Kentsel Dönüşümü Duygular Üzerinden Yeniden Düşünmek: Diyarbakır Suriçi Örneği

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 4, 112 - 138, 09.12.2024

Nazife Gürhan

Öz

Kentsel dönüşüm; mekansal, ekonomik ve sosyal değişimlerden ötürü sakinlerine kaliteli yaşam alanları sunamayan bölgelerin yaşam kalitesini artırmak ve sosyal hizmetlere ulaşımı sağlamak amacıyla belirlenen yere müdahale edilerek bölgenin dönüştürülmesidir. Kentsel mekanı değiştirip dönüştüren kentsel dönüşüm uygulamaları mekansal, toplumsal, kültürel, ekonomik ve duygusal sonuçlar ortaya çıkarmaktadır. Bu çalışma, Diyarbakır’ın Suriçi bölgesinde 2016 sonrasında uygulanan kentsel dönüşüm projesinin mekansal sonuçlarının ortaya çıkardığı duygusal boyutları ele almaktadır. Çalışmanın amacı, Diyarbakır Suriçi örneğinde kentsel dönüşüm sürecini duygular üzerinden yeniden düşünmek ve bu süreci anlamaya çalışmaktır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden fenomenolojik desen kullanılmıştır. Veri toplama tekniği ise derinlemesine görüşmedir. Örneklemi ise Diyarbakır’ın Suriçi bölgesinde ikamet ederken 2015 yılında bölgede gerçekleşen terör eylemleri ve çatışma süreci sonrasında bölgeyi terk etmek zorunda kalmış ve mahalleleri kentsel dönüşüme uğramış 23 ile 60 yaş arası farklı yaşta 8 kadın ve 4 erkekten oluşan toplam 12 kişidir. Çaresizlik, üzüntü, mutsuzluk, kaybetme ve geçmişe özlem duyguları, çalışmada öne çıkan temalardır.

Anahtar Kelimeler

Kentsel dönüşüm, Kentsel mekan, Yerinden edilme, Duygular, Suriçi

The Emotional Aspect of Urban Renewal: The Sample of Diyarbakır Suriçi

Öz

Urban renewal is the transformation of areas that cannot offer quality living spaces to their residents due to spatial, economic and social changes by making interventions in order to increase the quality of life and provide access to social services. This study addresses the emotional dimensions of the spatial consequences of the urban renewal project implemented after 2016 in the Suriçi region of Diyarbakır. The objective of the study is to reevaluate the urban renewal process through emotions and try to understand this process in the sample of Diyarbakır Suriçi. In the study, phenomenological design, one of the qualitative research methods, was used. In-depth interview was used for data collection. The sample of the study consisted of 12 people, as 8 females and 4 males of different ages between 23 and 60, who had to leave the region after the terrorist acts and conflict process that took place in the region in 2015 while residing in the Suriçi region of Diyarbakır and whose neighborhoods underwent urban renewal. In the study, feelings of helplessness, sadness, unhappiness, loss and longing for the past are the prominent themes in the emotional reflections of urban transformation on the residents of Diyarbakır Suriçi.

