fukuyama, F. (1992). Tarihin sonu ve son insan. Z. Dicleli (Çev.). Simavi Yayınları.
• Giddens, A. (2009). Sağ ve solun ötesinde: Radikal politikaların geleceği (M. Sözen & S. Yücesoy) (Çev.). Metis Yayınları.