Anahtar Kelimeler

Urban transformation, Urban space, Displacement, Emotions, Suriçi

Kaynakça

• Akalın, M. (2016). Kentsel dönüşümün karanlık yüzü: Soylulaştırma, yerinden edilme ve mekânsal dışlanma, Bartın Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 7(14), 287-319.
• Akalın, M. (2017). Kentsel dönüşüm projelerinin suç oranlarına etkilerinin değerlendirilmesi: Ankara/Altındağ örneği, Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(9), 5-33.
• Akdemir, A. (2022). Toplumsal cinsiyet bağlamında duygusal emek, İbrahim Yücedağ (Ed.), Duygular Sosyolojisi Sosyolojide Duyguların İzini Sürmek içinde, (31-54) Paradigma Akademi.
• Albrecht, G. (2005). Solastalgia: A new concept in human health and identity, PAN (Philosophy, Activism, Nature), 3, 41-55.
• Albrecht, G, Sartore, G.M., Connor, L., Higginbotham, N., Freeman, S., Kelly, B., Stain, H., Tonna, A., Pollard, G. (2007). Solastalgia: The distress caused by environmental change, Australas Psychiatry. 15 Supplement, S 95-98.
• Alver, K. (2010). Siteril hayatlar, Hece Yayınları.
• Arslan, H. (2013). Kentsel dönüşüm ve sosyal dışlanma: Narlıdere kentsel yenileme projesinin sosyal dışlanma ekseninde incelenmesi, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 16(1), 1-45.
• Aydınlı, H. İ. ve Turan, H. (2012). Kuramsal ve yasal çerçevede Türkiye’de kentsel dönüşüm, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (28), 61-70.
• Bachelard, G. (2008). Uzamın poetikası. A. Tümertekin (Çev.). İthaki Yayınları.
• Başaran, H. A. (2016). Spinoza’da korku duygusu üzerine bir inceleme, Dört Öge, 4(9), 169-190.
• Berkmen N. H. ve Turgut S. (2019). Kentsel dönüşüm kıskacında “Bağdat Caddesi”, Megaron, 14(1), 155-166.
• Boyraz Z. ve Hoş, B. Y. (2014). Türkiye’de kentsel dönüşüm uygulamaları, Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks, 6(3), 45-63.
• Bozkulak, S. (2005). Gecekondu’dan varoş’a: Gülsuyu Mahallesi, H. Kurtuluş (Ed.), İstanbul’da Kentsel Ayrışma Kentsel Dönüşümde Farklı Boyutlar içinde, (239-267), Bağlam Yayıncılık.
• Çatalbaş, F. (2011). Kentsel dönüşüm projelerinin mekânsal ve sosyo-ekonomik etkileri: Diyarbakır ili Suriçi bölgesi örneği, (Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü)
• Çatalbaş, F. (2012). Suriçi bölgesi kentsel dönüşüm projesi ve Diyarbakır turizmine katkısı, Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(1), 47-65.
• Çeker, A. ve Belge, R. (2015). İstanbul’da kentsel dönüşüm kapsamında gerçekleşen bir olgu: Soylulaştırma. Türk Coğrafya Dergisi, (65), 77-86.
• De Botton, A. (2007). Mutluluğun mimarisi. B. T. Altuğ (Çev.), Sel.
• Deringöz, T. (2017). Kentsel dönüşümün kentsel aidiyet duygusu üzerindeki etkisi: Kırşehir örneği, (Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü)
• Donnison, D. (1993). Agenda for the future. Campell McConnell (Der.), Trickle Down on Bubble Up?, Community Development Foundation.
• Ecer, H. (2019). Mekânsal dönüşümün toplumsal yansımaları: Gaziantep Nuri Pazarbaşı Mahallesi. Kent, İnşaat ve Ekonomi Kongresi içinde (685-696), Gaziantep.
• Engincan, P. (2015). Kentsel dönüşümün sonuçları: Kent yoksulluğu/yoksunluğu ve toplumsal dışlanma, İdealkent, 6(16), 107-122.
• Ertaş, M. (2011). Kentsel dönüşüm çalışmalarında sosyal boyutun incelenmesi, Ankara ve Londra örnekleri, Selcuk University Journal of Engineering Sciences, 10(1), 1-18.
• Fallov, M. A., Jørgensen, A., & Knudsen, L. B. (2013). Mobile forms of belonging. Mobilities, 8(4), 467-486.
• Fried, M. (2022). Kaybedilen ev için yas tutmak: Başka yere yerleşmenin psikolojik maliyetleri, Rodi Haznedaroğlu (Çev.), Duygular Sosyolojisi Sosyolojide Duyguların İzini Sürmek içinde, İbrahim Yücedağ (Ed.), Paradigma Akademi.
• Geliş, H., Vural, A. M., Başaran, F. (2019). Dezavantajlı bölge perspektifinden kentsel dönüşüm: Adana-Yüreğir Kışla Mahallesi. Kent, İnşaat ve Ekonomi Kongresi içinde (212-224), Gaziantep.
• Genç, F. N. (2014). Gecekonduyla mücadeleden kentsel dönüşüme Türkiye’de kentleşme politikaları, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(1), 15-30.
• Gençöz, T. (1998). Korku: Sebepleri, sonuçları ve baş etme yolları, Kriz Dergisi, 6(2), 9-16.
• Göka, Ş. (2001), İnsan ve mekân -bir bütünün iki farklı görüntüsü-, Pınar Yay.
• Gustafson, P. (2008). Mobility and territorial belonging. Environment and Behavior, 41(4), 490-508.
• Gürhan, N. (2015). Diyarbakır’da yeni zenginliğin mekânsal ve toplumsal yansımaları: Diclekent ve Metropol örneği, (Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü)
• Güzey, Ö. (2012). Türkiye’de kentsel dönüşüm uygulamalı neo-liberal kent politikaları, yeni kentsel aktörler ve gecekondu alanları, İdealkent, (27), 64-83.
• Hardal, S. (2019). İstanbul’da tamamlanan kentsel dönüşüm projelerinin sosyal ve mekansal etkileri Gaziosmanpaşa, Esenler ve Zeytinburnu örneği, (Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü)
• Harvey, D. (2015). Asi şehirler: Şehir hakkından kentsel devrime doğru, Ayşe Deniz Temiz (Çev.), Metis.
• Hedayati, H. (2018). Kentsel yenileme sürecinde eko teknoloji kullanımı; Diyarbakır Sur ilçesi örneği, (İstanbul Aydın Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü)
• Heidegger, M. (2011). Varlık ve zaman, Agora Kitaplığı.
• Hobbes, T. (2001). Leviathan, Semih Lim (Çev.), Yapı Kredi Yay.
• İçli, G. (2011). Kentsel dönüşüme ilişkin sosyolojik bir değerlendirme- Denizli örneği, Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, 3(1), 43-57.
• Kara, O. E. (2019). Kentsel dönüşümün makro form etkileri: Diyarbakır ili merkez Sur ilçesi örneği, (Aksaray Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü)
• Karaaslan, M. (2018). Diyarbakır Suriçi bölgesinin yeniden inşası ve hukuksal boyutu. Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (23)39, 335-373.
• Karimali, E. (2023). Post‐conflict urban transformation projects: The re/de‐construction of Suriçi, Diyarbakır. (National Technical University of Athens)
• Kaya, B. (2021). Evoking the city’s past, recollecting the citizen’s memory in a post-conflict urban setting: the case of Suriçi, Diyarbakır, (ODTÜ , Fen Bilimleri Enstitüsü)
• Kaya Taşdelen, D. (2020). Çatışma sonrası yeniden yapılanma perspektifinden kültürel miras alanları: Diyarbakır Suriçi örneği, (Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü).
• Kayan, A. (2019). Kentsel dönüşüm ve Diyarbakır Sur örneği, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 15(3), 758-782.
• Kaygalak, S. (2009). Kentin mültecileri -neoliberalizm koşullarında zorunlu göç ve kentleşme-, Dipnot yay.
• Kılıç, T. ve Hardal, S. (2014). Kentsel dönüşümün sosyal ve mekânsal yansımalarına bir örnek: Sarıgöl Mahallesi (Gaziosmanpaşa-İstanbul). Türk Coğrafya Dergisi (62), 1-7.
• Kıral, B. (2021). Nitel araştırmada fenomenoloji deseni: Türleri ve araştırma süreci. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 10(4), 92-103.
• Küçükkırca, A. İ. (2019). Thinking Suriçi through home place, DISA Publication.
• Lees, L. ve Hubbard, P. (2020). The emotional and psychic impacts of London’s ‘new’ urban renewal, Journal of Urban Renewal and Regeneration.
• Lichfield, D. (1992). Urban regeneration for the 1990’s, London Planning Advisory Committee.
• Maculan, L. S. ve Dal Moro, L. (2020). Strategies for inclusive urban Renewal, Filho, W. L., Azul, A. M., Brandli, L., Ozuyar, P.G., Wall, T. (Ed.) Sustainable Cities and Communities içinde, (662-672), Springer.
• Neuman, W. L. (2020). Toplumsal araştırma yöntemleri: Nicel ve nitel yaklaşımlar. Ö. Akkaya (Çev.), Siyasal Kitabevi.
• Özcan Elçi, D. (2023). Fenomenolojik yaklaşım, Nitel araştırma yöntemleri: Kuram, uygulama ve sınırlılıklar içinde, Adnan Çetin (Ed.), Çizgi Kitabevi.
• Özkan, D. G. (2017). Kentsel dönüşüm ve yere bağlılık, International Journal of Social and Humanities Sciences Research, 4(15), 1881-1887.
• Pinkster, F. M. ve Boterman, W. R. (2017). When the spell is broken: Gentrification, urban tourism and privileged discontent in the Amsterdam canal district. Cultural Geographies, 24(3), 457-472.
• Relph, E. (1976). Place and placelessness. Pion
• Roberts, P. (2000). The evolution, definition and purpose of urban regeneration. Peter Roberts ve Hugh Sykes (Ed.) Urban Regeneration a Handbook içinde, Sage Publications.
• Sadioğlu, U. ve Ergönül, E. (2020). Türkiye’de kentsel dönüşümün anlamı, aktörleri ve amaçları, İdealkent, 11(30), 878-908.
• Sami, K. (2022), Diyarbakır (Suriçi): Arsız zaman(lar)ın ayrıtında kentsel ve toplumsal hafızada renkleri solan kültürel miras, Türk İslâm Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, 17(34), 203-221.
• Seydioğulları, H. S. (2016). Yeni yasal düzenlemelerle kentsel dönüşüm, Planlama, 26(1), 51-64.
• Türk, D. (2019). Searching for place identity in post-traumatic cities: Diyarbakır Suriçi case, (ODTÜ , Fen Bilimleri Enstitüsü)
• Urry, John (1999). Mekânları tüketmek, Rahmi G. Öğdül (Çev.), Ayrıntı Yay.
• Us, Ş. ve Serdaroğlu Sağ N. (2021). Diyarbakır Suriçi’nde yeniden canlandırma stratejilerinin yaşayanlar perspektifinden değerlendirilmesi, Sketch: Journal of City and Regional Plannig, 75-101.
• Uysal, Ü. E. (2012). Sulukule: Kentsel dönüşüme etno-kültürel bir direniş, İdealkent, 3(7), 136-159.
• Ünal, A. (2018). Kentsel dönüşüm ve aidiyet: Ankara’dan bir örnek, Asia Minor Studies, Özel Sayı, 18-40.
• Ünal Reşitoğlu, H. (2022). Çetrefilli bir ilişki: Kentsel dönüşüm ve suç, İdealkent, 38(13), 2703-2732.
• Van der Graaf, P. (2021). The lost emotion: Feeling at home in sociology, ISA/RC21 Conference, Sao Paulo, Brazil.
• Yakut, M. E. ve Ceylan, M. A. (2019). Diyarbakır Suriçi kentsel dönüşüm projesinin nüfus ve yerleşmeye etkilerine coğrafi bir bakış, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(63), 386-398.
• Yıldırım, M. ve Çakır Kiasif, G. (2022). Kentsel dönüşümün tarihi yapılar üzerinde etkisinin incelenmesi: Diyarbakır Suriçi örneği, Anıl Süvari (Ed.), Mimarlık,
• Planlama ve Tasarım Alanında Uluslararası Araştırmalar III içinde, (75-116), Eğitim Yayınevi.
• Yıldırım, K. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Tarlabaşı, I. K. (2022). Kentsel dönüşüm, yerinden edilme ve değişen hayatlar: İstanbul-Erenköy ve Fikirtepe karşılaştırması, (Maltepe Üniversitesi,
• Lisansüstü Eğitim Enstitüsü)
• Tarcan, P. (2017). Suriçi ve 33 Medeniyet Haritadan Siliniyor, https://bianet.org/haber/surici-ve-33-medeniyet-haritadan-siliniyor-191429
• Tezcan, A. M. (2022). Suç olgusu çerçevesinde duyguların rolü, İbrahim Yücedağ (Ed.), Duygular Sosyolojisi Sosyolojide Duyguların İzini Sürmek içinde, (55-84), Paradigma Akademi.
• Tuan, Yi Fu (1974). Topophilia: Astudy of environmental perception, attitudes, and values; Englewood Cliffs, Prentice-Hall.
• Tunç, G. (2002). Diyarbakır kentinin sosyo-mekansal dönüşümü, M. Ersoy ve H. T. Şengül (Der.), Kente göç ve yoksulluk: Diyarbakır örneği içinde, (169-210), ODTÜ Kentsel Politika Planlaması ve Yerel Yönetimler Anabilim Dalı, Yayın No: 6, Ankara.
• Zakariya, K., Mohyuddin, A., & Yaman, M. (2007). Refining tourist’s place experience through placemaking: Concepts and correlations. International Journal of Diversity in Organisations, Communities & Nations, 4, 249-257.